1967 Εικοσιμία
Απρίλη: Ανά δραση
ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΓΥΨΩΜΕΝΗ
21 Απριλίου προχθές, θλιβερή επέτειος και για μένα που προέφηβος το 1967 χαιρόμουνα που χάσαμε το μάθημα στο Α’ γυμνάσιο Χανίων. Σαν συμβολικό αντίβαρο σήμερα 48 χρόνια μετά, «καρφώνω τις λέξεις», παραθέτοντας 21 σπαράγματα δημιουργών, αναφερόμενος σε 4 πρόσφατα θνήσκοντες αντιστασιακούς του κόσμου, με 1967 λέξεις (περίπου) ως έμμεση αντίσταση, στην ανάμνηση εκτροπών προς αποφυγή από τους νεότερους της επώασης του αβγού του φιδιού.
Σπάραγμα 1ο Από «τα ποιήματα» του Μανώλη Αναγνωστάκη (1941-1971), εκδ. Νεφέλη και τη συλλογή «ο Στόχος» που γράφτηκαν την επταετία, το ποίημα «ποιητική» του 1967-68
…εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε
Με το παράδειγμα σας στους νεώτερους
Το τι δεν πρόδωσες εσύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοι σου χρόνια και χρόνια
Ένα προς ένα τα υπάρχοντα σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια…
…για ποια ανθρώπινα ιερά μας εγκαλείτε;
Ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι θα πεις.
Ε, ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες.
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.
ΜΑΓΔΑ ΚΟΤΖΙΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ
Ξεκινώ από τον τελευταίο θάνατο: ΜΑΓΔΑ ΚΟΤΖΙΑ. Πέθανε στις 14/4/, 75 ετών. Τη γνώρισα φυσικά στα Εξάρχεια όπου κατοικούσα 6 χρόνια κατά τη διάρκεια των σπουδών μου τη δεκαετία του ’70. Εκεί, στον εκδοτικό οίκο «Εξάντα» όπου ήταν η ψυχή του, πρωτογνώρισα τον σπουδαίο ζωγράφο ΝΙΚΟ ΚΕΣΑΝΛΗ, τη γυναίκα του επίσης ζωγράφο, ΧΡΥΣΑ ΡΩΜΑΝΟΥ, τους συγγραφείς ΒΑΣΙΛΗ ΑΛΕΞΑΚΗ, Γ. ΙΚΑΡΟ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ, ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ. Σπάραγμα 2ο Από το «βιβλίο της ανησυχίας» του Μπερναντο Σοάρες (Φ. Πεσσόα) εκδ. «εξάντας» 2004, τόμος Α’ «Μπροστά στην πραγματικότητα της ζωής φαίνονται χλωμές όλες οι μυθοπλασίες της λογοτεχνίας και της Τέχνης. Μας δίνουν, ασφαλώς, μια απόλαυση ευγενέστερη από εκείνες της ζωής. Ωστόσο, είναι σαν τα όνειρα, στα οποία αισθανόμαστε συναισθήματα που στη ζωή δεν τα αισθάνεται κανείς και βλέπουμε να συνυπάρχουν μορφές που στη ζωή δε συναντιούνται. Είναι ωστόσο όνειρα, από τα οποία ξυπνάμε, που δε συνιστούν ούτε μνήμες ούτε νοσταλγίες, με τις οποίες θα ζήσουμε στη συνέχεια μια δεύτερη ζωή. Η. Μ. Κοτζιά στις εκδόσεις «Εξάντας», είχε δυο συνεταίρους, τους ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΛΛΙΠΟΛΙΤΗ και ΘΕΜΗ ΜΠΑΝΟΥΣΗ, τον γνωστό εκδότη που συνεχίζει με το θαυμάσιο ομώνυμο βιβλιοπωλείο στην παλιά πόλη των Χανίων. Φυσικά, η εμπειρία του Θέμη, βοήθησε αρκετά την Κοτζιά. Σπάραγμα 3ο «τα σχόλια του Τρίτου» του μεγίστου ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ «εξάντας» 1980 από το σχόλιο «Το πρόσωπο του τέρατος» κι ο φόβος μήπως το συνηθίσουμε (30/7/1978) Όποιος δε φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά. Ο Φρανκενστάιν έγινε