«Κινδυνεύουμε με πολιτιστικό Αρμαγεδώνα και θα έπρεπε σε αυτή τη φάση τα ΔΗΠΕΘΕ να ενταχθούν στον κεντρικό σχεδιασμό της Πολιτείας, γιατί το θέατρο πρέπει να είναι και δημόσιο, κατ’ ουσία δημόσιο»
Λίγο πριν το άνοιγμα της αυλαίας, τουλάχιστον για τα ανοιχτά θέατρα, οι “διαδρομές” συνομιλούν με την καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης Εφη Θεοδώρου για τις προσδοκίες ενός δύσκολου καλοκαιριού, τον προγραμματισμό ενός ακόμα πιο δύσκολου χειμώνα, για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ στις νέες συνθήκες αλλά και για τη σημασία της καλλιτεχνικής παιδείας στην εκπαίδευση.
Κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες επανεκινά το θέατρο, σε ένα καλοκαίρι γεμάτο φόβο, και το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης δίνει το “παρών” με την καλοκαιρινή του παράσταση και άλλες δράσεις, που ελπίζουμε ότι θα μπορέσουν να πραγματοποιηθούν. Θα μας μιλήσετε γι’ αυτές;
Η κύρια δραστηριότητα του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης γι’ αυτό το καλοκαίρι θα είναι η παρουσίαση του έργου “Φαέθων”, μια παράσταση που “χτίζεται” για να παρουσιαστεί στους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Θα ήθελα να σημειώσω, ότι αυτό δεν ήταν κάτι ευκαιριακό, ήταν στους προγραμματικούς μας στόχους η αξιοποίηση εξωτερικών χώρων, πριν ακόμα αυτό καταστεί αναγκαίο από τις συνθήκες της πανδημίας και τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η παράσταση, λοιπόν, αυτή υπήρχε από την αρχή στον προϋπολογισμό μας, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις, απλά τελικά έγινε η κύρια εκδήλωση.
Στα Χανιά το έργο θα παρουσιαστεί στον Φιρκά για τρείς παραστάσεις 3, 4, 5 Αυγούστου, στους Αρμένους Ρεθύμνου 7 Αυγούστου και στο Μοναστηράκι 10 Αυγούστου, στην Πύλη Βηθλέεμ στο Ηράκλειο 8, 9 Αυγούστου και στην Λατώ στον Αγιο Νικόλαο 11 Αυγούστου. Επιλέξαμε αρχαιολογικούς χώρους που δεν έχουν αναδειχτεί ιδιαίτερα για να δείξουμε και τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου.
Πρόκειται για μία αμιγώς παραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης η οποία έχει λάβει και μία έκτακτη επιχορήγηση από την Περιφέρεια Κρήτης και θα έχουμε και μία έκτακτη ενίσχυση από το Υπουργείο Πολιτισμού. Εκτός από τις παραστάσεις στην Κρήτη, θα πάμε στη Δήλο και στη Μήλο, όπου οι αρχαιολογικοί χώροι είναι εξαιρετικοί και έχουμε δρομολογήσει μία ακόμα παράσταση στον Κεραμεικό. Οι χώροι έχουν επιλεγεί σύμφωνα με την αισθητική της παράστασης και θα ήθελα να το τονίσω αυτό, γιατί πιστεύω ότι δεν μπορεί να παιχτεί οτιδήποτε οπουδήποτε, κάθε παράσταση θέλει τον χώρο της και το αντίστροφο.
Με δεδομένο ότι η Κρήτη είναι τουριστικός προορισμός και οι άνθρωποι έχουν πληγεί τρομερά από την κρίση του κορωνοϊού, τι άλλο μπορούμε να περιμένουμε από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ.;
Από το Υπουργείο Πολιτισμού δόθηκε ενίσχυση στα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. όλης της χώρας για τις παραστάσεις στους αρχαιολογικούς χώρους, με την ελευθερία να βάλουν ή να μην βάλουν εισιτήριο, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους. Εμείς επιλέξαμε να μην βάλουμε εισιτήριο στον “Φαέθωντα”, για να μπορέσουμε να προσφέρουμε πολιτισμό, κάτι που όλοι μας έχουμε ανάγκη.
Παράλληλα, μέσα σε όλο αυτό, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ. σχεδιάζει και το μέλλον του. Στους δύσκολους καιρούς φανερώνεται η αντοχή των θεσμών. Πρέπει πάσει θυσία να είμαστε ενεργοί, δεν έχει νόημα να δεχτούμε ως ελεημοσύνη τις παροχές του Υπουργείου και τις έξτρα επιχορηγήσεις μόνο και μόνο για να καλύψουμε τα κενά και τα ελλείμματα που δημιουργήθηκαν λόγω της υποχρεωτικής διακοπής των παραστάσεων, σκοπός είναι να αντέξουμε και να συνεχίσουμε. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα. Πρέπει να δείξουμε εφευρετικότητα.
