Η υπεροχή των αντρών στην αντίληψη του χώρου και στον προσανατολισμό δεν είναι γενετική, αλλά οφείλεται στην ανατροφή τους. New Scientist, Ιανουάριος 2024
Οι άνδρες έχουν καλύτερες δεξιότητες προσανατολισμού μόνο αν τους είχαν ενθαρρύνει να παίζουν σε υπαίθριο χώρο σε μικρή ηλικία. Την απόλυτη ανατροπή σε μια παγιωμένη αντίληψη έφερε πρόσφατη έρευνα (2024). Ελλείψεις στην χωρική αντίληψη και στον προσανατολισμό προκαλούν πολύνεκρα ατυχήματα. Ο εβδομαδιαίος απολογισμός τους προκαλεί θρήνο και θλίψη. Ποιοι θα δώσουν άραγε απόλυτη προτεραιότητα στην εκπαίδευση των μαθητών, όλων των βαθμίδων, σε αυτές τις δεξιότητες; Στο σημείωμα παραθέτω ευρήματα από μια σειρά από έρευνες και Χανιώτικα περιστατικά.
Η πρόσφατη έρευνα
Οι άνδρες τείνουν να έχουν καλύτερη αίσθηση προσανατολισμού και χωρικής αντίληψης από τις γυναίκες.
Ο λόγος; Πιθανώς να οφείλεται στον τρόπο που ανατράφηκαν και όχι στις βελτιωμένες δεξιότητες πλοήγησης που είναι ένα εξελικτικό χαρακτηριστικό. Σε προηγούμενες έρευνες, οι άνδρες υπερτερούσαν ελαφρώς των γυναικών στην πλοήγηση στο χώρο. Ορισμένοι ερευνητές πίστευαν ότι οφείλεται στην εξέλιξη, επειδή, στους προϊστορικούς χρόνους, οι άνδρες ήταν οι κυνηγοί, ενώ οι γυναίκες έμεναν κοντά στο σπίτι. Αν το δεχθούμε, τότε αυτά τα γονίδια θα περνούσαν και σε θηλυκούς απογόνους ισχυρίζονται ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Illinois Urbana-Champaign. Αντίθετα, φαίνεται ότι η ανατροφή, παίζει τεράστιο ρόλο. Για παράδειγμα, μπορεί να ενθαρρύνουμε περισσότερο τα αγόρια να παίξουν έξω, σε σύγκριση με τα κορίτσια. Αυτή η συνήθεια τα βοηθάει να βελτιώσουν τη χωρική τους δεξιότητα.
Για να το διερευνήσουν ερευνητές συνέλεξαν δεδομένα από 21 είδη, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Διαπιστώθηκε ότι τα αρσενικά ήταν ελαφρώς καλύτερα στην πλοήγηση από τα θηλυκά. Αν και μια θηλυκή καραβίδα και ένας θηλυκός βάτραχος είχαν καλύτερη χωρική αντίληψη. Οι διαφορές των φύλων στη χωρική αντίληψη αποκτώνται πιθανότερα, μέσω της ανατροφής τους επιβεβαίωσε το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας.
Ύπαιθρος ή πόλη
Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν εκτός πόλεων έχουν καλύτερη αίσθηση της κατεύθυνσης. Αντίθετα τα άτομα που μεγάλωσαν σε πόλεις με περισσότερους δρόμους ήταν χειρότερα στην πλοήγηση. Αυτό διαπίστωσε το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας αφού ανέλυσαν δεδομένα από 440.000 άτομα ηλικίας 19-70 ετών από 38 χώρες (2020). Τα στοιχεία αφορούσαν όλα τα φύλα, και τα επίπεδα εκπαίδευσης.
Προηγούμενες έρευνες
Παραθέτω στοιχεία από έρευνες σχετικές με τον προσανατολισμό και την αντίληψη του χώρου…
• Όταν άνδρες και γυναίκες είναι προετοιμασμένοι για πλοήγηση με τοπόσημα, οι διαφορές τους συρρικνώνονται (2006).