πόστερ και στολίζει το δωμάτιο ενός όμορφου αγοριού. Το αγόρι ονομάζεται Πινοσετ ή Βιντέλλα, κι ολομόναχο χορεύει με πάθος ένα ταγκό ελλειπτικό. Δεν υπάρχει Μουσική, ούτε τραγουδιστής από κοντά. Μονάχα ένας ρυθμός ατέλειωτος και αριθμοί. Χίλιοι πεντακόσιοι, πέντε χιλιάδες, δέκα, εκατό χιλιάδες, αριθμοί όχι εντελώς αποσαφηνισμένοι των εξαφανισθέντων βασανισθέντων και νεκρών. Και το ταγκό να συνεχίζεται». Η Μ. Κοτζιά, έζησε στο Παρίσι τέλη ’60 αυτοεξόριστη από τη χούντα ως μέλος της δημοκρατικής άμυνας, παντρεμένη τότε με τον γνωστό καθηγητή, συγγραφέα και πολιτικό ΚΩΣΤΑ ΖΟΥΡΑΡΗ. Σπάραγμα 4ο Άθλια Άθλα Θέμεθλα του Κώστα Ζουράρη εκδ. «Αρμός» 1997 (το παρουσίασε ένα χρόνο μετά στο ενετικό λιμάνι Χανίων στην έκθεση του βιβλίου) «…αλλά η συνέχεια μιας γλώσσας σημαίνει αυτή και μόνη τη συνέχεια ενός κόσμου ενός ολόκληρου χώρου από αισθήματα και πνευματικά διαβήματα συνειδητά ή ασυνείδητα. Η σημερινή Ελλάδα είναι ο τόπος όπου εκτυλίσσεται ως ζώσα δράση κι όχι ως νεκρή κληρονομιά η μη ασυνεχής μοίρα («η αδιάλειπτα ειμαρμένη») που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «κοινώς ελληνική παράδοση». Ο Εξάντας μεταξύ άλλων σπουδαίων παγκόσμιων συγγραφέων εξέδωσε Κάφκα, Τόμας Μαν, Μισέλ Τουρνιέ, Μαργκερίτ Ντυράς, Ζαν Ζενέ. Σπάραγμα 5ο Από το «ημερολόγιο ενός κλέφτη» του Ζενέ, «εξάντας», 1975 σε μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ «η δυσφορία ίσως που επικρατεί στα κράτη της κεντρικής Ευρώπης εξαιτίας μιας πολιτικής συγκεχυμένης, αναγκάζει αυτά τα κράτη να έχουν μια αστυνομία που η τελειότητα της είναι κάτι το συντριπτικό, φυσικά, όταν λέω τελειότητα, υπονοώ ταχύτητα. Ο τρόπος φαίνεται που χρησιμοποιούν τους χαφιέδες είναι τέτοιος ώστε γίνεται γνωστό ένα αδίκημα αφότου διαπραχθεί…». Επίσης των Αναις Νιν, Ρενέ Ζιραρ, Χορχε Σεμπρουν, Λ. Αραγκον του μεγάλου δηλαδή κομουνιστή σουρεαλιστή Σπάραγμα 6ο Λουις Αραγκον, «Μπλανς ή η λησμονιά» Το βιβλίο εκδόθηκε στα Γαλλικά το 1967 στη χρονιά δηλαδή που αναφερόμαστε και από τον «Εξάντα», το 1987 μεταφρασμένο από το Γιώργο Σπανό. Ένα συγκλονιστικό εξομολογητικό βιβλίο 580 σελίδων με καυστικές αλήθειες για έναν κόσμο τόσο αναμοχλευτικό. «το 1792 ο Χέλντερλιν, σπουδαστής ακόμα στο Τίμπινγκεν, αποφασίζει να γράψει το έργο που θα γίνει αργότερα ο Υπερίων. Όμως την ίδια χρονιά, στο Σούλι, καμία δωδεκαριά λεύγες νότια από τα Γιάννενα, οι Έλληνες φυγάδες της Ηπείρου, συγκροτούνται σε δημοκρατική πολιτεία, νικώντας υπό την αρχηγία του Κίτσου Μπότσαρη και του Λάμπρου Τζαβέλα τους Αρβανίτες του Αλή Πασά…» Οι περιγραφές του Αραγκον είναι απτές και όπως αναφέρει προλογικά «…βλέπω, οι λέξεις στη σελίδα πάνω της λήθης είναι σύμβολα» Από τα 7 βιβλία που εξέδωσε ο «Εξάντας» του Φερνάντο Πεσσόα το Σπάραγμα 7ο σύντομο από το «Ηρόστρατος, η αναζήτηση της αθανασίας «εξάντας» μετάφραση ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ γραμμένο το 1930 Η ταχύτητα των οχημάτων αφαίρεσε την ταχύτητα από τις ψυχές μας…»
ΑΠΟΡΡΟΙΑ ΑΝΤΙ-ΔΡΑΣΗΣ
