Την Κυριακή 8/8/2021 στις 7 μ.μ. έγινε η ετήσια εκδήλωση μνήμης και τιμής για τη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ στις 9/8/1944 στη σήραγγα Τοπολίων. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος τιμήθηκαν αντάρτες του ΕΛΑΣ που πολέμησαν σ’ αυτήν τη μάχη. Μεταξύ των τιμώμενων ήταν και ο Γιάννης Ζαχ. Μαρακάκης.
Aκολουθούν, η βιογραφία του Γιάννη Μαρακάκη που διαβάστηκε στην εκδήλωση και η ομιλία-χαιρετισμός που έγινε στη συνέχεια από τον γιό του Μανόλη.
Βιογραφία Γιάννη Ζαχ. Μαρακάκη
Ο Γιάννης Ζαχ. Μαρακάκης ή Μαρακόγιαννης γεννήθηκε στο χωριό Λίμνη Κισσάμου στις 26/1/1923. Η οικογένεια του ήταν αγροτική. Πολύ νωρίς το πρωί στις 20/5/1941 πήγε στον κάμπο Καστελίου (σημερινή Κίσσαμος) μαζί με τον αδελφό του Μανόλη, τον πατέρα του και μια αγρότισσα για θέρισμα στα κτήματα τους. Ξαφνικά, γέμισε ο ουρανός του κάμπου Καστελίου με γερμανικά αεροπλάνα που πυροβολούσαν καταιγιστικά την κωμόπολη Καστελίου, κάποια άλλα μεταγωγικά έριχναν αλεξιπτωτιστές στον κάμπο Καστελίου. Ο Γιάννης 18 ετών και ο αδελφός του Μανόλης 26 ετών αποφάσισαν να πολεμήσουν τους αλεξιπτωτιστές, κάποιοι από αυτούς έπεσαν εκεί κοντά που θέριζαν. Ο Μανόλης είχε πολεμήσει στο Αλβανικό μέτωπο και είχε εμπειρία σε πολεμικές μάχες και συμπλοκές, είχε επιστρέψει στη Κρήτη λόγω κρυοπαγημάτων που είχε πάθει. Τα δύο αδέλφια πολέμησαν τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, η σύγκρουση όμως ήταν άνιση με αποτέλεσμα ο Γιάννης να τραυματιστεί πολύ βαριά και ο αδελφός του Μανόλης θανάσιμα. Αρχικά θεωρούσαν και τον Γιάννη νεκρό, ήταν λιπόθυμος με πολύ αιμορραγία. Οι Γερμανοί τον είχαν χτυπήσει σε διάφορα μέρη του σώματος του, μια σφαίρα είχε διαπεράσει από τα μάγουλα και το στόμα του σπάζοντας του τα δόντια. Ενα άλλο βλήμα που στόχο είχε την καρδιά του σταμάτησε στην κάτω γωνία της αριστερής ωμοπλάτης. Αυτό το βλήμα δεν αφαιρέθηκε ποτέ, το είχε στο σώμα του σε όλη του τη ζωή. Τα τραύματα του ήταν πολύ βαριά, γλύτωσε το θάνατο λόγω της καλής φροντίδας και της μεγάλης προσπάθειας που κατέβαλε η επιστρατευμένη ως νοσοκόμα κ. Διονυσία Λουκίδου, η οποία με βαμβάκι του πότιζε τα χείλη, για να μην πάθει αφυδάτωση που δεν μπορούσε να πιεί νερό. Ένα δημοτικό σχολείο κοντά στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα και κάποια σπίτια Καστελιανών είχαν μετατραπεί σε νοσοκομεία για όλους τους τραυματίες των εμπόλεμων, για Έλληνες και για Γερμανούς. Δίπλα, στο Μαρακόγιαννη νοσηλευόταν και ένας από τους Γερμανούς που είχαν συγκρουστεί τα δύο αδέλφια, αυτός που είχε πυροβολήσει τον αδελφό του. Ο Γιάννης παρά τα τραύματα του προσπάθησε να πάρει το όπλο του φρουρού του θαλάμου του νοσοκομείου, για να ολοκληρώσει ότι δεν πρόλαβε στον κάμπο Καστελίου αλλά δεν τα κατάφερε.