• Οι άντρες εκτιμούν καλύτερα τις αποστάσεις μιας διαδρομής (1999).
• Οι άντρες υπερτερούν στην ευθεία, στην εκκίνηση και στον τερματισμό μιας διαδρομής (2000).
• Οι συμμετέχοντες σε πρόγραμμα εκπαίδευσης απέκτησαν γρήγορα χωρική αντίληψη (2006).
• Οι γυναίκες εξερευνούν πιο ‘προσεκτικά’, κάνουν περισσότερες παύσεις και επανεξετάζουν προηγούμενες τοποθεσίες (2019).
• Οι άντρες έχουν σχέδια εξερεύνησης έτσι εξαπλώνονται στο περιβάλλον γρηγορότερα για να εντοπίσουν στόχους (2019).
• Οι γυναίκες υπερτερούν όταν τους ζητηθεί να ανακαλέσουν τοποθεσίες (2016).
• Οι διαφορές φύλου στην οπτικό-χωρική μνήμη εργασίας η οποία ασκεί αυτές τις λειτουργίες εμφανίζονται στις ηλικίες 13-17 ετών (2016).
• Οι ενήλικες με διάσπαση προσοχής παρουσιάζουν συνήθως μειωμένη απόδοση σε εργασίες οπτικό-χωρικής μνήμης εργασίας, ιδιαίτερα σε οπτικές πληροφορίες χαμηλού επιπέδου (2022).
Στα Χανιά
Γνωρίζουμε ότι η αναπτυγμένη οπτικό-χωρική εργαζόμενη μνήμη είναι προϋπόθεση για ένα άτομο να δείξει ικανότητες προσανατολισμού. Προ ημερών, δύο σχολεία επισκέφθηκαν τον Δημοτικό μας Κήπο. Εξαιρετική πρωτοβουλία. Με ένα μειονέκτημα. Παιδιά και εκπαιδευτικοί έμειναν στάσιμα σε προκαθορισμένους χώρους. Εκτός από 2 ομάδες αγοριών που σβούριζαν στο χώρο μέχρι να εντοπίσουν που θα παίξουν ποδόσφαιρο! Κι όμως όλα τα παιδιά θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε παιχνίδια ανακάλυψης και προσανατολισμού, ακόμη και στον κουτσουρεμένο μας Κήπο.
Στην Παλαιόχωρα
Στα παιχνίδια ‘Κυνήγι Θησαυρού’ για ενήλικες και παιδιά που διοργανώναμε (1995-2019) διαπιστώσαμε ότι δεν υπήρχαν διαφορές. Συμπέρασμα που συμφωνεί με έρευνα προσανατολισμού στην οποία συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες με παρόμοια ανατροφή. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου ήταν ότι τα δύο φύλα συμμετείχαν ισότιμα σε δραστηριότητες εξωτερικού χώρου στην κωμόπολη τους.
Συμπερασματικά
• Οι άνδρες έχουν καλύτερες επιδόσεις στον προσανατολισμό, κατά μέσο όρο, από τις γυναίκες.
• Η καλύτερη απόδοση πλοήγησης των ανδρών οφείλεται σε περισσότερη κατευθυντική επιμονή, λιγότερα πισωγυρίσματα και παύσεις.
• Οι άνδρες αποδίδουν καλύτερα σε εργασίες που βασίζονται σε χάρτη.
• Το πιθανότερο είναι ότι οι διαφορές οφείλονται στην διαφορετική ανατροφή και στις εμπειρίες που απέκτησε ένα άτομο στην παιδική και εφηβική του ηλικία.
• Η χωρική δεξιότητα μοιάζει με όλες τις γνωστικές δεξιότητες, όσο περισσότερο τη χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερο την αναπτύσσεις.
• Το ερχόμενο διάστημα θα συντονίσω μια σχετική δραστηριότητα για παιδιά σε συνεργασία με την Παιδική Βιβλιοθήκη Χανίων.
