Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη
«Αλήθεια ’ναι οι Σφακιανοί δοσίματα δε δίδου/ μουδέ την τυραννία σας ακόμη δε γνωρίζου./ Μα γώ βλεπα τσοι χρισθιανούς απού ’ναι στο Σουλτάνο/ το πως δεν είναι τίβοτσι στον κόσμο τον απάνω/ γι’ αυτόνο τ’ αποφάσισα την Κρήτη να σηκώσω/ κι απού τα νύχια τω Τουρκώ να τηνε λευτερώσω/ Πρώτας για την πατρίδα μου, δεύτερο για την πίστη/ και τρίτο για τσοι χρισθιανούς που κάθονται στη Κρήτη/ Γιατί κι αν είμαι Σφακιανός, παιδί τση Κρήτης είμαι/ και να θωρώ τσοι Κρητικούς στα βάσανα πονεί με». Ν’ ακούω τον ογδόντα εννέα Ιουνίων Σφακιανό λαογράφο Κανάκη Γερωνυμάκη να σιγοτραγουδεί λίγο πριν αρχίσει η εκδήλωση για την επέτειο της Επανάστασης του 1770, που έγινε στην Ανώπολη των Σφακίων, την Κυριακή 21 Ιουνίου, αποσπάσματα από το τραγούδι του Μπαρμπα – Μπαντζελιού, για τον Δασκαλογιάννη, κι ο νους μου, όπως κι ο νους των φίλων που συμμετέχουν στο… ανοιγμένο γύρω του “πηγαδάκι”, να ζεσταίνεται. Πολύ περισσότερο από τότε που τον πρωτάκουσα, για τα παιδιά μας εκ της τάξης, πάνε 15 χρόνια, ήμουν διευθυντής στο 5ο Δημ. Σχ. Χανίων. Επόμενο… εκτός επισήμου προγράμματος βέβαια, το τραγούδι. Οπως και τόσα άλλα απ’ αυτά που ο καθένας απ’ αυτούς παρευρεθέντες εκείνη την ημέρα στην Ανώπολη, ξεχωριστά έτυχε να προσεγγίσει. Σαν όραμα και σαν ακρόαμα. Σαν οσμή ευωδίας πνευματικής. Σαν αναπετάρισμα του νου και σαν άγγιγμα ψυχής. «Πρώτας για την πατρίδα μου, δεύτερο για την πίστη/ και τρίτο για τσοι Χρισθιανούς που κάθονται στην Κρήτη». Η αιτιολογία της επανάστασης του Μεγαλομάρτυρα της των Κρητών ελευθερίας, όταν ρωτήθηκε απ’ τον Πασά, στον οποίο παραδόθηκε για να γλυτώσει τα Σφακιά. Απέναντί μου ο Ηρώας, στητός στο βάθρο του. Γύρω μου μελισσολόι πολύβουο, ο κόσμος, ξετρουλιαχτή η πλατεία. Ολα έτοιμα, για ν’ αρχίσει η εκδήλωση. Ο μητροπολίτης Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων Ειρηναίος Μεσαρχάκης βάζει το πετραχήλι του για να βάλει “ευλογητός” στην επιμνημόσυνη δέηση. Ο Κανάκης έχει σταματήσει. Οι λεβέντες χορευτές των “Σφακιών” παίρνουν τις θέσεις των. Διάχυτη παντού η ευωδία της δάφνης και του λιβανιού. Μνήμη ήρωα, μίμηση ήρωα. Κατά το «μνήμη αγίου μίμηση αγίου», όπως συνήθιζε να λέει ο παπα – Γιώργης Χιωτάκης. Πόσα δεν έχει να μας διδάξει τη σήμερον ημέρα ο Δάσκαλος!
Ο χορός του Δασκαλογιάννη
Και πρώτος σέρνει τον χορό ο Δάσκαλος ο Γιάννης. Οτι ζωντάνεψε και άφησε το βάθρο του, όταν έφτασε η ώρα, σύμφωνα με το πρόγραμμα, να κλείσουν την περί ης ο λόγος στις σημερινές εύφημες μνείες εκδήλωση, τα κοπέλια του μουσικοχορευτικού Συλλόγου “Τα Σφακιά”, χορεύοντας πεντοζάλι, ο Ηρωας μου φάνηκε. Είχαν προηγηθεί ύστερα από την επιμνημόσυνη δέηση οι χαιρετισμοί του δημάρχου Σφακίων Γιάννη Ζερβού και του αντιπεριφερειάρχη Χανίων Αποστόλη Βουλγαράκη, αλλά και η κεντρική ομιλία του και προέδρου της Ενωσης Πνευματικών Δημιουργών του Νομού μας ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Νικολακάκη που απέδωσε με ιστορικό τεκμηριωμένο λόγο και συγκινησιακό τρόπο τα εύσημα της τιμής και της δόξας στον εμπνευστή και πρωτουργό της επανάστασης του 1770: Στον πετυχεμένο καπετάνιο που σε μια κρίσιμη καμπή της εθνικής μας ιστορίας, έγινε στεριανός στον οιωνεί ελεύθερο που πολέμησε για τους σκλαβωμένους συμπατριώτες του στον πλούσιο, που αγωνίστηκε για τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους στον μεγαλόθυμο χριστιανό, που ήθελε να επαναφέρει στη σκέπη της θρησκείας μας τους παραπλανημένους ομοεθνείς στον ανιδιοτελή πατριώτη που αγωνίστηκε (εν αντιθέσει με άλλους) χωρίς να επιδιώκει κανένα οικονομικό ή άλλο όφελος, αλλά μόνο για να γενεί η Κρήτη Ρωμιοσύνη. Και βέβαια οι καταθέσεις στεφάνων, το ένα λεπτό της σιγής, κατά τη διάρκεια του οποίου, όπως έγραψα τις προάλλες “στα πεταχτά”, επίσης μου φάνηκε ότι άκουσα τα τζιτζίκια να τραγουδούν, «Και ζει, και ζει, και ζει, και ζει, και ζει/ ο Δάσκαλος ο Γιάννης ζει» και η ανάκρουση του εθνικού ύμνου, το «χαίρε ω χαίρε της ελευθερίας» μας, που πήρε τον ανήφορο κατά Πάχνες μεριά… Πρώτος στον χορό, στον χορό, που κατά που λέει η λαϊκή παράδοση, πήρε τ’ όνομά του απ’ το πέμπτο ζάλο, την πέμπτη δηλαδή κατά σειρά ελπίδα των Κρητικών για απελευθέρωση της Κρήτης απ’ τους Τούρκους, ο Δάσκαλος, φορώντας κρητική βράκα, λοιπόν. Μαζί με τους άλλους πρωτεργάτες της εξέγερσης βέβαια. Τον Χούρδο, τον Μπονάτο, τον Πάτερο, τον Κούτσουπα, τον Βούρβαχη, τον Κουτρουμπά, τον Σκορδύλη, τον Μανούσακα, τον Βολούδη, τον Δασκαλογιώργη και τον Πρωτόπαπα. Αυτοπροσώπως. Εδώ και ο περίφημος Κιώρος, ο Λουσακιανός βιολάτορας, που δημιούργησε, κατά που λέει πάλι η λαϊκή παράδοση, ύστερα από επιθυμία και υπόδειξη του Δασκαλογιάννη, με αφορμή την επανάστασή του, τον συγκεκριμένο μόνο, για άντρες χορό. Αντρες εξακολουθούν να ορίζουν τα Σφακιά!
