Εφέδρα

1 από 4

Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι EPHEDRA campylopoda (Εφέδρα η καμπυλόπους). Στη χώρα μας το συναντούμε με διάφορες κοινές ονομασίες όπως Κονδυλόχορτο (Πάρο), Αγριολουβιά (Σίφνο), Κομπόχορτο (Κύθνο), Πολυκόμπι (Ναύπλιο), Πολύκομπος, Πολυτρίχι (Αργολίδα), Μπιλκομέλι (Πήλιο), Πικροκάλα (Φερές), Πολυγόνατο (Κέα), Ρέικι (Σέριφο), Κρεμαστήρα, Θαμνίσκος ο τράγος του Διοσκουρίδη.
Ανήκει στην οικογένεια των Εφεδροειδών. Τα πιο γνωστά είδη είναι η Εφέδρα η διστάχυα (ενδημικό της νότιας Ευρώπης και της νοτιοδυτικής Ασίας, η Εφέδρα η σινική (ενδημικό της Κίνας) και η Εφέδρα της Νεβάδα (ενδημικό των δυτικών περιοχών της βορείου Αμερικής.
Στη χώρα μας μόνο η Καμπυλόχρους και η Ροδίνη φυτρώνουν. Η Ροδίνη φύεται στα ορεινά της Οίτης, του Χορτιάτη, της Κυλλήνης και του Μαλαιβιού.
Είναι πολυετής θάμνος, αναρριχώμενος, πολυδιακλαδισμένος. Βλαστοί σκληροί, αρθρωτοί, εύθραυστοι και μακριοί μέχρι 4 μέτρα σε χρώμα πρασινογάλαζο που μοιάζουν με μαστίγια. Φύλλα αντίθετα, μικροσκοπικά, λεπιοειδή. Καρπός μικρός, σαρκώδης, κόκκινος. Οι καρποί είναι γλισχραματώδεις, υπόξινοι και φαγώσιμοι. Φύεται σε βράχους και μακκία βλάστηση από τη θάλασσα μέχρι την ορεινή περιοχή.

Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Δείγματα καμένης Εφέδρας βρέθηκαν σε ένα νεολιθικό τάφο στη Μέση Ανατολή. Αυτό σημαίνει ότι το φυτό πιθανόν να το χρησιμοποιούσαν φαρμακευτικά τουλάχιστον πριν 60.000 χρόνια. Τα φυτά του γένους Εφέδρα χρησιμοποιούνταν από τους ανθρώπους εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια για να θεραπεύσουν δυσκολίες στην αναπνοή κατά το άσθμα, την αλλεργία, το κοινό κρυολόγημα και την κατατονία.
Οι Κινέζοι γνώριζαν την αποτελεσματικότητα του βοτάνου κατά του άσθματος εδώ και 5000 χρόνια.
Ο Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσε ως αποχρεμπτικό.
Οι αρχαίοι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής το  χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο για τη δύσκολη εμμηνόρροια και σαν κατάπλασμα για την σύφιλη. Το χρησιμοποιούσαν επίσης και σαν ναρκωτικό στις τελετές του κυνηγιού. Το κάρβουνο από το ξύλο του έφτιαχνε μια τέλεια βαφή για τατουάζ. Στην Αμερική το αποκαλούσαν και  “τσάι των Μορμόνων” ή “τσάι της Ερήμου” κι αυτό γιατί χρησιμοποιήθηκε σαν τσάι από τους πρώτους αποίκους της Αμερικής.
Στη λαϊκή ιατρική το βότανο χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο κατά της επιληψίας, ως αντισυφιλιδικό και αντιβλεννορροιακό φάρμακο.

Συστατικά – χαρακτήρας
Οι νεαροί βλαστοί του φυτού είναι δριμείς, πικροί και ζεστοί. Η ρίζα είναι δριμεία και ουδέτερη. Το φυτό περιέχει αλκαλοειδή (εφεδρίνη, νορεφεδρίνη, μεθυλεφεδρίνη και ψευδοεφεδρίνη), τανίνες, σαπωνίνη, φλαβόνη και αιθέριο έλαιο.
Η εφεδρίνη είναι αλκαλοειδές συγγενικό με την αρδεναλίνη αλλά βραδύτερης ενέργειας και μεγαλύτερης διάρκειας. Ενεργεί ως τονωτικό του συμπαθητικού, ως αντιισταμινικό κατά της συμφόρησης και ως αγγειοσυσταλτικό.

Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη
– συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται κύρια οι αέριοι βλαστοί και η ρίζα. Οι βλαστοί συλλέγονται το φθινόπωρο, πριν την πρώτη παγωνιά, γιατί τότε έχουν την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή. Ξηραίνεται στον ήλιο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Η Εφέδρα περιέχει δύο αλκαλοειδή την εφεδρίνη και την ψευδοεφεδρίνη. Η εφεδρίνη το κύριο συστατικό, είναι ένας βρογχοδιαστολέας και διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Εχει ισχυρές αντισπασμωδικές ιδιότητες, ενεργώντας μέσα από τις διόδους του αέρα, ανακουφίζοντας το πρήξιμο στον βλεννογόνο υμένα. Η ψευδοεφεδρίνη είναι μια ρινική αποσυμφορητική ουσία και έχει λιγότερα διεγερτικά αποτελέσματα στην καρδια και στην πίεση του αίματος.
Η εφεδρίνη για πρώτη φορά απομονώθηκε από τον Ιάπωνα Ναγκάϊ το 1887.
Στην αρχή δεκτή ως φάρμακο για το άσθμα, χάρη στη δύναμη της να χαλαρώνει τους αεραγωγούς. Ανακαλύφθηκε όμως ότι η χρήση της απομονωμένης εφεδρίνης ανέβαζε σημαντικά την πίεση του αίματος και σταμάτησαν να την χρησιμοποιούν. Όμως οι βοτανολόγοι χρησιμοποιούν ολόκληρο το φυτό που περιέχει και την ψευοεφερδίνη η οποία ελαττώνει την ταχυπαλμία και ρίχνει την πίεση. Ετσι η χρήση ολόκληρου του φυτού δεν παρουσιάζει καμία ανεπιθύμητη παρενέργεια.
Η εφέδρα μπορεί να ρίξει τον πυρετό στο σώμα και να καθαρίσει τα βουλωμένα ρινικά κοιλώματα. Τα αλκαλοειδή είναι επίσης αποτελεσματικά σε δερματικές αλλεργίες, στους ρευματισμούς και στην χαμηλή πίεση του αίματος. Εξαιτίας της επιστημονικά αποδεδειγμένης δράσης της στο αναπνευστικό σύστημα είναι γνωστό ότι η εφέδρα και δεν θεραπεύει το άσθμα ωστόσο είναι αρκετά αποτελεσματική στα συμπτώματά του και κάνει τους ασθενείς να υποφέρουν λιγότερο.
Τα αλκαλοειδή που περιέχει η Εφέδρα ασκούν φαινομενικά αντίθετες επιδράσεις στον οργανισμό. Ωστόσο η συνολική τους δράση είναι εξισορροπητική και ευεργετική. Χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία στην αγωγή του άσθματος και άλλων σχετικών παθήσεων λόγω της ιδιότητας που έχει να ανακουφίζει τους σπασμούς των βρόγχων. Είναι χρήσιμη στο βρογχικό άσθμα, τη βρογχίτιδα και τον κοκίτη. Μειώνει τις αλλεργικές αντιδράσεις και για αυτό χρησιμοποιείται στη θεραπεία πυρετού εκ χόρτου (αλλεργική οξεία ρινίτιδα και επιπεφυκίτιδα) και άλλων μορφών αλλεργίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αγωγή της υπότασης και της κυκλοφορικής ανεπάρκειας.
Στην Κίνα η ρίζα (Ma Huang gen) χρησιμοποιείται για τις νυχτερινές εφιδρώσεις. Η ιδιότητα αυτή έρχεται σε έντονη αντίθεση και τους νεαρούς βλαστούς του φυτού που υποβοηθούν την εφίδρωση.
Εξαιτίας των βιοχημικών στοιχείων που περιέχει χρησιμοποιείται επίσης στην παρασκευή αντιαφροδισιακών φαρμάκων, ειδικά κατά της βλεννόρροιας και της σύφιλης.
Το βάμμα του βοτάνου χρησιμοποιείται για το άσθμα, τον αλλεργικό πυρετό και βαριά ψύξη.

Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Ρίχνουμε δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι νερό και το σιγοβράζουμε για 10 έως 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 1-3 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις
Αντενδείκνυται η χρήση του βοτάνου σε άγχος και ανησυχία, αρτηριακή πίεση, γλαύκωμα, μειωμένη κυκλοφορία του εγκεφάλου, αδένωμα του προστάτη με εναπομείνουσα συσσώρευση ούρων, φαιοχρωμοκύτωμα και θυρεοτοξίκωση. Φυσικά δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από έγκυες και λεχώνες.
Ως παρενέργεια του βοτάνου μπορεί να παρουσιαστεί αϋπνία, νευρικότητα, ευερεθιστότητα πονοκέφαλος, ναυτία, έμετος, διαταραχές της ούρησης και ταχυκαρδία. Σε περίπτωση υπερδοσολογίας μπορεί να παρουσιαστεί μεγάλη αύξηση πίεσης, καρδιακή αρρυθμία και σε παρατεταμένη χρήση ανάπτυξη εξάρτησης. Σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα (καρδιακές γλυκοσίδες ή χαλοθάνη) προκαλεί διαταραχή καρδιακού ρυθμού. Η εφεδρίνη έχει χρησιμοποιηθεί στον αθλητισμό ως αναβολικό σε συνδυασμό με καφεΐνη και ασπιρίνη με σκοπό την απόκτηση ενέργειας και βελτίωση των αντανακλαστικών. Η χρόνια χρήση όμως ή η υπερδόση (που δεν απέχει πολύ από την μεσαία δόση) μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες σοβαρές, ενώ η παρατεταμένη χρήση μπορεί να δημιουργήσει και εξάρτηση στην ουσία.