» Ο δύτης – ερευνητής Κώστας Θωκταρίδης καταγράφει ντοκουµέντα 73 χρόνια µετά
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1951: “Έχοµεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας.
Έχοµεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόµεθα”
Για πρώτη φορά εικόνες από το ατµόπλοιο “Αδρίας”, το µοναδικό ναυάγιο της Φαλκονέρας, που βυθίστηκε πριν από 73 χρόνια µετά από προσάραξη αποκαλύφθηκαν χάρις στις προσπάθειες του δύτη και ιστορικού ερευνητή Κώστα Θωκταρίδη και της οµάδας του.
Ειδικότερα σύµφωνα µε τα στοιχεία της έρευνας ο “Αδρίας” µε πλοίαρχο το Γεράσιµο Φωκά, πλήρωµα 78 ανδρών καθώς και 538 επιβάτες οι οποίοι είχαν επιβιβαστεί από το Ηράκλειο, το Ρέθυµνο και τα Χανιά (Σούδα) της Κρήτης, είχε τελικό προορισµό τον Πειραιά.
Στις 04:15 ξηµερώµατα της 6ης Οκτωβρίου του 1951 κι ενώ έπνεε βορειοανατολικός άνεµος µε διαστήµατα βροχής, ακούστηκε ένας µεγάλος θόρυβος και ακολούθησε ένα ισχυρό τράνταγµα. Οι περισσότεροι επιβάτες πετάχτηκαν έντροµοι από τον ύπνο τους. Ο “Αδρίας” προσέκρουσε στη Φαλκονέρα µε ταχύτητα που πλησίαζε τους 13 κόµβους. Ο καπετάνιος του πλοίου βρισκόταν στην καµπίνα του. Βάρδια στην γέφυρα είχε ο ύπαρχος. Η πρόσκρουση ήταν αποτέλεσµα της παρεκκλίσεως της πορείας του υποβοηθουµένη από τους βορειοανατολικούς ανέµους που επικρατούσαν στη περιοχή. Ο ύπαρχος µόλις προσάραξε το πλοίο έκανε αµέσως κράτει τις µηχανές και στη συνέχεια ανάποδα. Mε την κίνηση αυτή το πλοίο αποσπάστηκε από την βραχώδη ακτή αλλά τη στιγµή εκείνη µετέβη στην γέφυρα ο πλοίαρχος, ο οποίος έδωσε εντολή να κάνουν και τις δύο µηχανές πρόσω και το πλοίο επαναπροσάραξε στα βράχια της Φαλκονέρας. Στην συνέχεια πόντισε και τις δυο άγκυρες και µε κατάλληλες κινήσεις έφερε το βαπόρι κοντά στα βράχια της Φαλκονέρας.
H ενέργεια αυτή του πλοιάρχου υπήρξε σωτήρια για τη ζωή των επιβαινόντων, αφού το πλοίο πλησίασε πολύ κοντά στην βραχώδη ακτή και δεν είχε πλέον τον άµεσο κίνδυνο της βύθισης.
Το πλοίο εξακολουθούσε να είναι φωτιζόµενο και οι επιβάτες συγκεντρώθηκαν προς την αριστερή πλευρά.
ΣΗΜΑ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ
Στην συνέχεια ο πλοίαρχος διέταξε τον ραδιοτηλεγραφητή να στείλει σήµα κινδύνου το οποίο εξέπεµψε ο “Αδρίας” µε την µέθοδο µορσικής τηλεγραφίας.
Το σήµα το έλαβε το ατµόπλοιου “Βοιωτία” καθώς και το ατµόπλοιο “Τέτη” το οποίο το µετέδωσε στο ατµόπλοιο “Αιγαίον” και µε την σειρά του αναµετέδωσε στον παράκτιο σταθµό “Αθήναι Ράδιο” µε διακριτικό σήµα SVA που είχε ως έδρα τότε στην Βάρη. Ο παράκτιος σταθµός µε την σειρά του ενηµέρωσε τις Ναυτικές και Λιµενικές Αρχές. Ταυτόχρονα η υπηρεσία του Υπουργείου Εµπορικής Ναυτιλίας απέστειλε επείγοντα τηλεγραφήµατα στις λιµενικές αρχές της Κρήτης να αναφέρουν τα ονόµατα όσων επιβιβάστηκαν από την Κρήτη.
Ο ασύρµατος του “Αδρίας” έπαψε να λειτουργεί στις 07:30 το πρωί όταν εξέπεµψε και το ακόλουθο δραµατικό ραδιοτηλεγράφηµα: “Έχοµεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας. Έχοµεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόµεθα” και το πλοίο εγκαταλείφθηκε.
Στον τόπο της προσάραξης κατέφθασαν και τα επιβατηγά ατµόπλοια “Ιωνία” και “Αιγαίο”, το µότορσιπ “Γεώργιος” και το αρµαταγωγό του Π. N. “Αξιός”.