Ακόμα υπάρχουν εκκρεμότητες και ανοιχτά ζητήματα στους Δήμους λόγω κορωνοϊού, επομένως δεν έχουμε καταφέρει να “κλειδώσουμε” ημερομηνίες και να οριστικοποιήσουμε το πρόγραμμα των υπόλοιπων παραστάσεών μας στην ενδοχώρα και στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης.
Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει την παιδική μας παράσταση, “Ιστορίες στο Τάκα τάκα”, που παρουσιάστηκε και τον χειμώνα. Η παράσταση αυτή θέλουμε να περιοδεύσει στην ενδοχώρα, να παιχτεί στις αυλές των σχολείων και όχι μόνο, αλλά είμαστε ακόμα σε κατάσταση αναμονής. Επίσης είμαστε ακόμα σε συζητήσεις για την περιοδεία της παράστασης “Γιοι και κόρες”, αλλά και πάλι περιμένουμε απαντήσεις από τους Δήμους. Ηταν το έργο που παρουσιάστηκε το χειμώνα, ακριβώς πριν την καραντίνα, οπότε θέλουμε να το αξιοποιήσουμε, αν όχι το καλοκαίρι, τουλάχιστον από Σεπτέμβρη.
Οι οδηγίες για την ασφαλή διεξαγωγή των παραστάσεων σε ανοιχτούς χώρους έφτασαν με μεγάλη καθυστέρηση στους Δήμους, με συνέπεια να μην έχουν αποφασίσει ακόμα όλοι οι Δήμοι αν θέλουν να υποδεχτούν και να υποστηρίξουν εκδηλώσεις γι’ αυτό το καλοκαίρι.
Επίσης η Πειραματική μας σκηνή έχει δύο παραγωγές που δεν μπόρεσαν να παρουσιαστούν στο Βενιζέλειο Ωδείο και θα ανέβουν στην πόλη των Χανίων. “Η Σονάτα του Σεληνόφωτος”, του Γιάννη Ρίτσου, που επιμελείται και σκηνοθετεί η Αθηνά Μαθιουδάκη θα παρουσιαστεί στις 8 Ιουλίου στον Ρώσικο Στρατώνα, στο Δυτικό Τείχος και η παράσταση “Γεύμα” για τη γαστρονομία και τη λογοτεχνία, μέσα από τη γαλλική λογοτεχνία, που έχει κάνει ο Χρήστος Ραχιώτης, θα παρουσιαστεί στο Υδραγωγείο, πίσω από τη Σπλάντζια, στις 15 Ιουλίου.
Οι παραστάσεις της Πειραματικής, όπως και εκείνες στους αρχαιολογικούς χώρους, θα έχουν ελεύθερη είσοδο για το κοινό.
Πόσο σημαντική είναι για ένα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. η σχέση με την τοπική κοινωνία;
Στους δύσκολους καιρούς η σχέση αυτή πρέπει να ενδυναμωθεί και να επανεφευρεθεί ο ρόλος των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Υπάρχει ο κεντρικός πολιτιστικός σχεδιασμός από την Πολιτεία και πρέπει να αναθεωρηθεί η Περιφερειακή Πολιτιστική Πολιτική, να ισχυροποιηθεί και να συνδεθεί με τον κεντρικό άξονα. Αυτό είναι κάτι που θα επιδιώξω με κάθε τρόπο.
Παραστάσεις που δεν αποτολμούμε να ανεβάσουμε λόγω υψηλού προϋπολογισμού, θα μπορούσαμε ίσως να τις κάνουμε σε συνέργειες με κεντρικούς πολιτιστικούς φορείς της χώρας, είτε είναι το Εθνικό Θέατρο, είτε το Φεστιβάλ Αθηνών, με βάση τη λογική της δικής μας αισθητικής και των αναγκών του τόπου.
Αρα, ίσως θα πρέπει να δούμε διαφορετικά τον ρόλο που μπορούν να παίξουν τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν ομάδες και να απορροφήσουν δυναμικό από το κέντρο. Αυτή τη στιγμή δεν ξέρουμε πως θα διαμορφωθεί το τοπίο στο κέντρο, ποιες σκηνές θα δουλέψουν, με κίνδυνο επιβίωσης για τα μικρά θέατρα, γιατί οι ιδιώτες δεν θα ρισκάρουν να βάλουν τα λεφτά τους σε αυτές τις παραγωγές. Κινδυνεύουμε με πολιτιστικό αρμαγεδώνα και θα έπρεπε σε αυτή τη φάση τα 14 ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. της χώρας, με τις δυνάμεις του το καθένα, να ενταχθούν στον κεντρικό σχεδιασμό της Πολιτείας, γιατί το θέατρο πρέπει να είναι και δημόσιο, κατ’ ουσία δημόσιο.
