Μπορείτε να λύνετε καθημερινά προβλήματα κάθε είδους, να σκέφτεστε αφηρημένες έννοιες, να αιτιολογείτε, να αναγνωρίζετε σχέσεις και ομοιότητες χωρίς να έχετε προηγούμενη εμπειρία και σπουδές;
Αν απαντήσετε θετικά σας αντιπροσωπεύει το σκίτσο που δημοσιεύεται δίπλα – όχι η φωτογραφία- κι είστε προικισμένοι με την ευφυΐα της πιάτσας.
Φυσικά, τέτοιος όρος δεν υπάρχει, απλά προσάρμοσα αυθαίρετα τον επιστημονικό όρο ρευστή ευφυΐα (fluid intelligence). Αυτή είναι μία σύνθετη γνωστική ικανότητα που μας επιτρέπει να συνταιριάζουμε τη σκέψη μας στα απαιτητικά προβλήματα της πιάτσας.
Θεωρείται σπουδαίος παράγοντας στη μάθηση και συνδέεται με την εκπαιδευτική, επαγγελματική πρόοδο ιδιαίτερα σε σύνθετες συνθήκες και νέα περιβάλλοντα.
Στο σημείωμα περιγράφω τις προτάσεις ερευνητών, παρατηρήσεις μου και προτάσεις για γονείς και ενήλικες. Ολα, ελπίζω, χρήσιμα για την ανάπτυξη αυτής της ευφυΐας που ο λαός μας ονομάζει καπατσοσύνη με τη θετική της έννοια.
Η πρώτη συνταγή
Παρακολουθούσα, προ ημερών, τις επίμονες προσπάθειες μίας νεαρής μητέρας να εκπαιδεύσει το βρέφος της στο περπάτημα. Και τη θαύμασα. Αφησε την παρέα της στην ταβέρνα κι ακολουθούσε από κοντά το μπόμπιρά της στις εξερευνήσεις του. Οσο προχωρούσε με ασφάλεια στην αυλή, η μητέρα είχε τον ρόλο φύλακα. Δηλαδή, δεν έκανε καμιά παρέμβαση, αλλά τον ενθάρρυνε. Ομως, όταν έφθασε στα σκαλοπάτια ανέλαβε δράση. Αλλαξε ρόλο κι έγινε καθοδηγήτρια – εκπαιδευτής. Τον οδήγησε επανειλημμένα πώς να κατεβαίνει τα σκαλιά μπουσουλώντας ανάποδα. Η επιμονή της έπιασε τόπο. Μετά από μισή ντουζίνα ήρεμες ολιγόλογες υποδείξεις ο νεαρός έμαθε. Κι η μαμά για επιβράβευση τον έκανε μια αγκαλιά.
Η Ελληνίδα μητέρα εφάρμοσε ενστικτωδώς τις προτάσεις των ερευνητών που υποστηρίζουν ότι η ικανότητα λύσης προβλημάτων ενός ατόμου βελτιώνεται όταν η εκπαίδευση γίνεται στις κατάλληλες δόσεις.
Εκπαίδευση παιδιών
Κάθε δραστηριότητα που προορίζεται για παιδιά 8 – 12 ετών οφείλει να περιέχει τουλάχιστον δύο παραμέτρους.
Η πρώτη θα στοχεύει στη βελτίωση της μνήμης εργασίας που θεωρείται κλειδοκράτορας για τη λύση κάθε προβλήματος. Αναγνώστες της στήλης θυμούνται τις επανειλημμένες αναφορές μου στην ανάγκη συνεχούς άσκησης της. Ο λόγος;
Ευρύτητα της μνήμης εργασίας σημαίνει ότι το παιδί έχει τη δυνατότητα να συγκρατεί όσες πληροφορίες και στοιχεία του χρειάζονται για να λύσει ένα πρόβλημα.
Ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός που δεν έχει χρόνο να στήνει σύνθετες ασκήσεις ενίσχυσης της, ας κάνει κάτι απλό και ανέξοδο. Ας επιταχύνει τον λόγο του.
Θυμόμαστε ότι ο μακρόσυρτος, αργός λόγος όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά είναι καταστροφικός για πολλούς μαθητές. Η ρύση “Να τα πω αργά – αργά για να τα καταλάβετε” είναι ανώφελη. Μετρείστε πόσες λέξεις σε μία πρόταση αντέχει να θυμάται το παιδί σας και αυξήστε τις κατά μία την επόμενη φορά. Αν δυσκολεύεται, χρησιμοποιείστε ολιγοσύλλαβες λέξεις.
Η δεύτερη παράμετρος μπορεί να αφορά ταίριασμα ή επιλογή ερεθισμάτων στο χώρο, άσκηση στη γλώσσα και σε απλές αριθμητικές πράξεις.
Εκπαίδευση εφήβων
Η ανάμιξη των εφήβων μας σε μικρά καθημερινά καθήκοντα – ασχολίες που έχουν σαν περιτύλιγμα τις λέξεις Πρόβλημα – Δίλημμα είναι πολλαπλώς χρήσιμη.
Ενισχύει την αυτογνωσία τους, τους εκθέτει στην εφαρμοσμένη γνώση, κοινωνικοποιούνται και ασκούν την ευφυΐα της πιάτσας.
