Πόσα πράγματα μπορούμε να κάνουμε ταυτόχρονα;
Πέντε, όπως προσπαθεί η μητέρα της φωτογραφίας ή μήπως μόνο δύο υπό όρους;
Η προσπάθεια όλων να λειτουργούμε υπέρ-καλύπτοντας τη χωρητικότητα του εγκέφαλου μας έχει μορφή επιδημίας.
Καυχιόμαστε ότι είμαστε πολύ-λειτουργικοί.
Έρευνες δείχνουν το αντίθετο. Διαφορετικές γνωστικές λειτουργίες ανταγωνίζονται να εκμεταλλευτούν την περιορισμένη χωρητικότητα του εγκέφαλου μας.
Η εξάσκηση μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις μας. Όμως ποτέ δεν θα γίνουμε τόσο καλοί ώστε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας όταν συγκεντρώνεται σε μια εργασία. Στο σημείωμα παραθέτω παραδείγματα των συνεπειών της αδυναμίας μας να είμαστε πολύ-λειτουργικοί.
Η περίπτωση της μητέρας
Είναι βέβαιο ότι ορισμένες εργασίες δεν γίνονται ταυτόχρονα. Ιδιαίτερα όταν απασχολούν διαφορετικές περιοχές του εγκέφαλου μας.
Ας δούμε τι συμβαίνει με τη μητέρα της φωτογραφίας.
Ο εγκέφαλος της μητέρας επεξεργάζεται οπτικά ερεθίσματα, προσπαθεί να μετακινήσει το καλάθι του μωρού της ενώ ισορροπεί , ταυτόχρονα ακούει το συνομιλητή της και απαντά.
Αν υπήρχαν 2 από αυτές τις λειτουργίες θα ήταν δυνατόν να εκπαιδευθεί να τις αντιμετωπίσει. Στην περίπτωση μας όμως έχουμε 5 διαφορετικές λειτουργίες.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι όσο και να προσπαθήσουμε δεν θα βελτιωθούμε δραματικά. Τι θα γίνει;
Κάποια στιγμή θα την πληρώσει ο πλέον αδύναμος.
Μαθητές πολύ-εργαλεία;
Η ψευδαίσθηση πολλών μαθητών ότι μπορούν να μελετούν, ενώ ανταλλάσουν μηνύματα στο instagram είναι καταστροφική.
Οι ερευνητές είναι κάθετοι. Δεν μπορεί να είσαι καλός μαθητής ενώ μοιράζεις την προσοχή σου ανάμεσα σε μελέτη και οθονό-κουβέντες.
Η συγκέντρωση τους δεν είναι συνεχής, όταν αγωνιούν ποιος και πότε θα τους στείλει μήνυμα και τι θα απαντήσουν.
Αν κλείσουν το κινητό τους, τότε τους κατακυριεύει το σύνδρομο FOMO (φόβος ότι θα χάσουν μια σημαντική πληροφορία).
Οδηγοί όλων των ηλικιών
Η αδυναμία πολύ-λειτουργικότητας αφορά οδηγούς κάθε τροχοφόρου. Δεν οδηγείς μηχανάκι ή αυτοκίνητο ενώ μιλάς στο κινητό.
Η μάλλον οδηγείς, όπως οδηγούν οι μεθυσμένοι.
Ούτε τα hands free είναι η λύση. Ο λόγος;
Δεν βελτιώνουν το χρόνο αντίδρασης του οδηγού.
Αυτό δεν συμβαίνει όταν μιλάς με το συνοδηγό σου ο οποίος υποτίθεται ότι θα αντιληφθεί ένα επερχόμενο κίνδυνο και θα σταματήσει να σε απασχολεί.
Αν ανήκετε στις 4η και 5η ηλικίες αποφεύγετε γενικώς να μιλάτε όταν οδηγείτε. Υπερβολή; Καθόλου.
Γνωρίζουμε ότι η γνωστική υστέρηση μεγαλώνει μετά τα 55 έτη. Ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία οδηγοί που συνομιλούσαν είχαν μεγαλύτερη δυσκολία να προσέχουν σημαντικά πράγματα. Σε αντίθεση οι νεώτεροι ‘έχαναν’ στοιχεία της περιφερικής τους όρασης.
Επισημαίνεται ότι οι απαιτήσεις στην προσοχή μας επηρεάζουν άλλες αισθήσεις μας για παράδειγμα όταν αστειευόμαστε, ενώ οδηγούμε.
Παρ’ όλα αυτά, διαπιστώθηκε ότι οι μεγαλύτεροι οδηγοί βελτιωνόταν μετά από εξάσκηση κι ο εγκέφαλος τους γινόταν πιο ενεργός.