Γ. ΚΛΩΝΙΖΑΚΗ
Αν και ήταν γνωστή η προδιαγεγραμμένη αποδημία του Γιάννη Κλωνιζάκη, η θλίψη ήταν διάχυτη την ημέρα της κηδείας του στον Άγιο Νικόλαο, από μεγάλο πλήθος κόσμου που αναγνώριζαν εκτός από τον καλοσυνάτο χαρακτήρα του και τον παράγοντα της τοπικής αυτοδιοίκησης, το σύμβολο του αντιχουντικού αγωνιστή, τη φυλάκιση και τη δικαίωση του, απόρροια της αντίδρασης της ομάδας του ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ στη σκοτεινή δράση της χούντας. Σπάραγμα 8ο Από το «θάλαμος Ανανήψεως» της Πέπης Ρηγοπούλου, «ταξιδευτής». 2014 «όσα σχεδόν κανείς δε μπόρεσε να σκεφτεί, γιατί με μια έννοια τα ζούσε, όσο εξελισσόταν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Όταν ίσως το χάος σαν ρεύμα ανήκε ήδη στο παρελθόν. Η εξέλιξη αυτή συνδυάστηκε με μια πολύ σημαντική διαφοροποίηση στις μορφές αντίδρασης κατά του καθεστώτος. Η δράση των παρανόμων κλειστών αντιστασιακών οργανώσεων, από το Πατριωτικό Μέτωπο και η Ελληνική Αντίσταση του Παναγούλη μέχρι τη ΛΕΑ, τον Άρη, το κίνημα «20 Οκτώβρη» και τις άλλες αριστερές μαχητικές ομάδες έμοιαζε να κλείνει τον κύκλο της. Τις περισσότερες φορές η τολμηρή αυτή δράση επηρέαζε συμβολικά, κλονίζοντας σοβαρά την εικόνα της παντοδυναμίας της χούντας, αλλά δεν μπορούσε να αναπτυχθεί πέρα από ένα όριο. Νέες δραστηριότητες αντίστασης αναφάνηκαν…». Για τη συγκλονιστική μαρτυρία της ΠΕΠΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, της κοπέλας που έσπασε τα πόδια το τανκ την 17η Νοέμβρη, περισσότερα όταν θα παρουσιάσουμε το βιβλίο της «θάλαμος Ανανήψεως». Άλλωστε για τη σπουδαία ιστορικό της Τέχνης (δίδαξε και στο Πολυτεχνείο Κρήτης) έχω αρκετές φορές αναφερθεί. Σπάραγμα 9ο, από το «Μέταλλα και νερά» του Γρηγόρη Γεωργουδάκη, «Άνοιξη 78» Χανιά. «Τώρα μες στη Ματιά, μας βάνουμε την άνοιξη/ μπρος στην καρδιά εν’ ανοιχτό παράθυρο ειρήνης. Πάνω στο σπαθί της σκέψης το παρόν ορκίζεται για τ’ αύριο/ μέσα στα δυό μας χέρια, σφυρηλατούμε τις μέρες χτίζουμε το μέλλον». Αλλά ο φίλος ευαίσθητος διακριτικά ενταγμένος στον πολιτισμικό ιστό του τόπου, γιατρός και ποιητής ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΔΑΚΗΣ, γνωρίζει αποδεδειγμένα ότι ο σεβασμός στην ιστορία του τόπου μέσω της αναβίωσης αναμνηστικών στιγμών, μας συνδέει αναπόφευκτα με το δημιουργικό μέλλον. Σπάραγμα 10ο Αντρέι Ταρκόφσκι «Μαρτυρολόγιο» Ημερολόγια 1970-1986» από το Νοέμβριο 1970: τον καιρό αυτό υπάρχει μεγάλη αναστάτωση, επειδή το βραβείο Νόμπελ δόθηκε στο Σολζενίτσιν, γεγονός που έκανε τους πάντες να χάσουν την ησυχία τους. Είναι καλός συγγραφέας, άλλα πάνω απ όλα ένας καλός πολίτης της χώρας του. Είναι πολύ πικραμένος, πράγμα που είναι πέρα για πέρα δικαιολογημένο… Η ύπαρξη του προσδίδει και στη δίκη μου ζωή κάποιο νόημα. Θα υπάρξει άραγε κάποτε στη Ρωσία κάποια τάξη ή κάποια ακινητοποίηση των πάντων, μέχρι ότου γκρεμιστούν όλα και γίνουν συντρίμμια; Ποτέ πριν οι άνθρωποι δεν περιφρόνησαν και δεν αγνόησαν τόσο πολύ το δίκαιο και τους νόμους…» από