Αγαπητοί αναγνώστες, σήμερα θα σας οδηγήσω πάλι -όπως και προ ημερών- στην αγαπημένη μας Δυτική Μακεδονία, των χρόνων 1954-1959.
Και θα φτάσουμε νοερά στην πανέμορφη Καστοριά απ’ όπου θα ανηφορίσουμε ως τα ορεινά Κορέστεια και θα προχωρήσουμε ως το γνωστό μας χωριό Ζέρβαινη =Αγιος Αντώνιος, στα ριζά του όρους Βίτσι, με τις αιματοβαμμένες κορυφές και πλαγιάδες του. Αθάνατη Ελλάδα στους αιώνες!
Είναι Μάιος του 1958. Οι πασχαλινές διακοπές των σχολείων έχουν τελειώσει και τα μαθήματα ξανάρχισαν… Να θυμίσω πως υπηρετώ εδώ στον Αγ. Αντώνιο ως δάσκαλος, τώρα και τρία χρόνια, και ότι το σχολειό μου είναι μονοθέσιο, με 38 μαθητές, σ’ όλες τις τάξεις του.
Μάης μήνας, λοιπόν και η ημερήσια εκδρομή της σχολικής χρονιάς, για φέτος, σχεδιάζεται για το ακατοίκητο ψηλά, βορειοανατολικά μας, χωριό Βαψώρι (=Ποιμενικό).
Η πρόταση για την επιλογή του, ήταν πιο πολύ δική μου, αλλά συμφωνούσαν και όλοι: Σχ. Εφορεία, πρόεδρος Κοινότητας, ιερέας, αγροφύλακας και πολλοί γονείς, που θα συμμετείχαν, γιατί τους είπα πως θέλω με την ευκαιρία, να φτάσω ως εκεί ψηλά, να βρω τον τάφο συγγενούς μου λοκατζή λοχία, που σκοτώθηκε και τάφηκε εδώ, το 1947 με τον εμφύλιο και να θυμιάσω!
Ρωτούσα στη συνέχεια, για τη διαδρομή, για το τι θα συναντήσουμε εκεί πάνω, στο ακατοίκητο από τα χρόνια του εμφυλίου χωριό, και όλοι δάσκαλος, γονείς, μαθητές και τοπικές αρχές που θα μας συνόδευαν, είχαν μεγάλη περιέργεια.
Η αγωνία μας μόνο, ήταν η ατέλειωτη ανηφόρα αλλά η πανέμορφη φύση μας αποζημίωνε. Για να δούμε…
Ξεκινήσαμε Τετάρτη, πρωί τέλη Μαΐου του 1958. Μέρα, χαρά θεού. Ολο το χωριό μαζί μας, οι μαθητές μου, έκοβαν κλαδιά κρανιάς και τα κρατούσαν για ανιηλιακό καπέλο.
Η ανηφόρα μέσα στο δάσος, και ο δρόμος που έχουν ανοίξει οι λοκατζήδες, που γυμνάζονται εδώ κάποιες μέρες, μας βοηθούν να μην κουραζόμαστε κι ας ανηφορίζουμε ατελείωτα.
Πριν το μεσημέρι ήμασταν κιόλας στο χωριό…. Τα σπίτια ορθάνοικτα. Κάποια κουφώματα που ήταν ακόμη στη θέση τους τ’ ανοιγόκλεινε ο αέρας και μας τρόμαζαν.
Η εκκλησία ρημαγμένη, ούτε πορτοπαράθυρα, ούτε τέμπλο ούτε εικόνες. Χαλασμός Κυρίου. Τι θα λέει, ο Αϊ-Γιώργης της!…
Το στρατηγείο του Μάρκου Βαφειάδη, ένα παλιό αρχοντικό με κόκκινη ξεβαμμένη από τους χειμώνες επιγραφή, πάνω στ’ ανώφυλλιο έγραφε: “Στρατηγείο Μάρκου Βαφειάδη – Απαγορεύεται η είσοδος χωρίς άδεια διά θανάτου!”.
Μπήκαμε όλοι μέσα. Στο τζάκι ακόμη το λαδικό κι ένα σκουριασμένο τενεκεδένιο φανάρι. Στο ντουλάπι, που τα φύλλα του είχαν πέσει χρόνια τώρα, ένα παχύ σταχωμένο βιβλίο με σλάβικη γραφή, μ’ έκανε να το πάρω μαζί μου… Μια σελίδα του, σας μεταφέρω εδώ!
Οι δρόμοι αδιάβατοι από τ’ αγκάθια και τους βάτους. Στην έρημη πλατεία κάτω από μια κερασιά φορτωμένη κεράσια κατακόκκινα, καθίσαμε, στρώσαμε πρόχειρα κουβέρτες, που κρατούσαν οι μεγάλοι κι απλώσαμε τα φαγητά μας. Κι αρχίσαμε να τρώμε και να πίνουμε…
Εγώ ήμουν λίγο ανήσυχος, γιατί τα μεγαλύτερα παιδιά τετάρτης ως και έκτης τάξεως, μπήκαν στα ρημαγμένα σπίτια, πήραν παραθυρόφυλλα που βρήκαν και βγήκαν έξω στο πλάτωμα να κάνουν λέει “γλίστρες” στις κατηφόρες.