Αρα ποιες είναι οι προσδοκίες για την επόμενη χρονιά;
Νομίζω ότι δεν ξέρει κανείς. Απ’ ότι παρακολουθώ, και άλλοι θεσμοί, όπως π.χ. το Εθνικό Θέατρο, θα ξεκινήσουν με επαναλήψεις παραστάσεων που διακόπηκαν και παραστάσεις που δεν μπόρεσαν να ανέβουν. Κι εμείς κατά κει πηγαίνουμε, θα ξεκινήσουμε με το “Γιοι και κόρες” και στη συνέχεια βλέποντας και κάνοντας, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος νέου κύματος της πανδημίας, μπορεί τα θέατρα να μείνουν κλειστά, δεν ξέρουμε τι θα γίνει με την ποσόστωση των θεατών και τι άλλο μπορεί να προκύψει. Είχε γίνει μια εξαιρετική οργάνωση την περασμένη χρονιά, με πολυάριθμες εκδηλώσεις, από τις οποίες δεν πραγματοποιήθηκε καμία, οπότε κάποιες θα προσπαθήσουμε να τις παρουσιάσουμε.
Ανησυχώ ιδιαίτερα για την παιδική μας σκηνή, η οποία είναι μία κινητή μονάδα που παρουσιάζει μικρές παραστάσεις και πήγαινε στα σχολεία και φέτος δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Βέβαια για να είμαι ειλικρινής, προτιμώ να έρχονται τα σχολεία στο θέατρο από το να πηγαίνει το θέατρο στα σχολεία, γιατί μας δίνεται η δυνατότητα να οργανώσουμε μία πιο μεγάλη παραγωγή, αλλά είναι κάτι που πρέπει να κοιτάξουμε το κατά πόσο μπορεί να λειτουργήσει, γιατί η μεταφορά στο θέατρο ανεβάζει πολύ το κόστος για τους μαθητές, καθώς προστίθεται το κόστος του λεωφορείου.
Ομως η εμπειρία του να πας στο θέατρο, να προετοιμαστείς, να φτάσεις εγκαίρως, να σβήσουν τα φώτα και να αρχίσει η παράσταση είναι μία τελετουργία αναντικατάστατη, η οποία θεωρώ ότι είναι ουσιαστική για την παιδεία των μαθητών και τη μετέπειτα σχέση τους με το θέατρο.
Θα προσπαθήσουμε να φέρουμε στις 28 Σεπτεμβρίου τα «Μαθήματα πολέμου», σε σκηνοθεσία Λιγνάδη, πάνω στη Σικελική εκστρατεία, και να παρουσιαστεί σε ανοιχτό χώρο. Είναι μία παράσταση που με είχε ενθουσιάσει και θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να την παρακολουθήσουν σχολεία, κυρίως Λύκεια. Δεν ξέρω αν τα καταφέρουμε, σίγουρα όμως θα το προσπαθήσουμε και μάλιστα να γίνονται πρωινές παραστάσεις για τους μαθητές.
Εχει γίνει μεγάλη συζήτηση τον τελευταίο καιρό για τα καλλιτεχνικά μαθήματα στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο ρόλος της Τέχνης για τους μαθητές;
Εμείς κάναμε για πρώτη φορά πέρυσι βιωματικά θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα, πιλοτικά σε δύο Γυμνάσια των Χανίων, για την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση των μαθητών. Αυτά δυστυχώς ούτε ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους ούτε παρουσιάστηκε η δουλειά τους.
Η καλλιτεχνική παιδεία, γενικά, έχει μεγάλη σημασία για τους μαθητές και δυστυχώς απειλείται. Μείναμε άναυδοι στο άκουσμα ότι αποσύρεται το θέατρο και τα καλλιτεχνικά μαθήματα από τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση επειδή δεν έχουν μεγάλη προσέλευση. Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει αυτό. Και στα μαθηματικά, εάν άφηναν τους μαθητές να επιλέξουν, μπορεί να μην είχαν μεγάλη προσέλευση. Η εικαστική, η μουσική, η θεατρική παιδεία είναι είναι υποχρέωση της Πολιτείας και πρέπει όλοι, μαθητές, γονείς καθηγητές να επιμείνουν στη διεκδίκηση της συνέχισής τους.
Ηδη μας ανησυχεί η απόσυρση κάποιων μαθημάτων, που αφορούν κυρίως τις ανθρωπιστικές σπουδές, την κοινωνιολογία και αναρωτιέται κανείς ποια κοινωνία και ποιους ανθρώπους ετοιμάζουμε. Τι κοινωνία θέλουμε για αύριο; Θέλουμε μία κοινωνία ανταγωνιστική; Ενα σχολείο πλήξης, στον αυτόματο ή ζητάμε τελικά να ενδυναμώσουμε τη διάσταση της δημιουργικότητας, της αποδοχής της διαφορετικότητας – γιατί ποιοι τελικά βρίσκουν καταφύγιο σε αυτές τις ενασχολήσεις; Ανθρωποι διαφορετικοί, άλλου ψυχισμού, άνθρωποι που θέλουν να εκφραστούν πιο ελεύθερα, πιο δημιουργικά.
Επίσης, γνωρίζουμε τα οφέλη της καλλιτεχνικής παιδείας για την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της ομαδικότητας στους μαθητές. Θυμάμαι ότι ως μαθητές, ήταν μια παρηγοριά για μας η ενασχόληση με τα μουσικά και τα καλλιτεχνικά εργαστήρια ή η συμμετοχή σε ένα θεατρικό κάθε χρονιά. Μας έδινε κουράγιο και δύναμη και ιδέες για να αντιμετωπίσουμε τη σχολική χρονιά, που ήταν κάτι πιο συμβατικό…
Θεωρώ αδιανόητη την απόφαση και ελπίζω ότι θα την πάρει πίσω το Υπουργείο. Κινδυνεύουν επίσης τόσες θέσεις εργασίας, των θεατρολόγων, των μουσικών, των εικαστικών κλπ.
Οταν αφαιρείς κάποιες θέσεις εργασίας δημιουργείς κάποιες άλλες. Είναι επομένως πολιτική η απόφαση;
Φυσικά και είναι πολιτικές οι αποφάσεις. Ακόμα και η ενδυνάμωση του ρόλου των ΔΗΠΕΘΕ είναι πολιτική απόφαση. Δεν είναι τυχαίο ότι τα σχεδίασε έτσι η Μελίνα το ’83. Ηξερε τι ήθελε να κάνει στην Περιφέρεια, πώς να τραβήξει τον κόσμο πίσω.
Και αν μιλάμε για μοντέλα ενίσχυσης της παραγωγικότητας και των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου, γιατί η παραγωγή έχει μείνει πίσω και θα θέλαμε οι άνθρωποι να επιστρέψουν πίσω στις περιφέρειες και στα χωριά τους, γιατί να μην έχουν και αυτοί δικαίωμα και πρόσβαση στον πολιτισμό; Οικονομική και παραγωγική δυναμική και καλλιτεχνική δημιουργία πάνε μαζί. Οποιος κάνει τον σχεδιασμό, αυτά πρέπει να τα δει μαζί. Τόσο τα καλλιτεχνικά όσο και τα θέματα της παιδείας είναι πολιτικές αποφάσεις, άρα πράγματι αν «αδειάσεις» κάποιες θέσεις από τον πολιτισμό, μένει να δούμε που θα τις δώσεις.
Κλείνοντας, θα μας πείτε τις εντυπώσεις σας από το Μουσείο Τυπογραφίας, εδώ που δόθηκε αυτή η συνέντευξη;
Είναι ένας χώρος όπου ο πολιτισμός και η ιστορία είναι εγγεγραμμένα και με κάνει να νιώθω την αξία της μνήμης, ότι δεν υπάρχει τέλος στα πράγματα. Εδώ οι τρεις χρόνοι συνυπάρχουν, το παρελθόν και το παρόν με την προσδοκία του μέλλοντος. Ολοι όσοι ασχολούμαστε με το θέατρο και τις τέχνες γενικότερα, συντηρούμε τη μνήμη και εμφορούμαστε από μια αγωνία μεταφυσική και υπαρξιακή, όπου ο θάνατος, το τέλος ,που είναι η κοινή μας μοίρα – η κοινή ανθρώπινη συνθήκη, είναι παρών. Η συγγραφή, η δημιουργία μέσω της τέχνης, αλλά και η συντήρηση ενός καταπληκτικού μουσείου όπως αυτό, το οποίο εμπλέκει την ανθρώπινη εφευρετικότητα, τις επιστήμες και τις τέχνες, είναι τρόποι να ξεπερνάς αυτή τη συνθήκη. Η ανθρώπινη εφευρετικότητα και η αγάπη προς το κάλλος αποτυπώνονται μέσα από τις συλλογές και την παρουσίαση του μουσείου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με ένα ιδιαίτερο τρόπο στο Μουσείο Τυπογραφίας Επιστήμη και Τέχνη παντρεύονται.