το 1984 ούτε θυμάμαι πόσα αφιερώματα έχω κάνει στον τεράστιο αυτό σκηνοθέτη του κινηματογράφου. Σπάραγμα 11ο, Νίκος Κοεμτζης, «το μακρύ ζεϊμπέκικο», «Εξάντας» και από τον επίλογο, «ονομάζομαι ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΕΜΤΖΗΣ. Η τύχη μου το θέλησε να γεννηθώ με τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά και άρχισε από τα πρώτα βήματα της ζωής μου να μου παίζει δύσκολα, τραγικά και άσχημα παιχνίδια. Εγκλημάτησα με τη δικτατορία του Γεωργίου Παπαδόπουλου, το 1973 σε ηλικία τριάντα πέντε ετών. Καταδικάστηκα τρεις φορές σε θάνατο και επτά σε ισόβια. Τρία χρονιά έζησα ως μελλοθάνατος, με την αγωνία και το φάσμα του θανάτου…». Όταν ακούω το υπέροχο τραγούδι με το μακρύ ζεϊμπέκικο του Νίκου από τον ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟ σκέπτομαι πόσο άσχετοι με το ζεϊμπέκικο είναι αυτοί που το ξεδιπλώνουν με στροφές ακολουθώντας τη φορά του ρολογιού!!
Γ. ΓΚΡΑΣ: ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΑ
ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΥΜΕΝΗ
Ο μαχητικός διανοούμενος μεγάλος Νομπελίστας Γερμανός συγγραφές, στο ποίημα του 2012 που υποστήριζε με πάθος την Ελλάδα Σπάραγμα 12ο «η ντροπή της Ευρώπης» μεταξύ άλλων στίχων «…Καταδικασμένη σε φτώχεια η χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις. Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν… Σ’ εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ’ όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε…» ο θάνατος του τη Δευτέρα 13 Απριλίου συγκλόνισε τον κόσμο. Φυσικά, είχε προηγηθεί η παγκόσμια αναγνώριση με το αριστουργηματικό μυθιστόρημα «Τενεκεδένιο ταμπούρλο» που το 1979 ο Φολκερ Σλέντορφ το μετέφερε στον κινηματογράφο κερδίζοντας το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Σπάραγμα 13ο από το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο» εκδ. ΕΣΤΙΑΣ, μετάφραση Θ.Δ. ΓΡΑΦΟΠΟΥΛΟΥ, 1985. «Λανκες: (δεκανέας ζωγράφος)- και έβαζα κουμπιά και καρφιά μέσα, και πριν από το 1933 είχα μια περίοδο όπου έβαζα αγκαθωτό σύρμα πάνω σε κόκκινο χώμα. Με καλές κριτικές. Τώρα αυτά τάχει ένας συλλέκτης στην Ελβετία. Φτιάχνει σαπούνι. –Μπεμπρα: (Λοχαγός, επιθεωρεί το οχυρό Ντόρα στη Νορμανδία)Αχ αυτός ο Πόλεμος! Και τώρα, σας βάζουν να ανακατεύετε μπετόν! Δανείζετε την ιδιοφυία σας για να φτιαχτούν αμυντικά έργα.! Βέβαια, αυτά έκαναν και ο Λεονάρδος και ο Μιχαηλάγγελος στον καιρό τους. Εφεύρισκαν πολιορκητικές μηχανές και χτίζανε κάστρα, όταν δεν είχανε αρκετές παραγγελίες για μαντόνες». Και όμως σε αυτή την πολεμόχαρη Γερμανία, έδρασαν οι μεγάλοι ρομαντικοί, φιλόσοφοι – ιδιαίτερα από τη σχολή της Φρανκφούρτης αλλά και εδραιώθηκε στο μεσοπόλεμο ο περίφημος Γερμανικός εξπρεσιονισμός αλλά και η μεγάλη γενιά του ’70 των Γερμανών εξπρεσιονιστών στον κινηματογράφο. Σπάραγμα 14, ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ, κινηματογραφικά θέματα «Έθνος» 1982-1984 εκδ. «αιγόκερος», 1985 από το πρώτο θέμα Η γυναίκα καίγεται του Ρομπερ Βαν Ανκερ τίτλος Η κόλαση είναι οι άλλοι (αναφορά στον Ζ.