Σε επίπεδο οικογένειας τέτοια καθήκοντα είναι η έρευνα αγοράς, η επιλογή ενός προϊόντος, τα καθημερινά ψώνια, η επιλογή ενός προορισμού και μιας διαδρομής, η διακόσμηση, μια μικροεπισκευή κ.ά.
4 εβδομάδες αρκούν…
Η διαπίστωση ερευνητών των Πανεπιστημίων Michigan, ΗΠΑ και Bern, Ελβετίας ότι εκπαίδευση 4 εβδομάδων αρκεί να βελτιώσει τη μνήμη εργασίας και τη ρευστή ευφυΐα ενός ατόμου είναι σημαντική.
Επιβεβαιώνει τις παρατηρήσεις μας στα δωρεάν σεμινάρια “Μαθαίνω εύκολα” που προσφέρουμε στους μαθητές μας εδώ και 30 χρόνια.
Ενα νέο εύρημα είναι ότι αν βελτιώσουμε το εύρος της μνήμης εργασίας των μαθητών, τότε αυτόματα βελτιώνεται και η ρευστή ευφυΐα τους!
Προτείνω στις 4 εβδομάδες που μεσολαβούν μέχρι την ουσιαστική έναρξη των μαθημάτων τα παιδιά να σταματήσουν κάθε μονοθεματική δραστηριότητα τους, όπως πολύωρες προπονήσεις ή εργασία σε οικογενειακή επιχείρηση.
Σ’ αυτό το διάστημα η ανάγνωση κάθε είδους βιβλίων -ακόμη και κόμικς- ή άλλες πνευματικές ασκήσεις εκτός από ηλεκτρονικά παιχνίδια θα λειτουργήσουν σαν προθέρμανση πριν την πολύμηνη προσπάθεια του νέου σχολικού έτους.
Συμπερασματικά
• Η ευφυΐα της πιάτσας είναι χρήσιμη σαν εργαλείο ανάπτυξης και προόδου σε κάθε μαθητή και ενήλικα.
• Η ευφυΐα αυτή αναπτύσσεται σε κάθε περιβάλλον με αυτοσχέδιες ανέξοδες δραστηριότητες που ταιριάζουν σε κάθε ένα.
• Η ανάπτυξη της εξαρτάται από την ποιότητα της εκπαίδευσης και τον αριθμό των επαναλήψεων της.
• Κάθε δραστηριότητα οφείλει να είναι σύνθετη και η δυσκολία της να αυξομειώνεται ανάλογα με την επίδοση του παιδιού.
* συγγραφέας, μέλος της Γ.Σ. της Ελληνικής Επιτροπής της Γιούνισεφ Πτυχιούχος Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Διά Βίου Μάθηση
Επικοινωνία: polygnosi@gmail.com, 2821040400,
facebook: polygnosi
Εδώ και κάμποσα χρόνια, παρακολουθώ και μελετώ τα πολύ σπουδαία και χρήσιμα άρθρα-δοκίμια και τις διάφορες εργασίες του εκλεκτού συνεργάτη των “Χ.Ν.” κ. Κυρ. Βασιλομανωλάκη και τον ευχαριστούμε θερμά από καρδιάς: ωστόσο, το τελευταίο στη σειρά δοκίμιο με τον τίτλο “Έχετε την ευφυΐα της πιάτσας;” που δημοσιεύτηκε στα “Χ.Ν.” της 24-08-2016, άνετα το χαρακτηρίζουμε σπάνιο και πολύ ωφέλιμο για νέους κι ενήλικες. Ο ξεχωριστός και ειδικός επιστήμονας, με το παραπάνω δοκίμιό του, στοχεύει στη βελτίωση της μνήμης εργασίας και το εύρημα – συνέπεια [sequence] είναι ότι η βελτίωση αυτή του εύρους της μνήμης εργασίας των μαθητών – σπουδαστών συνεπάγεται και τη βελτίωση της ρευστής ευφυΐας τους, που σημαίνει -κατά τον αρθρογράφο- τη σύνθετη γνωστική ικανότητα που επιτρέπει σε μικρούς και μεγάλους ανθρώπους να συνταιριάζουν και κατευθύνουν τη σκέψη τους στα απαιτητικά προβλήματα της πιάτσας – καθημερινότητας. Όμως, το σπουδαίο δοκίμιο του κ. Κυρ. Βασιλομανωλάκη σχετίζεται -έστω έμμεσα- με την κοινωνική συνείδηση, ότι η ζωή είναι πολύ δύσκολη -κι ευτυχώς που είναι- , αφού κατα τη διαδικασία επίλυσης των προβλημάτων της “πιάτσας” – καθημερινότητας κι όχι μόνο, οι άνθρωποι δοκιμάζουμε ποικιλία συναισθημάτων οδύνης, ψυχικού και σωματικού πόνου, απόγνωσης κι απόρριψης, θλίψης κι απογοήτευσης, απομόνωσης, εγκατάλειψης, αλλά και πληρόtητας, ενθάρρυνσης κι ευχαρίστησης στο τέλος της διαδικασίας. Ας σταματήσουμε εδώ και να συγχαρούμε τον αγαπητό κ. Βασιλομανωλάκη για τις πολύ χρήσιμες εργασίες του και τα σπάνια δοκίμιά του. Τις καλύτερες ευχές μας, με φιλική εκτίμηση Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομκός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ.