Κύριε διευθυντά
πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως γλώσσα και σκέψη σχεδόν ταυτίζονται. Όποιος δηλαδή κατέχει πολύ καλά τη γλώσσα του, όποιος έχει πλούσιο λεξιλόγιο, ξέρει την ετυμολογία των λέξεων, είναι σίγουρος σε γραμματική και συντακτικό, έχει αυτομάτως ορθή και αποτελεσματική σκέψη.
Σαν να λέμε: Όποιος έχει καλά εργαλεία είναι καλός μαραγκός.
Η γλώσσα, όμως, δεν είναι τίποτα περισσότερο, αλλά και τίποτα λιγότερο, από βασικό εργαλείο της σκέψης.
Ο καλός μαραγκός με μέτρια εργαλεία θα είναι καλύτερος από έναν άσχετο με τέλεια εργαλεία.
Ο καλός μαραγκός βέβαια με καλά εργαλεία θα είναι ακόμα καλύτερος.
Υπάρχουν μάστορες της γλώσσας που με πλούσιο λεξιλόγιο σε φλύαρα, περίτεχνα, περισπούδαστα κείμενα δεν λένε σχεδόν τίποτα με ουσία και άνθρωποι που με λίγες λέξεις βρίσκουν πάντα στόχο.
Επίσης η γνώση, όπως η γλώσσα, είναι εργαλείο της σκέψης. Γνώση χωρίς σκέψη είναι απλά μια εγκυκλοπαίδεια, π.χ. σαν την Βικιπαίδεια. Η γνώση πρέπει πάντα να προσαρμόζεται στις άπειρες ειδικές περιπτώσεις, και αυτό δεν γίνεται χωρίς σκέψη. Άνθρωποι με πολλές γνώσεις, αλλά δίχως δική τους σκέψη, είναι συχνά βαρετοί, γιατί δεν μας λένε τίποτα που να μας αγγίζει, αυτό που μας αγγίζει πραγματικά, και μας βοηθάει να λύσουμε προβλήματα, είναι το συγκεκριμένο και όχι το γενικό.
Ο άνθρωπος με τη σκέψη του είναι στο ύψος της πραγματικότητας, αυτό τον κάνει υπεύθυνο για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, εκεί που δεν μπορεί να ελέγξει ή να διαμορφώσει πράγματα και καταστάσεις, τουλάχιστον θα προσπαθήσει το καλύτερο ή θα επιδιώξει την πιο σωστή αντίδραση στην ανημποριά του.
Γιώργος Κιαγιάς
Κύριε Κιαγιά, εμμέσως αμφισβητείτε την αξία και τη σημασία που έχουν η καλή γνώση τής γλώσσας, το πλούσιο λεξιλόγιο, η ετυμολογία των λέξεων, η γραμματική, το συντακτικό. Και οδηγείστε στο συμπέρασμα ότι «Η γλώσσα, όμως, δεν είναι τίποτα περισσότερο, αλλά και τίποτα λιγότερο, από βασικό εργαλείο της σκέψης». Αυτό, επειδή ισχυρίζεστε ότι «πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως γλώσσα και σκέψη σχεδόν ταυτίζονται».
Δεν ξέρω ποιους “πολλούς ανθρώπους” έχετε υπόψη και με ποιο τρόπο έχετε διαπιστώσει αυτό που γράφετε. Επειδή όμως επικαλείστε την ετυμολογία των λέξεων, επομένως και την αρχική σημασία τους, να μου επιτρέψετε να σημειώσω τα εξής:
Σκέψη είναι κατ’ αρχήν η λειτουργία του μυαλού (η διανοητική λειτουργία), χαρακτηριστικό και προνόμιο μόνο του ανθρώπου. Στοχασμός, διαλογισμός, διανόημα, διερεύνηση, μελέτη, αναζήτηση με το νου, μέριμνα, φροντίδα, δισταγμός είναι μερικές από τις λέξεις που εξειδικεύουν την κατά περίπτωση σημασία τής “σκέψης”. Η (οποιαδήποτε) γλώσσα, προφανώς, δεν ταυτίζεται με τη λειτουργία τού νου, είναι όμως το μέσον χωρίς το οποίο δεν είναι δυνατόν να συλληφθεί και στη συνέχεια να ανακοινωθεί το αποτέλεσμα της λειτουργίας αυτής. Έτσι φτάνουμε στο σημείο να υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους αυτή η λειτουργία, να εξωτερικεύεται όμως με διαφορετικό τρόπο, προσαρμοσμένο στη γλώσσα που καθένας κατέχει.
Το ότι «Υπάρχουν μάστορες της γλώσσας που με πλούσιο λεξιλόγιο σε φλύαρα, περίτεχνα, περισπούδαστα κείμενα δεν λένε σχεδόν τίποτα με ουσία» επιβεβαιώνει την ύπαρξη και σ’ αυτούς της νοητικής λειτουργίας – είναι δε άλλης τάξεως ζήτημα η φλυαρία, ο “κενός λόγος” – που μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Όπως άλλης τάξεως ζήτημα είναι το ότι υπάρχουν άνθρωποι «που «είναι συχνά βαρετοί, γιατί δεν μας λένε τίποτα που να μας αγγίζει, αυτό που μας αγγίζει πραγματικά, και μας βοηθάει να λύσουμε προβλήματα, είναι το συγκεκριμένο και όχι το γενικό».
Ως προς τη γνώση, δεν είναι “εργαλείο της σκέψης” – είναι δεξαμενή από την οποία αντλεί ο νους, ώστε να μπορεί να λειτουργεί. Το εύρος και το βάθος των γνώσεων θεμελιώνουν και ενισχύουν τη διανοητική λειτουργία. Μεγάλης αξίας στο σημείο αυτό είναι (και) οι εγκυκλοπαίδειες, στις οποίες συχνά ανατρέχουμε για να καλύψουμε κενά που διαπιστώνουμε πως υπάρχουν στο πεδίο των γνώσεών μας. Το πώς τις χρησιμοποιούμε είναι θέμα που διδάσκεται είτε συστηματικά είτε περιστασιακά. Και δεν προορίζονται μόνο για “γυμνασμένους νόες” (που είχε γράψει ο ο Σολωμός), αλλά για τον καθένα. Χωρίς αυτές στενεύει πολύ ο κόσμος.
Με εκτίμηση
ΥΓ. Εντύπωση μου έκαμε ο χαρακτηρισμός “ανόητε”. Τον προσάπτετε σε κάποιον που διαθέτει νου (αφού γνωρίζει καλά τη γλώσσα), αλλά κατά τη δική σας κρίση δεν τον χρησιμοποιεί σωστά. Ακριβέστερα,, αν και “ανόητος” (χωρίς νου), έχει πνευματικές δυνάμεις, τις οποίες όμως δεν αξιοποιεί με τρόπο που να αρέσει στους άλλους.
Σκέφτηκα πως αν κάποιος θα σχολιάσει το κείμενο μου θα ήσασταν εσείς και φαντάστηκα περίπου τι θα λέγατε. Δεν υποτιμάω την αξία της γλώσσας, η γλώσσα είναι προϋπόθεση της σκέψης, χωρίς γλώσσα δεν υπάρχει σκέψη, αλλά φυσικά η σκέψη καθοδηγεί την γλώσσα και όχι το αντίθετο, αν και μπορούν οι λέξεις να μας παγιδέψουν και να μας οδηγήσουν σε λάθος σκέψεις και σε λάθος συμπεράσματα, ανάλογα στο πόσο ευφυείς είμαστε. Θα μπορούσα να σας δώσω πολλά παραδείγματα που λόγιοι άνθρωποι ταυτίζουν την γλώσσα με την σκέψη, αλλά σας δίνω μόνο δύο: Συχνά άκουσα την κριτική πως ο κ. Τσακαλώτος εφόσον δεν ξέρει τάχα καλά ελληνικά, δεν ήταν κατάλληλος για υπουργός οικονομικών της Ελλάδας, το υπονοούσε συχνά ο κ. Θεοδωρόπουλος στην Καθημερινή. Επίσης στην Καθημερινή έγραψε ο κ. Μανδραβέλης το άρθρο “Το χρονοντούλαπο των εννοιών” και εκεί μας εξηγεί πως στην ελληνική γλώσσα αυτή τη στιγμή δεν έχουμε έννοιες που εκφράζουν την σύγχρονη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα και χρησιμοποιώντας έννοιες της δεκαετίας του 60 μιλάμε για εμφύλιο και διχασμό. Εντάξει, έξυπνος άνθρωπος ο κ. Μανδραβέλης, αλλά εδώ τα μπέρδεψε, λες και ο κ. Τσίπρας λέει τις τρέλες που λέει γιατί δεν υπάρχουν έννοιες για να πει κάτι σωστό. Λέτε πως κάποιος διαθέτει νου επειδή γνωρίζει καλά τη γλώσσα, ε, ναι νου διαθέτει και αυτός που δεν την γνωρίζει καλά, επίσης και αυτός που δεν σκέφτεται πολύ, όλοι άνθρωποι διαθέτουν νου. Ο τίτλος παραπέμπει στον Κλίντον που είπε “είναι η οικονομία ανόητε”, το είπε και ο Σόιπμπλε, παρόμοια είπαν και άλλοι όταν εννοούσαν πως κάτι είναι σημαντικό και κυριαρχεί και πως είναι ανόητο να μην το βλέπουμε αυτό, χωρίς ο ανόητος να είναι κάποιος συγκεκριμένος. Πως οι γνώσεις έχουν τεράστια σημασία στην δημιουργία μιας άποψης, δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Γλώσσα και γνώσεις όμως χωρίς προσωπική σκέψη είναι άχρηστοι θησαυροί, αυτό ήθελα να πω στο κείμενο μου, γιατί συχνά γίνεται λόγος για μόρφωση και παιδεία αλλά σπάνια ακούμε πως οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να σκέπτονται.
1. Ναι, είναι γνωστό ποιοι χρησιμοποίησαν τη φράση που εσείς βάλατε (παραλλαγμένη) ως τίτλο. Μόνο που μιλούσαν για άλλο θέμα, άσχετο με το νου, ο οποίος αποτελεί συστατικό τής σύνθετης λέξης “ανόητος”.
2.Δεν λέω ότι «κάποιος διαθέτει νου επειδή γνωρίζει καλά τη γλώσσα», αλλά ότι η γνώση (καλή) της γλώσσας αποτελεί και απόδειξη για το ότι κάποιος έχει (όχι εγκεφαλική ουσία αλλά) λειτουργία διανοητική που οδηγεί σε αποτελέσματα.
3.Η γλώσσα δεν είναι “προϋπόθεση της σκέψης”· είναι δημιούργημα της διανοητικής λειτουργίας του ανθρώπου. Είναι το μέσον με το οποίο δηλώνονται τα αποτελέσματα αυτής της λειτουργίας (άλλα “μέσα”, όχι στον ίδιο βαθμό επαρκή, είναι τα νοήματα, οι μορφασμοί, κινήσεις γενικά του σώματος, μορφές τέχνης κ.λπ., δημιουργήματα επίσης του νου).
4.Σε κάθε περίπτωση, προηγείται ο νους και ακολουθούν οι τρόποι τους οποίους ο νους εφευρίσκει για επίτευξη της επιθυμητής επικοινωνίας. Και επειδή μόνο ο άνθρωπος διαθέτει νου, αυτός μόνο έχει τη δυνατότητα να εκφράζεται ποικιλοτρόπως – με διαφοροποιήσεις μέσα στο χώρο και το χρόνο. Όπως γαβγίζουν τα δικά μας σκυλιά σήμερα, έτσι γάβγιζαν και παλιότερα, έτσι γαβγίζουν παντού στη γη.
5.Όσοι άσκησαν στον κ. Τσακαλώτο την κριτική που αναφέρετε ξέχασαν μάλλον πως αν (λέω, αν) ο πρώην υπουργός δεν γνωρίζει καλά ελληνικά, γνωρίζει, πιθανότατα, κάποια άλλη γλώσσα σε άριστο βαθμό. Η κριτική τους λοιπόν ήταν αποτέλεσμα προκατάληψης.
6.Και εσείς λέτε ότι και “έξυπνοι” άνθρωποι είναι πιθανό να μπερδέψουν λέξεις και έννοιες. Μα είναι γνωστό πως ο χώρος της πολιτικής είναι πολύ ολισθηρός – τα παραδείγματα που αναφέρατε εκεί κινούνται. Το να μιλάει δε κάποιος για χρονοντούλαπο εννοιών δείχνει ίσως πως προσπερνά το γεγονός ότι χιλιάδες λέξεις της γλώσσας μας τις συναντάμε σήμερα μόνο στα λεξικά – για τον απλούστατο λόγο ότι, εκτός των άλλων, η γλώσσα είναι δημιούργημα που εκφράζει τον άνθρωπο κάθε εποχής και τις αντίστοιχες ανάγκες του.
7.Δεν ξέρω γιατί περιμένατε από εμένα (μόνο;) σχολιασμό της επιστολής σας, αναφερόμενης μάλιστα σε θέμα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Το έπραξα, χωρίς, φαντάζομαι, να κινδυνεύω να “κατηγορηθώ” ότι μπαίνω σε ξένα χωράφια.. Αν και είμαι βέβαιος ότι δεν θα το θέλατε, οφείλω να σας ευχαριστήσω έχοντας κατά νου παλαιότερες “συνομιλίες” μας μέσα από τις στήλες τής φιλόξενης εφημερίδας μας.
Γιατί πίστευα πως, αν κάποιος, εσείς θα σχολιάζατε το κείμενο μου; Γιατί από προηγούμενες συζητήσεις μας, εδώ στα ΧΝ, κατάλαβα πως έχετε έναν πιο περίπλοκο τρόπο προσέγγισης στα όποια κοινωνικά θέματα από εμένα και πως ο απλός τρόπος που χρησιμοποιώ εγώ σας προκαλεί να αντιδράσετε. Ο τρόπος που αναλύω τα θέματα φαίνεται ελλιπής και ανεπαρκής επειδή παραλείπω κάθε παρακλάδι, δεν λέω: αν ετούτο τότε εκείνο, ισχύει βέβαια και αυτό υπό την προϋπόθεση πως και υπάρχει και η αλληλοαντίδραση και πέρα από προϋπόθεση είναι και δημιούργημα και η γνώση εμβαθύνει και η γλώσσα κρύβει τόσα μυστικά και και και… Τέτοια κείμενα κανείς δεν τα διαβάζει και όταν γράφω κάτι ασφαλώς θέλω να το διαβάσουν. Έτσι λοιπόν γράφω σαν σε ένα καρτούν, βρίσκω τις κύριες γραμμές και τις συνδέω και έχουμε μετά ένα ανθρωπάκι με κύκλο κεφάλι, γραμμή λαιμό, τρίγωνο σώμα, δύο γραμμές πόδια, απλό αλλά όλοι ξέρουν πως είναι ανθρωπάκι. Φυσικά μπορεί να κάνω λάθος και να ζωγραφίζω ανθρωπάκι εκεί που θα έπρεπε να ζωγραφίσω κάτι άλλο, αλλά δεν είμαι επαγγελματίας του είδους, απλά κάνω την πλάκα μου και περνάω την ώρα μου, όπως παίρνουν άλλοι νερομπογιές και ζωγραφίζουν τον φάρο, άρα μπορεί να έχετε σε πολλά δίκιο και εγώ σε λίγα ή σε τίποτα, δεν θα το ψάξω όμως, γιατί κάπου εκεί το πράγμα παύει να έχει πλάκα και γιατί να κάνω κάτι που δεν με ευχαριστεί;
Κάθε θέμα μπορεί να εκτείνεται και σε πλάτος και σε βάθος. Όποιος έχει πραγματικό ενδιαφέρον και ζήλο για μάθηση είναι αρμόδιος και (για τος εαυτό του) υπεύθυνος να αποφασίσει μέχρι πού μπορεί ή του αρέσει να φτάσει. Αυτονόητο βέβαια είναι πως σχοινοτενείς και χωρίς ουσία πλατειασμοί υπονομεύουν ή και ακυρώνουν τη σχετική διεργασία.
Αγαπητοί κύριοι,Γιώργο Κιαγιά και Γιώργο Λουπάση αισθάνομαι να παρευρίσκομαι σε διάλεξη για την γλώσσα όπου τα συναισθήματα είναι μούδιασμα και αμηχανία.
Παραταύτα επιχειρώ μια γνώμη:
Το επιχείρημα του Γιώργου Κιαγιά ότι τα εργαλεία δεν κάνουν τον μάστορα φαίνεται ακαταμάχητο!Από την άλλη η γνώση δεν νομίζω ότι είναι εργαλείο της σκέψης αλλά η δεξαμενή από όπου αντλούμε για να εκφραστούμε! Υπάρχει ωστόσο και η δυναμική εξέλιξη της σκέψης και αντίστοιχα της έκφρασης. Εγώ δεν προλαβαίνω να γράψω κάτι και αμέσως μετά σκέφτομαι ότι θα πρέπει να το γράψω διαφορετικά!
Επίσης χαίρομαι να συμμετέχω σε τέτοιους διαλόγους!
Με εκτίμηση!
Αν μπω σε ένα κατάστημα με εργαλεία και αποφασίσω να τα αγοράσω όλα, δεν σημαίνει πως με την αγορά τους και μόνο γίνομαι μάστορας και μάλιστα καλός. Και όποιος κάθεται στο τιμόνι του αυτοκινήτου (ας έχει και δίπλωμα) δε γίνεται από μόνο αυτό το λόγο καλός οδηγός. Όλοι όμως μπορούν να εξελιχθούν και να βελτιωθούν, αν βάλουν το μυαλό τους να δουλέψει: να αναζητήσει τις κατάλληλες κατά περίπτωση γνώσεις, να τις επεξεργαστεί, να τις αφομοιώσει (φανταστείτε να αγοράσουμε ένα εργαλείο που συνοδεύεται από γραπτές οδηγίες γραμμένες όμως σε γλώσσα που δε γνωρίζουμε). Η πορεία εδώ, σε σχέση με τη γλώσσα, είναι αντίστροφη: με τη βοήθειά της προσλαμβάνουμε γνώσεις και τις θέτουμε στις εντολές του νου για τα περαιτέρω. Είτε έτσι είτε αλλιώς, δηλαδή, ο νους εξουσιάζει τα πάντα και κατευθύνει τα πάντα (είναι ευλογία και συγχρόνως κατάρα).
Κάτι ακόμη: κάθε καλός μάστορας οφείλει τις ικανότητές του στη λειτουργία του νου. Χάρη σ’ αυτό το όργανο αποκτά και αφομοιώνει γνώσεις, αξιοποιεί τάλαντα, ανακαλύπτει πεδία δράσεως και δημιουργίας άγνωστα προηγουμένως. Όλα αυτά οδηγούν στην ανέλιξή του.
Ο “πολιτισμός” είναι δημιούργημα του νου! Κομμάτι του η (κάθε) γλώσσα, που ξεπληρώνει το “χρέος” της ανοίγοντας καινούργιους δρόμους.
Συμφωνούμε απόλυτα κ. Λουπάση, ακριβώς αυτά ήθελα να πω στο κείμενο μου, ίσως να μην πέτυχα να είμαι τελείως κατανοητός, εσείς σε αυτό σας το σχόλιο τα είπατε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Αγαπητέ, Κύριε, Διευθυντά,
ασφαλώς και περίμενε ο αγαπητός κι εξαίρετος φίλος κ. Γιώργος Κιαγιάς να σχολίαζε το άρθρο – επιστολή του ο εκλεκτός φιλόλογος κ. Γεώργιος Λουπάσης κι όχι η ταπεινότητά μου, αφού …. συνεχώς δηλώνω ότι “σταματώ τα σχόλια” πάνω σε άρθρα και άλλες δημιουργικές συνεργασίες εκλεκτών ανθρώπων του τόπου μας, κι όχι μόνο!!
ΩΣΤΟΣΟ, ο εκλεκτός επιστολογράφος κ. Γ. Κιαγιάς συχνά ταλανίζει το ούτως ή άλλως φτωχικό μυαλό μας και, βέβαια, μάς “βάζει πολύ δύσκολα”, αλλά είναι μεγάλη η χαρά μου να συμμετέχω στον διάλογο πού “άνοιξε”, ιδιαίτερα και με την επέμβαση του έξοχου κ. Γ. Λουπάση, άριστου φιλολόγου και σπάνιου συνανθρώπου μας. Έτσι μπερδεύονται στον διάλογο “τρεις Γιώργηδες” κι είμαι χαρούμενος που είμαι φίλος τους.
Όμως, από μια “σκέψη” μπορεί να δημιουργηθούν πολλά ζητήματα και πολλές απόψεις, αφού πρόκειται, κυρίως, για το πρώτο βασικό δομικό στοιχείο -κοινωνιολογικώς- του ανθρώπου, τον ΝΟΥ, που πάει να πει γνώση, λογική. Έτσι, μπαίνω στον χορό να πω κάποιες απόψεις μου, αφού έχω και διατηρώ τον φόβο μήπως παρεξηγηθώ ή και στενοχωρήσω τους συνανθρώπους μας.
Βέβαια, είναι σίγουρο, ότι με τον τίτλο του θέματός του, κάτι άλλο ήθελε κι επιδίωκε να πει κι εκφραστεί ο ακριβοδίκαιος στις απόψεις κι εκτιμήσεις του για τη σημερινή δύσκολη κοινωνική πολυπλοκότητα, γι’ αυτό και “υπερθεματίζει” και θέτει σε “προτεραιότητα” την ανθρώπινη σκέψη. Αλλά αυτή η “σκέψη” που γεννιέται κι αναπτύσσεται μέσα στην “δεξαμενή” του ανθρώπινου ΝΟΥ -μυαλού, τί είδους σκέψη είναι; Και πόσο σίγουρο είναι ότι αυτή “η ανθρώπινη σκέψη” θα φτάσει στο ΥΨΟΣ της ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ; Και τί σημαίνει και ποιό είναι το ύψος της πραγματικότητας; Μήπως
η αληθινή φυσική γνώση για τα πράγματα, τον άνθρωπο, τον Θεό και τα άλλα όντα της πλάσης; Μήπως, μιλάμε και για την ΑΛΗΘΕΙΑ;
Βλέπετε, αγαπητέ κ. διευθυντά, πόσα ζητήματα αναδύονται ή αναφύονται [emerging – rising up] από μια δισύλλαβη λέξη, την “σκέψη”.
Κι αν αυτή η “σκέψη” είναι προϊόν αυταπάτης, πλάνης, ψευδολογιών, ψευτοφιλοσοφιών και ψευτοδιδασκαλιών του κόσμου τούτου;
Αλλά ας πάμε στον πυρήνα του ζητήματος,
1.- Πρώτα να κάνουμε τη γνωστή διαπίστωση, ότι στην εποχή μας, που λόγω της υψηλής Τεχνολογίας ο νους [λογική – γνώση] του ανθρώπου γιγαντώθηκε, ενώ το άλλο -δεύτερο δομικό στοιχείο του ανθρώπου, δηλαδή η Ψυχή [συναίσθημα -Ηθική] παρέμεινε στάσιμη -νάνος-, επαναλαμβάνω σ’ αυτήν την εποχή που πρυτανεύουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, βασιλεύει, δυστυχώς, η ατομική μοναξιά κι ο άνθρωπος γενικά νιώθει και ζει αποξενωμένος από τη φύση και τους συνανθρώπους του και βέβαια αλλοτριωμένος. Είναι γνωστό, ότι από τον σημερινό μας τεχνολογικό πολιτισμό απουσιάζει προπάντων η σχέση. Μια ατελείωτη σχάση, δηλαδή διάσπαση των σχέσεων, διάσταση, απόσταση, χωρισμός και μοναξιά! Το ζητούμενο είναι η μετάβαση των ανθρώπων στη σχέση, η υπέρβαση της μοναξιάς και η πραγμάτωση της επικοινωνίας των ανθρώπων. Καθημερινώς βιώνουμε την πραγματικότητα της απίσχανσης του συλλογικού αισθήματος αλληλεγγύης, κοινότητας, φιλαλληλίας και ανθρωπισμού. Ιδού, μπροστά μας εγείρονται ηθικά διλήμματα κι απορίες κι ας βάλλουμε τη “σκέψη” μας να βρει αποκρίσεις: Μήπως η ζωή εμάς των ανθρώπων είναι σχέση; Από κάποιες γνώσεις πληροφορούμαστε ότι η ζωή είναι ένα σύνολο ενεργουμένων σχέσεων και ζει μόνο ό,τι σχετίζεται, δηλαδή επικοινωνεί, ανταλλάσσει ενέργεια με το περιβάλλον του, και ζει τόσο χρόνο, όσο διαρκεί αυτή η σχέση. Άρα τα δύο ιδιώματα της ζωής είναι η σχέση και η ενέργεια. Μήπως, το μέγιστο πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη, αλλά η συνύπαρξη: όχι δηλαδή το πώς θα υπάρχω, αλλά πώς θα συνυπάρχω, μαζί με τους άλλους, τους ετέρους, ανεξαρτήτως των όποιων διαφορετικών τους υπαγωγών – καταβολών. Ύστερα, αυτή η ίδια η υψηλή Τεχνολογία μάς φανέρωσε, ότι θα επιβιώσουμε μόνο αν μάθουμε να συμβιώνουμε. Ο διπλός θάνατος -επικείμενος- της υφηλίου, δηλαδή ο αργός – οικολογικός, αλλά και ο αιφνίδιος – θερμοπυρηνικός, επισημαίνει την προτεραιότητά μας να συμβιώνουμε: τίποτα δεν είναι μόνο του, αλλά υπάρχει επικοινωνώντας, ενεργώντας και σχετιζόμενο. Δεν μάθαμε ακόμη ότι ο λόγος μας είναι διάλογος: μιλάμε για να επικοινωνούμε, γνωρίζουμε εφόσον συμμετέχουμε – μετέχουμε, μαθαίνουμε όταν αγαπάμε, κατανοούμε όσο σχετιζόμαστε, άλλωστε αυτά είναι γνωστά γνωσιολογικά διδάγματα της σύγχρονης φυσικής κι επιστημολογίας των καιρών μας. Μπήκε στη μέση και η ΑΓΑΠΗ: γνωρίζουμε, τάχα, εμείς οι μοντέρνοι και καλοπερασάκηδες άνθρωποι του ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, τί σημαίνει και τί είναι η αληθινή, η έμπονη κι αυτοθυσιαστική ΑΓΑΠΗ; Πώς να την γνωρίζουμε, που αυτή είναι αυτοθυσιαστική συμπεριφορά, είναι το σπάσιμο του ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ μας, που μάς εγκλώβισε στο καβούκι του και δεν αφήσαμε ούτε μια χαραμάδα να δούμε, ότι κι εκεί έξω υπάρχουν οι άλλοι, οι έτεροι, οι τρίτοι, οι συνάνθρωποί μας που κι αυτοί είναι μοναδικά, ελεύθερα και διαφορετικά πρόσωπα που έχουν κι αυτά αρετές, χαρίσματα, ικανότητες κι επιτηδειότητες που δεν διχάζουν ή διαιρούν, αλλά ενώνουν τους ανθρώπους. Αλλά τα θέματα αυτά είναι ατελείωτα κι ας μην σας κουράζω περισσότερο. Ευχαριστούμε θερμά τον αγαπητό μας κ. Γιώργο Κιαγιά για τα εξαιρετικά θέματα που φέρνει για συζήτηση και προβληματισμό και βέβαια, τον κ. Γ. Λουπάση που εκάστοτε κι όταν χρειαστεί επεμβαίνει και διασαφηνίζει τα πράγματα, κυρίως, όσο αφορά την Ελληνική Γραμματεία και συναφείς κοινωνικούς – πολιτιστικούς προβληματισμούς.
Με ιδιαίτερη εκτίμηση και φιλική αγάπη Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιοκλόγος ΧΑΝΙΑ
Αυτό που αγαπώ πιο πολύ από όλα στους ανθρώπους είναι όταν λένε δεν το ξανακάνω και μετά… το κάνουν, όταν αφορά βέβαια συμπαθητικές πράξεις. Τι ωραία λοιπόν που ο κ. Καραγεωργίου γράφει ξανά στα σχόλια! Λοιπόν, στην ουσία δεν μου αρέσει να χωρίζω τον άνθρωπο σε νου, γλώσσα, σκέψη, ψυχή, πνεύμα, συναίσθημα και άλλα. Όλα αυτά είναι μπλεγμένα έτσι μεταξύ τους που δεν βγάζουμε άκρη όταν προσπαθούμε να την βρούμε. Εγώ κάτι απλό ήθελα να πω: Πως γνώσεις και γλώσσα αποκτούν εκεί αξία που ο άνθρωπος μπορεί με αυτά τα πολύτιμα υλικά και χρήση της σκέψης του να καταλάβει, να αναλύσει, να εξηγήσει, να να λύσει προβλήματα, να δημιουργήσει. Εκεί που η γλώσσα και οι γνώσεις απλά συσσωρεύονται, δεν έχουμε να θαυμάσουμε κάτι.
Αγαπητέ Μιχάλη, φυσικά τα πράγματα εδώ είναι πολυδιάστατα και σύνθετα, εγώ πάντως δεν ήθελα να γράψω μια διατριβή πάνω στο θέμα γλώσσα, γνώση, σκέψη, απλά ήθελα να πω πως η σκέψη κάνει τον άνθρωπο, αυτή δίνει ζωή και νόημα στις λέξεις και στην όποια γνώση, με αυτό φυσικά δεν ήθελα να υποτιμήσω την γλώσσα και τις γνώσεις, γνωρίζω επίσης πολύ καλα πως όλα αυτά είναι αλληλένδετα, αλλά όταν ψάχνουμε την ουσία σε ένα θέμα πρέπει να γνωρίζουμε και με τι δεν πρέπει να ασχοληθούμε, τι πρέπει να παραλείψουμε δηλαδή. Πάντως χαίρομαι που λαμβάνεις μέρος στον διάλογο. Χάρηκα επίσης για τα σχόλια του κ. Λουπάση. Είναι μεγάλη τιμή να ασχολούνται άλλοι άνθρωποι με εμάς, τις σκέψεις μας και τις απόψεις μας.
Γιώργο, μέχρι στιγμής τα σχόλια είναι εννιά συν το κείμενο σου δέκα!
Να ευχηθούμε και είς ανώτερα με συμμετοχή περισσότερων συμπολιτών σε ζητήματα που πρέπει να τους αφορούν!!
Ευχάριστη έκπληξη η επανεμφάνιση του κυρίου Καραγεωργίου!
Αγαπητέ, κύριε, Γ. Κιαγιά,
αν μελετούσατε με προσοχή και κάποιο σεβασμό τις σοφές και ειδικές επεμβάσεις του κ. Γ. Λουπάση και το κάπως εκτενές, ωστόσο, άκρως διακριτικό και υπαινικτικό για κατανοητό κι εποικοδομητικό διάλογο, ταπεινό σχόλιό μου, πιστέψτε με, δεν θα συνεχίζατε -επί ματαίω- τις “φλύαρες” αστοχίες όχι μόνο για τον τίτλο του άρθρου σας, αλλά και τις συνεχείς “άτυχες” κι “αδόκιμες” απόψεις σου για τα δύο βασικά δομικά στοιχεία του ανθρώπου, τον Νού δηλαδή [λογική – γνώση] και την Ψυχή [συναίσθημα – Ηθική].
ΠΑΡΑΤΑΥΤΑ, έχετε το δικαίωμα να επιμείνετε στις απόψεις και τις “σκέψεις” σας, και να μην σας “νοιάζει” η ισόρροπη [αυτή είναι η “ουσία” κ. Γ. Κιαγιά] ανάπτυξη αυτών των βασικών δομικών στοιχείων του ανθρώπου, αλλά οι άλλοι, οι τρίτοι, οι συνάνθρωποί μας κρίνουν και βιώνουν το μεγάλο άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στον Νου και την Ψυχή σαν απαράδεκτο Κοινωνικό Φαινόμενο που το ονομάζουν ” ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ”, με τις γνωστές ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΈΣ [μιας και μιλάτε συνεχώς για “ουσία” , αλλά δεν μάς λέτε ποιά είναι επιτέλους αυτή η ουσία] δυσμενείς και καταστροφικές συνέπειες. Αλλά και το Θεόσδοτο δώρο του δικαιώματος της “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ” , δηλ. του δικαιώματος της ηθικής επιλογής [του καλού ή του κακού], ΑΠΑΙΤΕΙ ταυτόχρονη ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ της ευθύνης μας για την όποια ΕΠΙΛΟΓΗ μας. Αλλιώς, αυτή η “Ελευθερία” πάει περίπατο!! Πρόκειται περί ασυδοσίας.
Αλλά, αγαπητέ κ. Γ. Κιαγιά, επειδή δηλώσατε ότι εκτιμήσατε [αγαπήσατε, γράψατε!] την την … επανεμφάνισή μου στα “σχόλια”, ως συμπαθητική πράξη, έχετε την καλοσύνη να μάς δηλώνετε, εκάστοτε, πότε κάνετε “πλάκα” και πότε γράφετε για την “ουσία” των πραγμάτων, ώστε στο εξής να προσέχουμε πότε θα κάνουμε τα σχόλιά μας. Αυτός ήταν και ο λόγος, που ξεκαθάρισα στον κ. Διευθυντή της Εφημερίδας μας, ότι είχα και διατηρούσα τον φόβο της τυχόν παρεξήγησης και στενοχώριας των συνανθρώπων μας. Δεν είχα καμιά διάθεση για… επανεμφάνιση στα “σχόλια”, αλλά -φαίνεται- δεν έπιασε τόπο η… συμπαθητική πράξη αυτής της επανεμφάνισης. Άλλωστε, δεν … χάσατε και τίποτε σπουδαίο από το σχόλιό μου, αφού εσείς επιμένετε στις όποιες “θολές” σκέψεις σας. Και δικαιώμα σας, βέβαια! Είδατε ή προσέξατε γιατί στο “συμπαθητικό” μου σχόλιο αναφέρθηκα στον ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΣΜΟ εμάς των ανθρώπων και την μη εκτίμηση κι αγάπη στα ελεύθερα, μοναδικά και διαφορετικά πρόσωπα των άλλων συνανθρώπων μας…
Και, μη στενοχωριέστε, αφού σάς “ενοχλεί” η έστω συμπαθητική επανεμφάνισή μου, φοβάμαι πως αυτή θα είναι και η τελευταία, να έχω και το κεφάλι μου ήσυχο!!
Από τη μια μεριά, δηλώνετε ότι “χαίρεστε” που πολλοί συνάνθρωποί μας ασχολούνται με τις απόψεις, σκέψεις και κείμενά σας, κι από την άλλη γράφετε για “πλάκα” και στα …. “παλαιά των υποδημάτων σας” τίς όποιες άλλες απόψεις κι επεμβάσεις τρίτων συμπολιτών μας!! Να είστε καλά στην υγεία σας και η ζωή συνεχίζεται, αγαπητέ κ. Γιώργο. Με εκτίμηση Γ. Καραγεωργίου, συντ/χος Νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ.
Αγαπητέ κ. Καραγεωργίου, παραδέχομαι πως ξέφυγα αρκετά από την λογική στα παραπάνω σχόλια μου και πως δεν ήταν σωστό να μιλάω για πλάκα όταν γράφω κάτι ενώ άλλοι άνθρωποι ασχολούνται με αυτά. Ευχαριστώ λοιπόν που είστε ένας αυστηρός κριτής, θα φροντίσω στο μέλλον να προσέχω πιο πολύ τα λόγια μου. Έχετε απόλυτο δίκιο για όλα αυτά που με κατηγορείτε, δεν έχω καμία δικαιολογία, απλά ήμουν εγώ ο ανόητος σε αυτή τη φάση.
Αλλά σε καμία περίπτωση μην συνδέετε το αν γράφετε η όχι με οποιαδήποτε αστοχία δικιά μου, αυτό είναι καθαρά δική σας υπόθεση στην οποία εγώ δεν θέλω να έχω καμία επιρροή. Πάντως σας θαυμάζω που λέτε με ειλικρίνεια σκληρές αλήθειες σε έναν άνθρωπο για τον οποίο ως τότε είχατε μόνο θετικά λόγια, αυτό δείχνει το μεγαλείο σας και πως είστε ένας άνθρωπος που ζητά την ουσία.
Ο ίδιος είχα καταλάβει τα λάθη μου και δεν μπόρεσα να κοιμηθώ τη νύχτα από ντροπή και είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου να μην γράψω τουλάχιστον για όλο το καλοκαίρι πια τίποτα, αλλά μετά έγραψα την επόμενη μέρα, δύσκολο να ξεπεράσει ο άνθρωπος τις κακές του συνήθειες.
Αλλά όπως και να έχει, οι αληθινοί κριτές μας είναι που μας προστατεύουν από το να χαθούμε, όχι μόνο εκεί που γράφουμε κάτι αλλά και σε θέματα ηθικής στην πρακτική ζωή, έκανα και εκεί χοντρά λάθη, με ντρόπιασαν και έμαθα κάτι, χωρίς βέβαια να είμαι 100% προστατευμένος, αυτό θα είμαι μόνο όταν πια δεν θα είμαι, έχει και αυτό το καλό του να μην είμαστε πια, σώζει εμάς τους ίδιους και τους άλλους από τον κακό μας εαυτό.
Γιώργο καλησπέρα, θεωρώ την παραπάνω απάντηση στον κύριο Καραγεωργίου ειλικρινή και γενναιόδωρη!!
Επίτρεψε μου επίσης να ευχηθώ τον αγώνα,στην προσφορά,στην γνώση, στην αλήθεια,να μην τον εγκαταλείπουμε παρά τις πικρίες και τις δυσκολίες που καθημερινά βιώνουμε!!
