Σοβαρά προβλήματα δημιουργεί η τάση μας να επικεντρωνόμαστε στο παρόν σε βάρος του μέλλοντος.
Μπορούμε όλοι να ταξιδέψουμε νοητικά στο μέλλον;
Η απάντηση είναι όχι.
Δυστυχώς δεν είναι τυχεροί όλοι να κάνουν σχέδια για τoυς αγώνες που θα συμμετάσχουν, όπως οι 80χρονοι της φωτογραφίας.
Κάποιοι αναλώνουν το δυναμικό τους σε βραχυπρόθεσμες εικόνες.
Κι όμως υπάρχουν οργανωμένες προσπάθειες να δούμε τη μεγάλη εικόνα, την μακροπρόθεσμη. Αυτές θα δούμε στο σημερινό σημείωμα…
Αποφεύγουμε το μέλλον;
Ερευνητές ανησυχούν ότι οι σύγχρονες κοινωνίες κινδυνεύουν να τυφλωθούν ώστε να βλέπουν μόνο το παρόν. Είναι μια αντίληψη που έχει βαθιές ρίζες. Οι σφυγμομετρήσεις την καταγράφουν κάθε μήνα.
Επηρεαζόμαστε από την επικαιρότητα τόσο πολύ που μας ξεφεύγει το γεγονός ότι υιοθετούμε μια συντηρητική αντίληψη.
Μπορούμε να ξεφύγουμε από την παγίδα αρκεί να κατανοήσουμε τους παράγοντες που μας επιβάλλουν αντιλήψεις για το χρόνο. Το πρόβλημα είναι διάχυτο στις βιομηχανικές κοινωνίες. Απόδειξη η δυσκολία μας να ανταποκριθούμε στα καλέσματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, την κατάρρευση της βιοποικιλότητας, την ανισότητα στα εισοδήματα, τον κίνδυνο για πυρηνικό ,ολοκαύτωμα . Φαίνεται ότι ο ιστορικός έχει δίκιο όταν υποστηρίζει ότι ‘η Δύση ζει μια περίοδο στην οποία υπάρχει μόνο το παρόν. Ένα παρόν που μας καταδυναστεύει με την αμεσότητα και τον ατέρμονο χαρακτήρα του’.
Οι οραματιστές
Η ανάγκη μας να εποικίσουμε, και να τιθασεύσουμε το μέλλον μέσω της στρατηγικής πρόγνωσης είναι άσβεστη…
– Ο μαθηματικός Ρότζερ Μπείκον (1220-1292) έγραφε ότι ‘οχήματα μπορούν να κινούνται χωρίς την βοήθεια των ζώων με μεγάλη ταχύτητα και ότι οι άνθρωποι θα οδηγούν ιπτάμενες μηχανές.’
– Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να ανιχνεύσει το μέλλον μέσω της ομάδας της High level Expert Group for Foresight (Υψηλού Επιπέδου Εμπειρογνώμονες για Προόραση).
Αυτή η ομάδα είναι υπεύθυνη για τη στρατηγική προόραση που είναι η συστηματική συμμετοχική διαδικασία συλλογής πληροφοριών και την επεξεργασία ενός οράματος του μέλλοντος μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
– Στις Η.Π.Α. η ανάγκη να δουν το μέλλον ξεκίνησε μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο. Η δημιουργία της εταιρείας RAND εξυπηρετούσε μόνο αυτό το σκοπό.
– Τα βιβλία με γενικό θέμα ‘Προβλέποντας το μέλλον’ και σχετικές μεταπτυχιακές σπουδές πολλαπλασιάζονται. Όλα βασισμένα σε στρατηγικές και δεδομένα.
Ενδείξεις αδυναμίας
Πως εντοπίζουμε την αδυναμία μας να δούμε μακροπρόθεσμα; Οι παρακάτω ενδείξεις είναι προσδιοριστικές…
– Η απροθυμία μας να καθυστερήσουμε να λάβουμε μια ανταμοιβή.
– Οι τρέχουσες πληροφορίες αναβάλλουν τις αποφάσεις μας για το μέλλον. Για παράδειγμα, «Κάνει κρύο φέτος, οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχώ για την υπερθέρμανση του πλανήτη».
– Η προσοχή μας είναι προκατειλημμένη.
Ο λόγος; Δυνατοί περισπασμοί μας φαίνονται δυσανάλογα σημαντικοί. Το αποτέλεσμα είναι να αγνοούμε τις μακροπρόθεσμες τάσεις που έχουν αναμφισβήτητη σπουδαιότητα. Έτσι τα tweets του Elon Musk τραβούν περισσότερη προσοχή από την σταδιακή μείωση της βιοποικιλότητας.
– Αδυνατούμε να παρατηρούμε τις αργές αλλαγές. Η υφέρπουσα περιβαλλοντική αλλαγή ήταν παρούσα για χρόνια κι όμως είχαμε συλλογική αμνησία.
– Κάθε νέα γενιά θεωρεί ότι μια τρέχουσα κλιματική κατάσταση δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Για παράδειγμα ‘Ποιοι παρατηρούν την δραματική μείωση των εντόμων;’
Μόνο κάποιοι ηλικιωμένοι θυμούνται το πλήθος των εντόμων που έπεφταν στα παρμπρίζ των αυτοκίνητων μας.
– Οι εκφράσεις με τις οποίες περιγράφουμε το μέλλον ως μακρινό δείχνει την τάση μας για αποστασιοποίηση.
– Η αδυναμία μας να δούμε τα μακροπρόθεσμα οφέλη μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Παραδείγματα σε όλα τα μήκη… επί προεδρίας Ρέιγκαν (1980), υπουργίας Γιαννίτση (2000) και σήμερα επί Μακρόν.
– Εξόφθαλμη αποδοχή είναι η δήλωση του Jean-Claude Juncker ‘Γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε, απλά δεν γνωρίζουμε πως θα επανεκλεγούμε αφού πράξουμε τα σωστά.’
Ατομικές διαφορές
Κάθε άτομο έχει διαφορετική αντίληψη του χρόνου- όχι μόνο εξαιτίας της ηλικίας του. Ο τρόπος σκέψης μας ορίζει τις προτεραιότητας μας και τις αποφάσεις μας. Κάποιοι είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στο μέλλον. Η προδιάθεση μας είναι ρευστή. Υπαγορεύεται από τις κοινωνικές συνθήκες, τη γλώσσας μας και φυσικά την παγκοσμιοποίηση.
Αν θέλετε να μάθετε τον προσανατολισμό σας σχετικά με το χρόνο και το μέλλον το ερωτηματολόγιο στον ιστότοπο thetimeparadox.com θα σας δώσει την εικόνα σας.
Τα οφέλη
Τα άτομα που αισθάνονται το μέλλον πλησιέστερα…
– Σχεδιάζουν αποτελεσματικά.
– Ζουν υγιεινά.
– Προκόβουν ακαδημαϊκά.
– Υιοθετούν περιβαλλοντικές ανησυχίες.
– Είναι πιο προοδευτικοί.
– Αποταμιεύουν 31% περισσότερο.
– Συγκεντρώνουν 39% περισσότερο κεφάλαιο μέχρι τη σύνταξη τους.
– Ασκούνται 29% περισσότερο.
– Φαντάζονται τον εαυτό τους να είναι 90ρηδες, και να συζητούν για πολιτική.
– Κατανοούν ότι ο κόσμος αποτελείται από χρόνο.
Συμπερασματικά
Οι απαντήσεις σας θα προσδιορίσουν πως αντιμετωπίζετε το μέλλον…
J Είναι το μέλλον χώρος προόδου ή παρακμής ή μήπως είναι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι;
J Πρέπει να δράσουμε τώρα για να δώσουμε στις μελλοντικές γενιές έναν καλύτερο κόσμο;
J Πιστεύετε ότι ένα δυστοπικό μέλλον δεν είναι αναπόφευκτο;.
J Είναι προτεραιότητα σας οι ανάγκες των παιδιών, για να έχουν ένα καλύτερο κόσμο;
J Βλέπετε πολλαπλά μέλλοντα με μεγαλύτερη καθαρότητα γενναιοδωρία και ελπίδα;
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