Π.Σαρτρ) «…στο χώρο της πυρηνικής φυσικής σύμφωνα με την περίφημη «αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ, η καθημερινή ανωμαλία λοιπόν που εισπράττεται ως ψυχική υγεία από τον επιπόλαιο παρατηρητή είναι ο χώρος της δημιουργικής δουλειάς του Ρ.Β. Ακερεν ενός Γερμανού σκηνοθέτη της γενιάς του Βεντερς, του Φασμπίντερ και του Χερτζοκ που…» Και βέβαια ο πολιτικοποιημένος «αιρετικός» γνήσια αριστερός Ραφαηλίδης έγραφε μέσα στο καθημερινό έντυπο εν χρονική επίγνωση ιχνηλατώντας για συγκεντρωτικά πονήματα που αντέχουν στο χρόνο. Σπάραγμα 15ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ, ποιήματα τόμος Α’ συλλογή «Πενθήματα» 1969 από το «θεραπευτική αγωγή», «ο χρόνος είναι γενικός Δεν μπορούμε να εντοπίζουμε τα οράματα. Δεν μπορούμε να μοιράζουμε αστραπές απ τα κλωστήρια του ουρανού με δόσεις. Ένα σκαθάρι το στοχαζόμαστε απέριττα πιο μεγάλη ώρα της ζωής υπάρχει σαν τις άλλες… ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός. Είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση. Για το βιβλίο του φίλου γιατρού λάτρη της ποίησης, ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΚΚΙΝΑΚΟΥ που παρουσιάστηκε πρόσφατα, αναλυτικά, άλλη φορά… Τώρα ανασύρω ένα σύντομο 16ο Σπάραγμα, από το βιβλίο «όταν αχνίζουν τα πηγάδια» εκδ. «Πυξίδα της πόλης» και το κεφάλαιο, εγκατέλειψα τη χρονομηχανή, «…πως ο σύγχρονος άνθρωπος της μετανεωτερικότητας της καταναλωτικής νεύρωσης, της απληστίας, της επιθετικότητας του ανταγωνισμού και της συναισθηματικής μόνωσης, συναντά το χρόνο. Πως του συμπεριφέρεται… «Δεν έχω χρόνο», «δε φτάνει ο χρόνος», «άργησα», «δεν θα προλάβω».
Προμετωπίδα στο κείμενο η μαντινάδα του Γιαλάφτη (ο Ανωγειανός μάστορας της κρητικής στιχουργικής άραγε διατηρεί ολόμαυρο το μουστάκι του;) Παραθέτω την ως 17ο σπάραγμα χρονοφιλοσοφίας: ήθελα και να κάτεχα οι χρόνοι που περνούνε, αν αποθαίνουνε κι αυτοί ή σ’ άλλους τόπους ζούνε. Και μια άποψη που διάβασα στην Αυγή 5/4/15 στο άρθρο της ΜΑΡΙΑΣ ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ – ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ δρ. Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος, «Χαρτογράφηση του αστικού τοπίου από τον Patrick Modianno» για τον περσινό νομπελίστα λογοτεχνίας το 18ο σπάραγμα: τα έργα του περιλαμβάνουν λανθάνοντα νοήματα, συμβολισμούς και βιώματα ενεργής ηθογραφίας. Ο χρόνος και οι τρομακτικές αλλαγές που επιφέρει αποδίδοντας μέσω της ποιοτικής αλλαγής των χωρών συνδέοντας τους άρρηκτα πλέον. Με δομή δοκιμίου, με απέριττες περιγραφές και λόγο γειωμένο αποδίδει το δράμα του εγκλεισμού και της εξόντωσης ανθρώπων αλλά και το σκοτεινό κλίμα της ναζιστικής κατοχής. Νιώθεις ότι σπάνια περιγράφεται το καθεστώς των στρατοπέδων συγκέντρωσης με τόση τραγικότητα…