Μιχάλη, πικρία δεν αισθάνθηκα ποτέ στην ζωή μου, απλά γιατί δεν αισθάνθηκα ποτέ πως κάποιος, ούτε η ίδια η ζωή, μου χρωστάει κάτι, Πάντα όταν σταματούσα μια προσπάθεια ( και το έκανα άπειρες φορές ) το έκανα ή γιατί βαριόμουν ή γατί κουράστηκα ή γιατί καταλάβαινα πως ήμουν ακατάλληλος. Οι δυσκολίες είναι μέρος της κάθε προσπάθειας και ο καθένας μας αποφασίζει τι είναι διατεθειμένος να θυσιάσει για να τις ξεπεράσει.
Αγαπητέ, κ. Γιώργο Κιαγιά,
ειλικρινά με συγκινήσατε με το ανωτέρω σχόλιό σας και βεβαιώθηκα ότι ο εκλεκτός φίλος μας κ. Γ. Κ. επέδειξε και φανέρωσε ανωτερότητα κι αδαμάντινο χαρακτήρα, για να μην αναφέρω και σπουδαίο βιωματικό ήθος σου το οποίο σπανίζει στη σημερινή κοινωνική πολυπλοκότητα. Όλοι μας καθημερινά και συχνά κάνουμε λάθη, πολλές αστοχίες. Αλλοίμονο, ποιός είμαι να σε κρίνω ή να σε “κατηγορήσω”, μάλιστα που γνώριζα το αδαμάντινο ήθος σου, την ορθή κρίση και τις εποικοδομητικές σου εκάστοτε προτάσεις για το συλλογικό καλό της τοπικής κι όχι μόνο κοινωνίας. Μόνο αγάπη, βαθιά εκτίμηση έχω για το πρόσωπό σου: ωστόσο, με πολλή σκέψη και φόβο μήπως στενοχωρήσει το σχόλιό μου, η μόνη μου έγνοια ήταν να προλάβω τα πράγματα στον διανοιγόμενο διάλογο πάνω στο θέμα της επιστολής με άκρως προσεκτικό και υπαινικτικό σχόλιο: αλλά, θέλησες, αγαπητέ κ. Γ. Κιαγιά, να συνεχίσεις..
Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο θλίβομαι όταν στενοχωρώ -δεν έχει σημασία αν έχουμε ή δεν έχουμε δίκιο- οιονδήποτε συνάνθρωπό μας, γιατί όλοι μας είμαστε ένα σώμα, έν όλο στην Θεανθρώπινη κοινωνία της Εκκλησίας του Θεού. Τόποτε δεν είμαστε αγαπητέ Γιώργο, ένα μηδενικό είμαστε μακριά από την αγάπη του Θεανθρώπου Χριστού. Αυτά είναι αληθινά βιώματα όταν διαμένουμε στην αγάπη και το ενωτικό πνεύμα της Θεανθρώπινης κοινωνίας. Μακάρι να ήμουν Θεολόγος για καλύτερες και πλήρεις γνώσεις για τον Θεό, τον άνθρωπο και τα άλλα δημιουργήματα.
Ελπίζω, αγαπητέ κ. Γ. Κιαγιά, να προσέξατε τον τρόπο τον ευγενή, τον διακριτικό, τον πράο και άκρως κατατοπιστικό, με τον οποίο σχολίασε -ιδίως τον αριθμημένο σχολιασμό- ο αγαπητός κ. Γιώργος Λουπάσης το άρθρο αλλά και τα άλλα πρόσθετα σχόλια! Πώς να μην χαιρόμαστε όταν συμβιώνουμε και συνυπάρχουμε με τόσο φωτεινά κι αληθινά πρόσωπα. Πρόσωπα, που προσέχουν να σέβονται, να εκτιμούν και να αγαπούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους: ποιές γνώσεις και ποιές αλήθειες; Υπάρχει άνθρωπος να ισχυριστεί ότι κατέχει όλες τις γνώσεις για τον άνθρωπο και τα πράγματα -δεν αναφέρω τον Δημιουργό Θεό- ή ότι κατέχει την ΑΛΗΘΕΙΑ; Και πώς θα τολμήσουμε να κατηγορήσουμε ή περιφρονήσουμε τους άλλους συνανθρώπους μας. Εσύ αγαπητέ Γιώργο, οφείλεις να συνεχίσεις να γράφεις όσα εσύ θα επιλέξεις και σε κανέναν δεν πέφτει ο λόγος. Με το τελευταίο σου σχόλιο μάς παρέδωσες ένα απίστευτο τρανταχτό παράδειγμα αληθινού ανθρώπινου προσώπου, ειλικρίνειας κι αγάπης. Γι’ αυτό και σε αγαπούμε ακόμη περισσότερο, και συμπάθησέ με, αν σε στενοχώρησα, άθελά μου. όλοι κάνουμε λάθη κι ακόμη περισσότερες αστοχίες. Μπορεί και να μην κατανοήσαμε αυτό που ήθελες στην πραγματικότητα να εκφράσεις. Δεν είναι τίποτε, αλλά φοβάμαι ότι στενοχωρούμε τον σπάνιο φίλο μας κι εκλεκτό συμπολίτη μας, τον αγαπητό κ. Μιχάλη Πατσουράκη. Ωστόσο, είναι η τελευταία φορά που προβαίνω σε σχόλια και σας παρακαλώ σεβαστείτε αυτήν την επιθυμία μου. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι επικοινωνίας και δεν θα χαθούμε. όλα θα πάνε καλά. Με φιλική εκτίμηση κι αγάπη Γιώργος Καραγεωργίου ΧΑΝΙΑ.
Αγαπητέ κ. Καραγεωργίου, με αυτό το σχόλιο σας κλείσατε την μικρή αντιπαράθεση που είχαμε ( για την οποία ήμουν αποκλειστικά εγώ ο υπεύθυνος ) με τον καλύτερο και πιο φιλικό τρόπο.