Ο Μαρακόγιαννης, αμέσως μετά τη θεραπεία του από τον βαρύ τραυματισμό του βγήκε αντάρτης στο βουνό. Δραστηριοποιήθηκε μέσα από το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και το στρατιωτικό του σκέλος τον ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός). Ήταν μόνιμος αντάρτης στον ΕΛΑΣ, στο ΙΙΙ Τάγμα (Τάγμα Κισάμου – Σελίνου) του 14ου Συντάγματος. Ο Μαρακόγιαννης συμμετείχε σε όλες τις μάχες, συμπλοκές και εξορμήσεις που έκανε το τάγμα του, ο λόχος του και η διμοιρία του, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Παπάς-Σπύρος Κουνδουράκης (καπετάνιος διμοιρίας). Συμμετείχε στις εξής μάχες, συμπλοκές και εξορμήσεις. Στη συμπλοκή στο Στόμιο Ινναχωρίου στις 29/7/1944, η οποία ήταν η αρχή για το φούντωμα του αντάρτικου στην επαρχία Κισσάμου. Οι αντάρτες είχαν την πληροφορία ότι οι Γερμανοί θα μετέφεραν κιβώτια με όπλα, ρουχισμό ή ασύρματο από τον σταθμό των Γερμανών στα Λυραντωνιανά του Έλους στο φυλάκιο που είχαν στο Στόμιο, οι αντάρτες ήθελαν να τα πάρουν. Έκαναν μπλόκο στους Γερμανούς, από τους Γερμανούς ο ένας σκοτώθηκε στη συμπλοκή με τους Ελασίτες, διότι αντέδρασε, οι υπόλοιποι παραδόθηκαν. Στη συνέχεια, οι συλληφθέντες αφέθηκαν ελεύθεροι, διότι υπήρχε διαταγή να μην τους σκοτώνουν, για να αποφεύγονται τα αντίποινα. Τελικά αποδείχθηκε ότι μετέφεραν μια κινηματογραφική μηχανή και μερικές ταινίες. Στη μάχη στο χωριό Κρύα-Βρύση στις 5/8/1944 όπου διέλυσαν το Τάγμα Παπαγιαννάκη (ταγματασφαλίτες). Το ΙΙΙ Τάγμα Κισσάμου-Σελίνου του ΕΛΑΣ προσβάλλει με αιφνιδιασμό τη φρουρά του σπιτιού του Παπαγιαννάκη που είχε κάνει έδρα του τάγματος του. Παραδόθηκαν στους Ελασίτες όλοι οι χωροφύλακες του Παπαγιαννάκη, τους πήραν τον οπλισμό και τους άφησαν ελεύθερους. Μετά από αυτό το κτύπημα το Τάγμα Παπαγιαννάκη διαλύθηκε. Στη μάχη στη θέση Άναβο, στο χωριό Φλώρια στις 4/8/1944. Τρία αυτοκίνητα με Γερμανούς κατευθυνόταν προς την Κάνδανο. Στη θέση Άναβο τους χτύπησαν οι αντάρτες, σκοτώθηκαν 7 Γερμανοί, οι υπόλοιποι διέφυγαν, επίσης καταστράφηκαν τα τρία αυτοκίνητα τους. Στη μάχη στη Σήραγγα Τοπολίων στις 9/8/1944. Σ’ αυτή τη μάχη οι Γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες, σκοτώθηκαν 18-25 Γερμανοί, όλοι του πρώτου αυτοκινήτου, μεταξύ των οποίων και ο Βάλτερ, ο αρχηγός της Γκεστάπο στον σταθμό των Γερμανών στα Λυραντωνιανά του Έλους. Επίσης, υπήρχαν πολλοί Γερμανοί τραυματίες. Μερικές μέρες μετά τη μάχη στη σήραγγα Τοπολίων, οι Γερμανοί έκαναν εξόρμηση στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τη σήραγγα, κάνοντας αντίποινα με σκοτωμούς αμάχων, τότε έκαψαν τα χωριά Κούνενι (σημερινή Βάθη) και Λίμνη. Το Κούνενι το έκαψαν στις 13/8/1944 και τη Λίμνη στις 14/4/1944. Ένα από τα σπίτια που