Η Νηστεία του Δεκαπενταυγούστου και οι Παρακλήσεις προς την Υπεραγία Θεοτόκο
Η νηστεία είναι εντολή του Θεού. Η πρώτη. Η πιο παλιά από όλες. Την έδωσε στον Αδάμ μέσα στον παράδεισο.
Το νόημα της νηστείας ήταν: να μάθει ο άνθρωπος μέσω αυτής την υπακοή στο Θεό και την πάλη κατά του διαβόλου.
Ο Χριστός, τόνισε ακόμα περισσότερο την αξία της νηστείας, λέγοντας πως “τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεὶᾳ”. Δηλαδή, με τη νηστεία πολεμάμε τον διάβολο και τον νικάμε.
Η νηστεία από την 1η Αυγούστου έως και την 14η Αυγούστου αρχικά ήταν διηρημένη σε δύο τμήματα, εκείνο που προηγείτο της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος μας (6 Αυγούστου) και εκείνο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. νηστεύουμε προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, ενώ κατά τον 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μια. Η νηστεία είναι αυστηρή, καθώς ψάρι τρώμε μόνο στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η Νηστεία αυτή, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, γίνεται προς τιμήν της Θεοτόκου, που και εκείνη ενήστευσε πριν από την Κοίμησή Της. Κατά την παράδοση, η Μητέρα του Ιησού Χριστού, όπως αναφέρεται στην εκκλησιαστική παράδοση, πληροφορήθηκε, τρεις ημέρες πριν, για τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσευχήθηκε στο Όρος των Ελαιών και ενημέρωσε τους Αποστόλους.
Τι λένε οι Πατέρες για την νηστεία:
“Δεν αρκεί η αποχή από τροφές, αλλά ας νηστεύσωμε νηστεία αρεστή στο Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από το θυμό, αποχωρισμός από τις επιθυμίες, από την συκοφαντία, το ψέμα, την επιορκία”. (Μ. Βασίλειος)
“Νήστευε, όχι μόνο από ψωμί, κρασί, κρέατα, και άλλες τροφές, αλλά περισσότερο από κακούς λογισμούς”. (Νείλος Αγκύρας)
“Αυτός είναι ο σωστός τρόπος να νηστεύουμε, η επίδειξη καλών έργων, η ελεύθερη από πάθη γνώμη”. (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
Δεν τρως κρέας; Τότε, “τα μάτια σου, ας μη φάνε την ακολασία. Η ακοή σου, ας μη δέχεται κακολογίες και διαβολές. Το στόμα, ας νηστεύσει από αισχρά λόγια και λοιδορίες. Αφού δεν είμαστε σαν τα ζώα, γιατί πρέπει να δαγκώνουμε και να τρώμε τους αδελφούς μας;” (Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος)
Τέλος, για οποιεσδήποτε δυσκολίες που μπορεί να συναντήσουμε κατά τη διάρκεια της Νηστείας, είναι απαραίτητο να συμβουλευόμαστε τον Πνευματικό μας, ο οποίος θα μας καθοδηγήσει και θα μας διευκολύνει στην προσπάθειά μας, επιτρέποντας (ανάλογα με την περίπτωση) σε ορισμένους να καταλύσουμε κάποια επιπλέον τρόφιμα (π.χ. το λάδι).
Επιπλέον, το χρονικό διάστημα του Δεκαπενταυγούστου είναι μια περίοδος του Εκκλησιαστικού έτους, κατά την οποία η ορθόδοξη ψυχή στρέφει τα μάτια με βαθειά κατάνυξη προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Επί δεκαπέντε ημέρες, πριν από την εορτή της Κοιμήσεως, σημαίνουν οι καμπάνες την ώρα του δειλινού και τα πλήθη των πιστών πάνε να ψάλλουν τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα.
Ανάλογη κατάνυξη έχει βέβαια και η περίοδος των Χαιρετισμών της Παναγίας. Ενώ στους Χαιρετισμούς κυριαρχεί ο υμνολογικός τόνος, η δοξολογία των απείρων χαρίτων της «Μητρός του Θεού γενομένης», στους Παρακλητικούς Κανόνες κυρίαρχος τόνος είναι το πένθος και η οδύνη της βαρυαλγούσης ψυχής του πιστού που ζητά παράκληση και παρηγοριά από την Παναγία.
Οι Παρακλητικοί Κανόνες, ο Μικρός και ο Μέγας ή απλώς η Μικρή και η Μεγάλη Παράκληση (δια των ύμνων αυτών οι πιστοί παρακαλούν την Παναγία να ακούσει και να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους) ψάλλονται, εναλλάξ, δηλαδή την μία μέρα ψάλλεται η Μεγάλη και την άλλη η Μικρή.
Οι δύο Παρακλήσεις, πλην του Κανόνος, περιλαμβάνουν στην Ακολουθία τους και Ψαλμούς, δεήσεις υπέρ των ζώντων πιστών, υπέρ των οποίων τελούνται, και Ευαγγελική περικοπή. Το περιεχόμενό τους είναι ικετευτικό, συγκινεί τους πιστούς, διδάσκει και προτρέπει αυτούς να προστρέχουν με θάρρος και εμπιστοσύνη πάντοτε προς την Κυρία Θεοτόκο, την Μεγάλη Μητέρα τους, για να βρίσκουν παρηγοριά και να λαμβάνουν βοήθεια στις ανάγκες του.
Η δε διάκριση των Παρακλήσεων σε Μικρή και Μεγάλη οφείλεται αποκλειστικώς και μόνον στην έκταση, το μέγεθος των τροπαρίων. Τα τροπάρια, δηλαδή, της Μικρής Παρακλήσεως είναι μικρότερα και συντομότερα από εκείνα της Μεγάλης.
Η Μικρή Παράκληση είναι ποίημα κάποιου υμνογράφου, ο οποίος κατ’ άλλους μεν ονομάζονταν Θεοστήρικτος και ήταν Μοναχός, κατ’ άλλους δε Θεοφάνης. Όπως φαίνεται, όμως, πρόκειται περί του ιδίου προσώπου, ο οποίος έγινε Μοναχός και από Θεοφάνης μετονομάσθηκε σε Θεοστήρικτος. Η Μεγάλη Παράκληση είναι έργο του Θεοδώρου του Β΄, του Δουκός, Βασιλέως της Νικαίας, του επονομαζόμενου Λασκάρεως, ο οποίος έζησε περί τα μέσα του 13ου αιώνος και είναι πολύ μεταγενέστερος του Θεοστηρίκτου.
Προς την Κυρία Θεοτόκο ας ψάλλουμε και εμείς με πίστη και εκ βάθους καρδίας τις ιερές Παρακλήσεις και μαζί με τους ιερούς υμνωδούς, ας επαναλαμβάνουμε:
Μὴ καταπιστεύσῃς με, ἀνθρωπίνη προστασία, Παναγία Δέσποινα, ἀλλὰ δέξαι δέησιν, τοῦ ἱκέτου σου· θλίψις γὰρ ἔχει με, φέρειν οὐ δύναμαι, τῶν δαιμόνων τὰ τοξεύματα, σκέπην οὐ κέκτημαι, οὐδὲ ποῦ προσφύγω ὁ ἄθλιος, πάντοθεν πολεμούμενος, καὶ παραμυθίαν οὐκ ἔχω πλήν σου· Δέσποινα τοῦ κόσμου, ἐλπὶς καὶ προστασία τῶν πιστῶν, μή μου παρίδῃς τὴν δέησιν, τὸ συμφέρον ποίησον.
