Η διεθνής συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που επετεύχθη το Δεκέμβριο του 2015 στη διεθνή σύνοδο για το κλίμα στο Παρίσι καθόρισε τις πολιτικές για τη σταδιακή απεξάρτηση τις προσεχείς δεκαετίες από τα ορυκτά καύσιμα και τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε άλλες μη ανθρακούχες ενεργειακές πηγές.
Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα να μηδενισθούν οι καθαρές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα ενώ στη χώρα μας το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα καθορίζει τις πολιτικές που ενδείκνυνται για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Τα νοσοκομεία αποτελούν οργανισμούς με μεγάλη κατανάλωση ενέργειας λόγω των ιδιαίτερων και ευαίσθητων λειτουργιών που επιτελούν. Λειτουργούν συνεχώς και αδιάλειπτα 24 ώρες ημερησίως και 365 ημέρες ετησίως. Η διακοπή της παροχής ενέργειας στα νοσοκομεία είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθεί καταστροφική. Σήμερα τα νοσοκομεία στην Ελλάδα και διεθνώς χρησιμοποιούν κυρίως ορυκτά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια του δικτύου για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων εναλλακτικών καυσίμων είναι πολύ περιορισμένη. Συνεπώς η λειτουργία τους έχει σαν αποτέλεσμα την έκλυση σημαντικών ποσοτήτων ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα και την επακόλουθη συμβολή τους στη κλιματική αλλαγή.
Λόγω της ιδιαίτερης και ευαίσθητης λειτουργίας τους αλλά και στα πλαίσια των σημερινών πολιτικών για το μετριασμό και τη προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή τα νοσοκομεία θα πρέπει:
Α) Να συμβάλλουν στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (climate change mitigation) μειώνοντας τη συμβολή τους σε αυτή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη μείωση των εκπομπών ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα μέσω της αποφυγής χρήσης ορυκτών καυσίμων και τη χρήση “καθαρών ενεργειακών πηγών”,
Β) Να προσαρμοσθούν σε αυτή και ιδιαίτερα στα ακραία κλιματικά φαινόμενα που παρατηρούνται (climate change adaptation) στις νέες κλιματικές συνθήκες και τα οποία μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές καταστροφές σε αυτά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση της ανθεκτικότητας τους σε ακραία κλιματικά συμβάντα και όσον αφορά την ομαλή ενεργειακή τους λειτουργία στην απεξάρτηση τους από μη ελεγχόμενες ενεργειακές πηγές.
Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα να μηδενισθούν οι καθαρές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα ενώ στη χώρα μας το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα καθορίζει τις πολιτικές που ενδείκνυνται για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Για το μηδενισμό των καθαρών εκπομπών ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα λόγω της χρήσης ενέργειας και καυσίμων στα νοσοκομεία θα πρέπει:
Α) Να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας μέσω λήψης μέτρων εξοικονόμησης θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτά. Ειδικά η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια των νοσοκομείων επιβάλλεται με τη πρόσφατη νομοθεσία καθώς αυτά θα πρέπει να μετατραπούν σε κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης.
Β) Να υποκατασταθεί, κατά το δυνατόν, η χρήση συμβατικών καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από αυτά με εναλλακτικές μη-ανθρακούχες πηγές ενέργειας, και
Γ) Εφόσον δεν είναι δυνατός ο πλήρης μηδενισμός των εκπομπών ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα τότε να γίνει εξάλειψη τους μέσω αντιστάθμισης (carbon offsetting) με τη χρήση των διεθνώς καθιερωμένων μηχανισμών.
Τα νοσοκομεία λόγω του μεγέθους τους και των υψηλών ενεργειακών τους απαιτήσεων μπορούν να αποτελέσουν πόλους ανάπτυξης αειφορικών ενεργειακών τεχνολογιών σε μία περιοχή αξιοποιώντας τους ενδογενείς ενεργειακούς τους πόρους. Ένα νοσοκομείο σε μία επαρχιακή πόλη 50.000 – 100.000 κατοίκων καταναλώνει ηλεκτρική ενέργεια ισοδύναμη με περίπου 2.000 νοικοκυριά.
Οι τεχνολογίες μη ανθρακούχων ενεργειακών πηγών και τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας στα νοσοκομεία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
1. Τη χρήση της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας,
2. Τη χρήση της βιομάζας για παραγωγή θερμότητας,
3. Τη χρήση της αβαθούς γεωθερμίας για παραγωγή θερμότητας και ψύξης,
4. Τη χρήση συστημάτων συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού,
5. Τη χρήση κυψελών καυσίμου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού,
6. Τη χρήση συστημάτων τηλεθέρμανσης και τηλε-ψύξης.
Οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να εξαλειφθούν οι εκπομπές άνθρακα λόγω της κίνησης οχημάτων στα νοσοκομεία περιλαμβάνουν:
1. Τη χρήση οχημάτων με μηχανές εσωτερικής καύσης που χρησιμοποιούν βιο-καύσιμα,
2. Τη χρήση αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων με επαναφορτιζόμενες μπαταρίες,
3. Τη χρήση αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων με κυψέλες καυσίμου που καταναλώνουν πράσινο υδρογόνο.
Ταυτόχρονα φορτιστές ηλεκτρικών οχημάτων μπορούν να εγκατασταθούν στα νοσοκομεία για την επαναφόρτιση ηλεκτρικών συσσωρευτών.
Οι μέθοδοι αντιστάθμισης των εκπομπών άνθρακα στα νοσοκομεία περιλαμβάνουν τη χρηματοδότηση έργων τα οποία συμβάλλουν είτε στη μείωση των ατμοσφαιρικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή στην απομάκρυνση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μέσω της υλοποίησης κατάλληλων έργων όπως ενδεικτικά: α) έργων εξοικονόμησης ενέργειας, β) έργων παραγωγής ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές, γ) έργων διατήρησης και βελτίωσης υπαρχόντων δασών, δ) έργων δημιουργίας νέων δασών κ.α.
Η χρηματοδότηση των αναγκαίων επεμβάσεων για τη δημιουργία πράσινων νοσοκομείων απαιτεί χρηματικούς πόρους οι οποίοι δεν είναι πάντα διαθέσιμοι. Όμως σήμερα υπάρχουν πολλά χρηματοδοτικά εργαλεία – εκτός των ίδιων πόρων – τα οποία επιτρέπουν τη χρηματοδότηση τέτοιων επενδύσεων όπως: κρατικές επιδοτήσεις, επιδοτήσεις από διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς, τραπεζικός δανεισμός, κοινωφελείς δωρεές, συνεργασία και χρηματοδότηση από εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών κ.α.
Σήμερα είναι δυνατή η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε νοσοκομεία για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας λόγω της χρήσης ενέργειας. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες προσφέρονται σε μη κερδοσκοπική βάση ενώ περισσότερες πληροφορίες παρέχονται μέσω του site http://zerocarbonhospitals.org οποίο είναι διαθέσιμο προς το παρόν στην αγγλική γλώσσα.
*Ο Γιάννης Βουρδουμπάς είναι χημικός μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc., Ph.D. Συγγραφέας του βιβλίου “Energy Efficient Green Hospitals – The Concept of Net Zero Emission Hospitals”, ELIVA PRESS, 2022.