Ο 4ος θάνατος του μεγίστου Νοτιαμερικανού συγγραφέα την ίδια μέρα 13/4, ταρακούνησε παγκοσμίως τους αντιστασιακούς, καταπιεσμένους της γης. Ο Ουρουγουανός διανοούμενος γεν. το 1940 στο Μοντεβίδεο, έζησε εξόριστος στην Αργεντινή όπου ίδρυσε το λογοτεχνικό περιοδικό «Crisis», αλλά και στη Βαρκελώνη. Ταξίδεψε στον κόσμο και με την αντιδικτατορική του δράση ενέπνευσε τους λαούς. Ιδιαίτερη η συμβολή του στην αντίσταση της κατσαρόλας εναντίον του Δ.Ν.Τ. και άλλων «συστημάτων» στην Αργεντινή το 2001-2003. Γνώρισα τα συγκλονιστικά του βιβλία από το 1980 που συνδέθηκα με την (καθηγήτρια τώρα, στο πανεπιστήμιο της Αθήνας στα Ισπανικά) κύρια μεταφράστρια του, ΙΣΜΗΝΗ ΚΑΝΣΗ -συνεχίζει με τις εκδόσεις Πάπυρος «Καθρέφτες» «οι Λέξεις ταξιδεύουν» που για τον «εξάντα», εξέδωσαν στην Ελληνική γλώσσα το συμπτυγμένο με δραματικές αναφορές, «Μνήμες φωτιάς» και 19ο σπάραγμα «Μέρες και νύχτες αγάπης και πολέμου», «Εξάντας», 1978, το βιβλίο αυτό, φωτοστοιχειοθετήθηκε από τους Καλλιπολίτη, Μπανούση τον Ιανουάριο του 1980 , (περαστικά σου, εργάτη του βιβλίου, Θέμη Μπανούση). Παραθέτω το τελευταίο απόσπασμα του βιβλίου, «ειδήσεις από την Αργεντινή Στις πέντε το απόγευμα γίνεται η κάθαρση με τη φωτιά. Στο προαύλιο του στρατοπέδου του Δεκάτου τέταρτου Συντάγματος της Κόρντομπας, ο διοικητής του Τρίτου Σώματος «αναλαμβάνει να αποτεφρώσει τα παρόντα ολέθρια δια την χώρα μας έγγραφα, προς υπεράσπιση του παραδοσιακού πνεύματος μας που συνίσταται από τον Θεόν, την Πατρίδα και την Οικογένειαν (κάτι μας θυμίζει). Τα βιβλία πετάγονται στη φωτιά. Από μακριά φαίνονται οι καπνοί που ανεβαίνουν ψηλά».
Αποδεδειγμένα οι Έλληνες αγαπούν τη Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, όμως πόσοι μπορούν –αφού το έχουν διαβάσει- να θεωρήσουν «το κουτσό» του Χούλιο Κορτάσαρ ένα αριστούργημα δημιουργικής ελευθερίας, ένα πρωτοποριακό βιβλίο με τη μοναδική κωδικοποιημένη αμφίσημη ανάγνωση. Σπάραγμα 20ο από «το κουτσό» εκδ, Εξάντας, 1988 μεταφρ. ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗΣ «φλεγόμενοι ακατάπαυστα, υπομένοντας το κάψιμο στο κέντρο της ύπαρξης μας που απλώνεται σαν το σιγανό ωρίμασμα του καρπού, ας γίνουμε ο παλμός μιας πυροστιάς μέσα στην ατέλειωτη πέτρινη ζούγκλα, ας συνεχίσουμε να πορευόμαστε μες τις νύχτες της ζωής μας μ εκείνη την υποταγή του αίματος στο τυφλό του κύκλωμα. Πόσες φορές δεν αναρωτήθηκα μήπως όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από λογοτεχνία, σε μια εποχή που οδεύουμε ακάθεκτα προς την πλάνη ανάμεσα σε αλάνθαστες εξισώσεις και ηλεκτρονικούς υπολογιστές κομφορμισμού». Τελειώνω με ποιον άλλο; παρά με τον κορυφαίο νομπελίστα Λατινοαμερικανό ποιητή, Πάμπλο Νερούντα (πώς να ξεχάσεις τη θαυμάσια ταινία του Μάικλ Ράντφορντ «ο ταχυδρόμος» με τη θεσπέσια Μαρία Γκρασια Κουτσινότα και τον εύθραυστο Μασιμο Τροισι. Σπάραγμα 21ο «ΩΔΕΣ στα καθημερινά και τα ασήμαντα «σχόλια μετάφραση Α.Ι. ΛΙΒΕΡΗΣ εκδ. «Νιάρχος» 1981, «φτερά δε έχει/ η νίκη πάνου στη γη:/ έχει ψωμί στους ώμους,/ με θάρρος ακατάβλητο ορμά/τη γη ελευθερώνει/ και τους ανθρώπους/ μοιάζει με μια φουρνάρισσα/που ο άνεμος μας κουβαλεί.