έκαψαν στη Λίμνη ήταν και το πατρικό σπίτι του Μαρακόγιαννη. Οι Γερμανοί άρχισαν να μαζεύονται στα βόρεια παράλια του Νομού Χανίων από το Κολυμπάρι μέχρι τις Καλύβες Αποκορώνου, εγκαταλείποντας την υπόλοιπη Κρήτη. Το ΙΙΙ Τάγμα Κισσάμου-Σελίνου του ΕΛΑΣ, μετακινήθηκε στην περιοχή γύρω από τα Χανιά, την Αγιά και τα Περβόλια όπου παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το τάγμα του Μαρακόγιαννη έλαβε μέρος στη μάχη στα Μυλωνιανά – Βαρυπέτρο στις 15/10/1944 κατά την επίθεση που δέχτηκε από Γερμανικό Τάγμα με 10 τάνκς. Οι Γερμανοί είχαν πολλές απώλειες και ένα τανκς κατεστραμμένο. Ένα άλλο έργο της αντάρτικης ομάδας που ήταν ο Μαρακόγιαννης ήταν η επιστροφή στους κατοίκους των χωριών της Κισσάμου των σιτηρών και των τροφίμων που συλλεγόταν με εξαναγκασμό για τους Γερμανούς. Αυτή η αντάρτικη ομάδα έκανε τις εξής εξορμήσεις για επιστροφή των τροφίμων στους κατοίκους. Στις αρχές του Ιούλη 1943 έκανε εξόρμηση στον σταθμό χωροφυλακής του Κούνενι, όπου είχαν συγκεντρωθεί τα σιτηρά των κατοίκων για τους Γερμανούς. Ο ΕΛΑΣ τα πήρε από τους χωροφύλακες που τα φύλαγαν, ειδοποίησαν τους κατοίκους και τα πήραν πίσω. Τον ίδιο μήνα, η ίδια αντάρτικη ομάδα πήρε τα σιτηρά που είχαν συγκεντρωθεί σε αποθήκη της κοινότητας στα Μεσόγεια για τους Γερμανούς και τα μοίρασε στους κατοίκους. Τον Ιούλιο 1944 η ίδια αντάρτικη ομάδα αιφνιδίασε τους χωροφύλακες στον σταθμό χωροφυλακής του Δραπανιά, για να μην ακουστούν πυροβολισμοί λόγω της εγγύτητας των Γερμανών που υπήρχαν στα χωριά Κορφαλώνα και Νωπήγεια, πήραν τα σιτηρά που είχαν μαζευτεί από τους κατοίκους των γύρω χωριών και τα επέστρεψαν στους κατοίκους. Τέλος, το ίδιο συνέβη και με το σιτάρι που είχε μαζέψει η κοινότητα στη Μαλάθυρο για τους Γερμανούς.
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από τη Κρήτη και μέχρι τον θάνατο του, ο Μαρακόγιαννης συνέχισε να αγωνίζεται για δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη και για μια καλλίτερη κοινωνία πιστός στα ιδανικά του προοδευτικού και του κομμουνιστικού κινήματος οργανωμένα μέσα από το ΚΚΕ. Για τις ιδέες του και τα ιδανικά που πάλευε, συχνά υφίστατο πολιτικές διώξεις και διακρίσεις από κρατικούς μηχανισμούς την περίοδο μετά την κατοχή μέχρι την μεταπολίτευση (1974). Αντιμετώπιζε τις εις βάρος του διώξεις και διακρίσεις με θάρρος, ψυχικό σθένος, υπομονή και με το αστείρευτο πολιτικό χιούμορ που διέθετε. Ο Μαρακόγιαννης παντρεύτηκε το 1947 τη Φροσύνη Κυριακογιαννάκη και απέκτησαν 5 παιδιά, την Όλγα, τον Ζαχάρη, τη Μαρία, τον Μανόλη και την Ελένη. Πέθανε ξαφνικά από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 11/12/1980, πριν προλάβει να δει την αναγνώριση της αντιστασιακής του δράσης από την Ελληνική πολιτεία.