Το γεγονός βέβαια παραμένει.
Ο εγκέφαλος μας είναι ισχυρός, αλλά έχει όρια.
Οι υπερ-στρατιώτες
Τα επιτελεία των μεγάλων δυνάμεων ενδιαφέρονται να μάθουν αν μπορούν οι στρατιώτες να εκπαιδευθούν ώστε να εκτελούν 2-3 εργασίες ταυτόχρονα. Το αμερικάνικο πρόγραμμα έχει κωδικό AugCog.
Τα οφέλη της πολύ-λειτουργικότητας σε ένα πόλεμο είναι προφανή. Οι επιτελείς θέλουν να γνωρίζουν αν υπάρχει απόθεμα ενέργειας και σε ποια λειτουργία του εγκέφαλου των στρατιωτών. Σήμερα αναπτύσσονται έξυπνα συστήματα που ενσωματώνονται στα κράνη τα οποία θα μετράνε, σε αληθινό χρόνο, τα γνωστικά αποθέματα των στρατιωτών.
Ενδιαφέρον στο πρόγραμμα δείχνουν κατασκευαστές αυτοκινήτων και βιντεοπαιχνιδιών
Η αρνητική επιρροή του κινητού
Ερευνητές διαπίστωσαν ότι άτομα ηλικίας 18-26 ετών που έπαιζαν με το κινητό, ενώ παρακολουθούσαν μια ταινία είχαν κενά στην προσοχή και στη μνήμη τους (2020).
Γενικά, τα άτομα που προσπαθούσαν να κάνουν 2 ή 3 εργασίες ταυτόχρονα είχαν έλλειμμα στη μνήμη επεισοδίων τους.
Όσο περισσότερες ώρες ήταν στην οθόνη τόσο μεγαλύτερη ήταν η δυσκολία τους στην ανάκληση πληροφοριών. Ήδη, μια εφαρμογή μας ενημερώνει πόσο χρόνο σπαταλήσαμε στην οθόνη του κινητού μας.
Περιορισμένη χωρητικότητα
Ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο εγκέφαλος μας έχει μια ορισμένη χωρητικότητα προσοχής (2018). Όταν καλυφθεί, αρχίζουμε να αγνοούμε εικόνες, συμβάντα, ακούσματα.
Ποια ερεθίσματα προσέχουμε και ποια αγνοούμε είναι ένα μυστήριο. Προς το παρόν, οι ερευνητές πέτυχαν να υπολογίζουν το μεταβολισμό των νευρώνων όταν λειτουργούμε σε 2 επίπεδα.
Αν κάνουμε εύκολες εργασίες το πρόβλημα είναι διαχειρίσιμο. Αν όμως η πρωτεύουσα εργασία είναι απαιτητική, τότε ο εγκέφαλος μας αγνοεί την δεύτερη. Το αποτέλεσμα είναι παραλείψεις και ζημιές.
Στον αντίποδα
Ηλικιωμένη κυρία αφού ολοκληρώνει τα ψώνια της σε κεντρικό υπέρ-παντοπωλείο σπρώχνει το καρότσι της στην έξοδο.
‘Ε, κυρία που πάτε; Ελάτε στο ταμείο’. της φωνάζει μια ταμίας.
Η κυρία επιστρέφει μουρμουρίζοντας ‘Που πήγαινα;’
Η ευγενική ταμίας δείχνει κατανόηση
‘Καθίστε θα σας εξυπηρετήσουμε’.
‘Το παθαίνει τακτικά’ μου σχολιάζει.
Είναι προφανές ότι η συμπαθής κυρία αδυνατεί να διαχειριστεί μια συνηθισμένη λειτουργία (να πάει στο ταμείο) σε οικείο της χώρο.
Συμπερασματικά
✓Υπάρχει προβληματισμός ‘Μπορούν οι εθισμένοι στις οθόνες
να διεκπεραιώνουν τις καθημερινές τους υποχρεώσεις;’
✓Ενισχύουμε την αντίσταση μαθητών και φοιτητών στο δέλεαρ της πολύ-λειτουργικότητας με την απαγόρευση των κινητών στις αίθουσες διδασκαλίας.
✓Περιορίζουμε συνειδητά την τάση μας για πολύ-λειτουργικότητα σε ορισμένες περιόδους.
✓Τα άτομα με υψηλή μεταγνώση, για τους οποία έγραψα την περασμένη εβδομάδα, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα εύκολα.
✓Ποτέ μέχρι σήμερα ο άνθρωπος δεν ήταν εθισμένος να κάνει περισσότερο από ένα πράγμα ταυτόχρονα.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση.
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire, ΚΥΒΟΣ. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