Πήγα να δω το παιχνίδι… Ο μεγαλοδύναμος Θεός με έστειλε γιατί όπως κατηφόριζαν με φόρα τα παιδιά, πάνω στα σανίδια τους, και μ’ ανοιχτά τα πόδια, βρέθηκαν μπρος σ’ ένα τεράστιο δοχείο σαν πυθάρι 150 κιλών μ’ ολόγυρά του γυαλιστερά ωστήρια. Ηταν μια τεράστια νάρκη, βόμβα καταστροφική, αν θα εκρηγνύονταν, δεν θα ’μενε κανείς μας ζωντανός…
Τα μαζέψαμε, συμφώνησαν όλοι και φύγαμε για πιο κάτω στον παραπόταμο, που βοσκούσαν τα γελάδια του χωριού.
Ο παπα Γιώργης ο Τζουντζίδης (καταγωγή απ’ τη Σινώπη), πρότεινε να καθίσουμε για κανένα δίωρο, κάτω απ’ τις καταπράσινες θεόρατες κρανιές και να φάμε τα υπόλοιπα.
Κι εδώ όμως ατυχία ανέλπιστη. Ενας πολύ χοντρός όφις, μακρύς ίσαμ’ ενάμισι μέτρο, έπεσε από την κρανιά, εκεί στην όλη παρέα μας. Ευτυχώς σύρθηκε χωρίς να χτυπήσει κανέναν. Ηταν μου είπαν οι χωριανοί μια φοβερή “δεντρογαλιά”. Δεν είχα ξαναδεί… Ετσι φαγητά, χορούς και κέφι τ’ αφήσαμε και πήραμε το δρόμο της επιστροφής στον Αγ. Αντώνη, χωρίς να’ χουμε πάθει τίποτε. Τηλεφώνησα την άλλη το πρωί στην ΧV Μεραρχία (στην Καστοριά) για να’ ρθει κλιμάκιο εξουδετέρωσης παλαιών πυρομαχικών και να τ’ ανατινάξουν.
Ηρθαν παίρνοντας κοντά τους τον αγροφύλακα, που ήταν και χθες μαζί μας για να τους υποδείξει το πυρομαχικό.
Με την ανατίναξή του, σείστηκε όλη η περιοχή! Ολοχρονίς στην περιοχή γίνονται ανατινάξεις και σκοτώνονται γελάδια που βόσκουν εκεί, καθώς τα πατούν. Τα κατάλοιπα του εμφύλιου…
Και τώρα μια σκέψη μας:
Οσοι αναγνώστες αποφασίσουν να επισκευθούν την περιοχή των Κορεστείων-Καστοριάς και να φτάσουν στο ακατοίκητο σήμερα Βαψώρι (τότε στα σλάβικα), Ποιμενικό στη γλώσσα μας, θα βρεθούν μετά τα χωριά: Γάβρος, Κρανιώνας, Μαυρόκαμπος, Αγ. Αντώνιος στην πανέμορφη ανηφόρα την κατάφυτη από κρανιές, οξυές και άλλα δέντρα, και θα οδηγηθούν πάντα από τα ριζά του ιστορικού βουνού Βίτσι οδοιπορώντας στο Βαψώρι (=Ποιμενικό) όπου και ο προορισμός μας.
Το σύνολο φυσικό κάλλος είναι εδώ μοναδικό η ιστορία της περιοχής βαρυφορτωμένη, από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα (1904 κ.ε.) για να μην φτάσουμε στα πολύ πίσω χρόνια, ως τα χρόνια του εμφυλίου (1946 κ.ε.) Πάντα Ελληνική γη!
Στο μνημείο στο Βίντσι, η προσοχή μας δεδομένη! Μπορεί και να ερευνήσουμε για τυχόν τάφους σκοτωμένων αδελφιών μας. Ομως μπρος στα χαλάσματα ενός αρχοντικού πλινθόκτιστου, στο κέντρο του χωριού, η στάση μας δεν είναι απλά δεδομένη, μας θυμίζει χρόνια δίσεκτα και μέρες οργισμένες. Διαβάζομε -και πάλι- την επιγραφή πάνω από την είσοδο “Στρατηγείον Μάρκου Βαφειάδη, απαγορεύεται η είσοδος άνευ αδείας – διά θανάτου”..
Αφήνομε το Βαψώρι καθώς αποχαιρετούμε τα χαλάσματα του σχολείου τους, και τα ερείπια της εκκλησίας τ’ Αι-Γιώργη.
Εδώ βρήκαμε την ευκαιρία να θυμηθούμε την Αγία Παρασκευή στο Πισοδέρι, όπου ως γνωστόν, τάφηκε το κεφάλι του Παύλου Μελά κάτω από τ’ Αγιο Βήμα, για να μην αναγνωρίσουν οι Τούρκοι τον σκοτωμένο στη Στάτιστα (σήμερα χωριό Μελάς) ήρωα στις 13 τ’ Οχτώβρη του 1904. Το σπίτι όπου άφησεν ο Παύλος Μελάς την τελευταία του πνοή, είναι σήμερα Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα. Πολλοί, ολόγυρα και οι σκοτωμένοι Μακεδονομάχοι μας Κρήτες κι αξίζει ο προγραμματισμός μιας ως εδώ προσκυνηματικής επίσκεψής μας. Αλλά θα επανέλθουμε γιατί η πρόταση θέλει συζήτηση, κι απόφαση!
Μέρος του φωτογραφικού υλικού, προέρχεται από τον τόμο Ελίνας Μαστέλλου Γιαννακενά “Παύλος Μελάς”, Εκδ. Πελασγός, σχ. 8ο, σ. 288 Αθήνα 2016.
βλ. από τον τόμο “Οι πλινθόκτιστοι Οικισμοί του Δήμου Κορεστείων” 2002, σχ. 8 σ. 104 εκδοση του Δημ. Σχολείου.
