Οι οργανώσεις για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ορίζουν τα “εγκλήματα τιμής” ως «πράξεις βίας, κυρίως δολοφονίες, που προέρχονται συνήθως από άνδρες -μέλη μιας οικογένειας- κατά γυναικών -μελών της ίδιας οικογένειας- τις οποίες θεωρούν πως προέβησαν σε πράξεις που “ατίμασαν” την οικογένεια».
Με πιο απλά λόγια, τα «εγκλήματα τιμής» διαπράττονται συνήθως από πατέρες, αδελφούς και συζύγους. Θύματα είναι συνήθως οι κόρες τους, οι αδελφές τους και οι γυναίκες τους.
Το ενδιαφέρον στην υπόθεση είναι πως τα «κριτήρια» των δραστών είναι εντελώς υποκειμενικά και πως κανένα δικαστήριο δεν αποφασίζει για την «ενοχή» ή την «αθωότητα» των «κατηγορουμένων». Ο άντρας είναι εκείνος που αποφασίζει για το αν η γυναίκα προέβη σε ατιμωτική πράξη, ο άντρας την «δικάζει», την «καταδικάζει» και της επιβάλλει την ποινή.
Και εκείνος, ως ένα από τα κυρίαρχα αρσενικά της οικογένειας, παραμένει –συνήθως- ατιμώρητος. Πάμε τώρα να δούμε τι «εννοούν» ατιμωτικές πράξεις: ανυπακοή, άρνηση να συνάψουν γάμο από προξενιό, επιθυμία για διαζύγιο, αν έπεσαν θύμα βιασμού, υποψία για ύπαρξη εξωσυζυγικών σχέσεων, σχέση με κάποιον που η οικογένεια δεν εγκρίνει, επιθυμία να πάνε στο σχολείο, ομοφυλοφιλία…
Κατά τις οργανώσεις που προσπαθούν να βάλουν τέλος στα «εγκλήματα τιμής» είναι πολύ δύσκολο να εκτιμήσει κανείς το εύρος τους. Όπως επίσης τους ακριβείς αριθμούς των γυναικών που πέφτουν θύματα της ίδιας τους της οικογένειας. Οι «μέθοδοι» δολοφονίας πολλοί και ποικίλοι: λιθοβολισμός, ξύλο μέχρι θανάτου, μαχαίρωμα, κάψιμο, αποκεφαλισμός, απαγχονισμός, επίθεση με οξέα, στραγγαλισμός, πυροβολισμός και η λίστα δεν σταματά εδώ. Κάποιες φορές μάλιστα οι δολοφονίες γίνονται δημόσια, για «παραδειγματισμός». Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ενήλικες άντρες της οικογένειας «επιστρατεύουν» ανήλικα μέλη προκειμένου εκείνα να προχωρήσουν στη δολοφονία. Έτσι, ακόμα και αν συλληφθούν – κάτι εξαιρετικά σπάνιο- και εμφανιστούν σε δίκη, οι ποινές θα είναι πολύ χαμηλές σε σχέση με το αν το έγκλημα το διέπρατταν ενήλικες.
Σύμφωνα με τις στατιστικές, περίπου 5.000 γυναίκες και κορίτσια κάθε χρόνο θανατώνονται σε «εγκλήματα τιμής». Μέση Ανατολή και Νότια Ασία έχουν τα θλιβερά πρωτεία, αλλά τέτοια «εγκλήματα» έχουν επίσης πιστοποιηθεί σε Βραζιλία, Καναδά, Ιράν, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία, Αίγυπτο, Συρία, Ουγκάντα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ και φυσικά στη γείτονα Τουρκία.
To πιο εξοργιστικό όμως είναι ότι ακόμα και η νομοθεσία που ισχύει σήμερα, η οποία πολλές φορές έχει τις ρίζες της σε νόμους που θεσπίστηκαν πολλά χρόνια πριν, «βοηθά» τη διάπραξη τέτοιων εγκλημάτων. Στην αρχαιότητα μάλιστα, υπήρχε νομοθεσία που όχι μόνο δεν απέτρεπε τα εγκλήματα τιμής, αντίθετα, τα δικαιολογούσε απόλυτα. Κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο Αυγουστος Καίσαρας με νόμο, επέτρεπε στον πατέρα τη θανάτωση θυγατέρων που είχαν παράνομα σχέσεις, όπως επίσης επέτρεπε στους συζύγους να θανατώνουν τις γυναίκες τους αν τους απατούσαν. Ο Ναπολεόντειος κώδικας δεν επέτρεπε στις γυναίκες να σκοτώνουν τους άπιστους άντρες τους, αλλά επέτρεπε ξεκάθαρα στους άντρες να «ξεπαστρεύουν» τις μοιχαλίδες… Το 1810 με το άρθρο 324 του Ναπολεόντειου Κώδικα η δολοφονία άπιστων γυναικών (και των εραστών τους) ήταν δικαιολογημένες από τον απατημένο σύζυγο! Ο το ίδιο άρθρο «ταξίδεψε» και ίσχυε ως νόμος και στις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής. Και μάλλον ήταν μεγάλη η… απήχησή του, διότι ενέπνευσε το άρθρο 188 του Ποινικού Κώδικα των Οθωμανών, κατά τον οποίο η μοιχεία τιμωρείται διά νόμου. Στο Λίβανο η νομοθεσία του 1943-44 –που είχε «έμπνευση» από τον ναπολεόντειο κώδικα επέβαλλε στις «μοιχαλίδες» δύο χρόνια φυλάκιση. Τουλάχιστον δεν τις έστελνε στο απόσπασμα! Ο «εμπνευσμένος» νόμος των Γάλλων «πέρασε» (με πιο «ελαφριές ποινές» είναι η αλήθεια) στην Αλγερία, την Αίγυπτο, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, τη Λιβύη, το Μαρόκο, το Ομάν, την Παλαιστίνη, τη Συρία, την Τυνησία, την Υεμένη και αλλού…
Εγκλήματα τιμής βεβαίως γίνονται και στο όνομα της θρησκείας. Είναι «ανεπίτρεπτο» ιδιαίτερα σε αυστηρές μουσουλμανικές χώρες μια γυναίκα (αλλά και ένας άντρας) να θελήσουν να παντρευτούν άτομο άλλης θρησκείας. Δεν μιλάω για την τύχη των ομοφυλόφιλων. Ακόμα και στις μέρες μας οι δολοφονίες ομοφυλόφιλων, ή οι περιπτώσεις «παράξενων» αυτοκτονιών είναι επικίνδυνα πολλές.