Η ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΦΑΛΚΟΝΕΡΑ
Όταν άρχισε να ξηµερώνει, ο πλοίαρχος διέταξε την καθέλκυση των λέµβων και την αποβίβαση των επιβατών σε απόκρηµνο σηµείο του νησιού, µε την καθοδήγηση των µελών του πληρώµατος. Με το πλοίο ταξίδευαν και µέλη του πληρώµατος του φορτηγού πλοίου «Αντώνιος Πατέρας» καθώς και ο πλοίαρχος Λαιµός , οι οποίοι βοήθησαν µαζί µε ορισµένους φαντάρους στο συντονισµό κατά την διάρκεια εγκατάλειψης από τον “Αδρία”.
ΑΠΩΛΕΙΑ
Όλοι οι επιβάτες και το πλήρωµα επιβιβάστηκαν στα πλοία που έσπευσαν για βοήθεια, εκτός της επιβάτιδας Eυθαλίας Kαρύδα, η οποία βρέθηκε στην θάλασσα, µε αποτέλεσµα να πνιγεί. Όπως κατέθεσε η Παρασκευή ∆ασκαλάκη αδελφή της Ε.Καρύδα: «Εγώ, η αδελφή µου και η µικρή Στέλλα Χακατίδου επιβιβασθήκαµε στον από το Ηράκλειο. Ξυπνήσαµε έντροµες και η αδελφή µου καταληφθείσα από νευρική ταραχή έσπευσε πρώτη στην πρύµνη όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι επιβάτες. Τότε την είδα να πηδά την κουπαστή και να πιάνεται από ένα συρµατόσχοινο που είχε προσδέσει το πλήρωµα στους βράχους της Φαλκονέρας. Παρά τις συστάσεις µου αυτή επέµενε να βγει στην ξηρά αιωρούµενη. ∆υστυχώς δεν το κατάφερε και σε µια στιγµή, προφανώς κουρασµένη, άφησε το σχοινί και έπεσε στη θάλασσα. Την ακούσαµε να φωνάζει βοήθεια και ο χωροφύλακας Ι.Φακιολάκης έβγαλε το ατοµικό του σωσίβιο και το έριξε στη θάλασσα. Παρά τις αναζητήσεις µας, εκείνη δεν βρέθηκε ποτέ».
ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Ως προς τα αίτια της προσάραξης σύµφωνα µε το πόρισµα 58/1952 του Ανώτατου Συµβουλίου Ναυτικών Ατυχηµάτων η προσάραξη του “Αδρία” επήλθε από εκπεσµό αριστερά της πορείας λόγω της καιρικής κατάστασης ή και τυχόν εσφαλµένων πορειών που τηρήθηκαν από το Aκρωτήρι Mαλέχα της Σούδας µέχρι τη Φαλκονέρα. Η επιτροπή απάλλαξε από τυχόν ευθύνες τον πλοίαρχο και επέρριψε ευθύνες στον ύπαρχο και τον ανθυποπλοίαρχο που ήταν στην γέφυρα την στιγµή της προσάραξης.
Η ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ΣΕ ΝΑΥΑΓΙΟ
Το πλοίο προσάραξε στη Φαλκονέρα, πάνω σε δύο διαφορετικές ξέρες και υπέστη ρήγµα 12 µέτρων. Έγινε προσπάθεια αποκατάστασης του ρήγµατος από συνεργείο δυτών της εποχής. Στα πλαίσια ελάφρυνσης του πλοίου, ρίχτηκαν στην θάλασσα τρόφιµα και µεγάλες ποσότητες κρεάτων που µετέφερε το βαπόρι στα ψυγεία του. Αυτό όµως είχε σαν αποτέλεσµα την προσέλκυση καρχαριών, κάτι το οποίο καθυστέρησε τις εργασίες στεγανοποίησης του πλοίου. Τελικά η στεγανοποίηση ολοκληρώθηκε µε επιτυχία ενώ έγινε και απάντληση υδάτων. Στη συνέχεια ο καιρός άλλαξε σε ισχυρό νοτιοανατολικό και τα συνεργεία ανέλκυσης µε τα ρυµουλκά αναχώρησαν για την Μήλο. Όταν µετά από τρεις ηµέρες επέστρεψαν στην Φαλκονέρα το πλοίο δεν υπήρχε πλέον, είχε βυθιστεί ! Ο “Αδρίας” ήταν ασφαλισµένος και θεωρήθηκε ολική απώλεια.
ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΣΗΜΕΡΑ
Το ναυάγιο του ατµόπλοιου “Αδρίας” βρίσκεται κοντά στον κάβο που ονοµάζεται Παναγία των ρευµάτων της Φαλκονέρας. Ο Κ. Θωκταρίδης εξηγεί: «Η συγκεκριµένη θαλάσσια περιοχή έχει έντονα υποβρύχια ρεύµατα και το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος -24,5 µ. µε την εντυπωσιακή πλώρη ανεστραµµένη. ∆ιακρίνονται οι ρηγµατώσεις που έγιναν τον Οκτώβριο του 1951. Ξεχωρίζουν ακόµα, τα όκια αλλά και τα φινιστρίνια του από τις καµπίνες του πλοίου. Τα διαµερίσµατα στο πρωραίο τµήµα του πλοίου ήταν από τα πρώτα που κατακλύστηκαν µε νερό. Το υπόλοιπο τµήµα του πλοίου έχει διαλυθεί από την σταδιακή ανέλκυση που ακολούθησε τα επόµενα χρόνια µε στόχο την πώληση των µετάλλων που είχαν σηµαντική αξία. Η υποβρύχια ορατότητα είναι εξαιρετική ενώ στο ναυάγιο υπάρχει πλούσια θαλάσσια ζωή».
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟΥ Α∆ΡΙΑ
Ναυπηγήθηκε το 1893 στα ναυπηγεία HARLAND AND WOLF του BELFAST µε το αρχικό όνοµα MAGIC, µήκους 311 πόδων, της Belfast Steamship Company. Αρχικά εξυπηρετούσε την γραµµή Liverpool-Belfast. Στον πρώτο παγκόσµιο πόλεµο, χρησιµοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκοµείο.
Το 1930 µετασκευάστηκε σε κρουαζιερόπλοιο πραγµατοποιώντας κρουαζιέρες µεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας. Το χειµώνα εκτελούσε δροµολόγια µεταξύ Fishguard-Cork και το καλοκαίρι έκανε κρουαζιέρες στη Σκωτία.Στο δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο χρησιµοποιήθηκε ως πλωτή αποθήκη στο Rosyth.
To 1947 αγοράστηκε από τη Bury Court Shipping Co και µετονοµάστηκε σε «Αττική». Έκανε δροµολόγια µεταξύ Μασσαλίας-Γένοβας-Πειραιά-Βυρητού-Χάιφας-Αλεξάνδρειας. Το 1948 το αγόρασε η Ηπειρωτική του Ποταµίανου και το ονόµασε “Αδρίας” εξυπηρετώντας την ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά – Θεσσαλονίκη – Κρήτη – Χίο – Ρόδο και θεωρείτο ένα από τα καλύτερα πλοία στην ελληνική επιβατηγό ακτοπλοΐα.
Τα άλλα ναυάγια της Φαλκονέρας
Στην Φαλκονέρα δεν υπάρχει άλλο ναυάγιο εκτός από αυτό του “Αδρία”. Η Φαλκονέρα συνδέεται ιστορικά µε άλλες δυο περιπτώσεις ναυαγίων.
Το “Αρετή” που είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά µε πλήρωµα 16 ανδρών και 6 επιβάτες και προορισµό την Kρήτη, ανατράπηκε το βράδυ της 6ης Φεβρουαρίου 1949 ευρισκόµενο βόρεια της Φαλκονέρας µε αποτέλεσµα να απολεσθούν 21 άτοµα. ∆ιασώθηκε µόνο ο ναύκληρος του “Αρετή” ∆ηµήτρης Γιαπιτζόγλου. Η ιστορία του ∆ηµήτρη Γιαπιτζόγλου είναι συγκλονιστική καθώς παρέµεινε 8 ηµερόνυχτα επί της Φαλκονέρας και τελικά τον εντόπισε ένα αεροσκάφος της πολεµικής αεροπορίας που µε την σειρά του ειδοποίησε τις αρχές και στην συνέχεια το ατµόπλοιο Α∆ΡΙΑΣ έφτασε την επόµενη ηµέρα και τον διέσωσε. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τρία χρόνια αργότερα στο ίδιο σηµείο που παρέλαβε τον ναυαγό βυθίστηκε ο “Αδρίας” !
Το ∆εκέµβριο του 1966 το οχηµαταγωγό “Ηράκλειον” θα βυθιστεί βορειοδυτικά της Αντιµήλου σε µεγάλο βάθος αλλά λανθασµένα για τα επόµενα χρόνια θα επικρατήσει η άποψη ότι βυθίστηκε κοντά στην Φαλκονέρα. Το ναυάγιο του “Ηράκλειον” θα έπρεπε να ονοµάζεται από γεωγραφικής θέσης το ναυάγιο της Αντιµήλου και όχι της Φαλκονέρας.
Επίσης κατά την διάρκεια της κατοχής κατέπεσε βόρεια της Φαλκονέρας ένα µεταγωγικό αεροσκάφος που δεν έχει βρεθεί ακόµα.