Το 2010 ένας 19χρονος από την Ιορδανία καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκιση επειδή σκότωσε την αδελφή του. Ο νεαρός θεώρησε «καθήκον» του να σκοτώσει την 22χρονη κοπέλα επειδή «έλειπε αδικαιολόγητα» από το σπίτι. Κανείς από την οικογένεια δεν κατέθεσε εναντίον του, το αντίθετο μάλιστα, ήταν περήφανοι για αυτόν.
Την ίδια χρονιά, ιατροδικαστής στην Τουρκία διαπίστωσε με φρίκη ότι μια 16χρονη, η Μεντινέ Μέμι, θάφτηκε ζωντανή, δεμένη πισθάγκωνα στην αυλή του σπιτιού της. Ήταν ένα από τα δέκα παιδιά φτωχής οικογένειας και δεν είχε πάει ποτέ σχολείο. Είχαν προηγηθεί καταγγελίες της στην αστυνομία ότι την ξυλοκοπούσαν οι δικοί της. Οι αστυνομικοί κάθε φορά την έστελναν πίσω στο σπίτι της. Ο πατέρας και ο αδελφός της συνελήφθησαν ως ύποπτοι για το έγκλημα.
Και πάλι την ίδια χρονιά, στην Τουρκία, το ανώτατο δικαστήριο μείωσε την ποινή ενός πατέρα που είχε δολοφονήσει την κόρη του. Το κορίτσι το είχε βιάσει ο ετεροθαλής αδελφός της και η τιμή της οικογένειας κατά τον πατέρα «κηλιδώθηκε». Φαίνεται πως το δικαστήριο ακολούθησε το ίδιο σκεπτικό και του μείωσε την ποινή με την αιτιολογία ότι «ο τρόπος ζωής της κοπέλας ατίμαζε την οικογένεια»!
Το 2009 ο Ιρακινός πατέρας της 20χρονης Νουρ Αλμαλέκι, την δολοφόνησε γιατί είχε «δυτικοποιηθεί υπέρ του δέοντος». Το έγκλημα δεν έγινε σε κάποια χώρα της Μέσης Ανατολής, αλλά στην Αριζόνα των ΗΠΑ. Το 2006, δικαστήριο στη Γερμανία αναγνώρισε «εθνικά και πολιτιστικά» ελαφρυντικά σε άνδρα από τη Σαρδηνία που εξανάγκασε τη σύντροφό του σε ομαδικό βιασμό, επειδή είχε υποψίες ότι τον απατούσε. Μάλιστα, Ιταλίδα δημοσιογράφος αποκάλυψε σε έρευνά της ότι το νομικό σύστημα της χώρας της αναγνώριζε μέχρι και το 1981 ελαφρυντικό στοιχείο την επίκληση της «τιμής» σε εκδικαζόμενο έγκλημα.
Και οι ιστορίες δεν έχουν τέλος… Το 2007, στο Παλέρμο της Σικελίας, ο Ρενάτο ντι Φελίτσε κρίθηκε ένοχος για την εκ προμελέτης δολοφονία της συζύγου του, δολοφονία που είχε διαπράξει 4 χρόνια πριν. Ωστόσο, μέρες μόνο μετά την καταδικαστική απόφαση βγήκε από τη φυλακή διότι τα παιδιά του ζεύγους κατέθεσαν πως η νεκρή πλέον μητέρα τους δεν φερόταν με σεβασμό στον άντρα της….
Είναι ακόμα χιλιάδες οι υποθέσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Κλείνοντας να θυμίσω πως διανύουμε τον 21ο αιώνα, σε μια –υποτίθεται- πολιτισμένη κοινωνία, σε έναν κόσμο ισότητας, δημοκρατίας και λογικής; Σκεφτείτε ξανά! Για εκατομμύρια γυναίκες, ομοφυλόφιλους, αντιρρησίες, ανθρώπους διαφορετικούς ο πολιτισμός, η δικαιοσύνη, η ισότητα και η λογική είναι έτη φωτός μακριά. Ακόμα και σήμερα…
Για περισσότερα, δείτε και τα:
www.stopvaw.org/honor_killings
https://en.wikipedia.org/wiki/Honor_killing
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Honor_killing_victims