Ομιλία – Χαιρετισμός του γιού του Μανόλη
Κ. εκπρόσωποι της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, κ. εκπρόσωποι του Δήμου Κισσάμου, κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να συγχαρώ τους οργανωτές της σημερινής εκδήλωσης μνήμης και τιμής για τη μάχη που έγινε σε αυτό το μέρος, στη σήραγγα Τοπολίων, από τον ΕΛΑΣ. Να σημειώσω ότι κάθε χρόνο η Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και ο Δήμος Κισσάμου πραγματοποιούν αυτήν την εκδήλωση μνήμης και τιμής γι’ αυτούς που με ανιδιοτέλεια και αυτοθυσία αγωνίστηκαν γι’ αυτό τον τόπο. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη και μάλιστα της πιο πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας, πρώτον επειδή επιχειρείται παραχάραξη της, είναι γνωστή σε όλους σας η υπόθεση Ρίχτερ σχετικά με τη μάχη της Κρήτης, και δεύτερον για να εμπνέονται οι νεότερες γενεές του τόπου μας με τις αξίες και τα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκαν οι γονείς μας και οι πρόγονοι μας. Οι πρόγονοι μας έβαλαν πρώτα το συλλογικό όφελος και όχι το ατομικό. Στον αγώνα τους, λειτούργησαν συλλογικά και οργανωμένα, για να επιτύχουν αυτά τα σημαντικά χτυπήματα στους κατακτητές.
Στην ορεινή περιοχή της επαρχίας Κισσάμου που βρίσκονται τα χωριά του Ινναχωρίου αναπτύχθηκε μεγάλο και οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα κατά των Γερμανών στην κατοχή, την οργάνωση του οποίου έκανε το ΕΑΜ. Η Λίμνη έγινε το κέντρο του αντιστασιακού αγώνα για την περιοχή του Ινναχωρίου, για τον σκοπό αυτό την επισκέφθηκαν ο στρατηγός Μανόλης Μάντακας και τα πολιτικά στελέχη του ΕΑΜ Βαγγέλης Κτιστάκης και Νίκος Μανουσάκης. Επίσης, ο δάσκαλος Μάνος Μασούρης, που ήταν στέλεχος του ΕΑΜ, ήλθε ως δάσκαλος στη Λίμνη την περίοδο της κατοχής με καθήκον από το ΕΑΜ να συμβάλει στην οργάνωση της αντίστασης. Διαπιστώνουμε, ότι υπήρχε πολύ μεγάλη συμμετοχή των κατοίκων των χωριών του Ινναχωρίου στην αντίσταση με τη συμμετοχή τους στον τακτικό και στον εφεδρικό ΕΛΑΣ, με βάση τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα στο βιβλίο του ο επιτελάρχης του ΕΛΑΣ, ο Στέφανος Πρώιμος. Εκτός από τις οργανώσεις του ΕΑΜ και του ένοπλου τμήματος του, του ΕΛΑΣ, υπήρχε υψηλού βαθμού οργάνωση με επιτροπή αλληλεγγύης με λαϊκό δικαστήριο και με οργανώσεις της ΕΠΟΝ. Αυτή η σημαντική αντιστασιακή οργάνωση στην περιοχή του Ινναχωρίου είχε δράση στην Κίσσαμο αλλά και σε άλλα μέρη του νομού Χανίων, όταν έγινε η σύμπτυξη των Γερμανών στα βόρεια παράλια γύρω από την πόλη των Χανίων.
Μετά τη μάχη στη σήραγγα Τοπολίων, η εκδίκηση των Γερμανών στράφηκε στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τη σήραγγα με εξορμήσεις και εκτελέσεις. Το μένος της εκδίκησης τους εστιάστηκε σε δύο χωριά του Ινναχωρίου, το Κούνενι (σημερινή Βάθη) και τη Λίμνη, τα οποία κατέστρεψαν ολοσχερώς καίγοντας τα. Το Κούνενι το έκαψαν στις 13 Αυγούστου 1944 και την επόμενη μέρα στις 14 Αυγούστου 1944 έκαψαν τη Λίμνη. Μετά την καταστροφή αυτών των δύο χωριών, οι Γερμανοί τα όρισαν ως «νεκρή ζώνη», δηλαδή ως μη κατοικήσιμες περιοχές από τις οποίες θα έπρεπε να απομακρυνθούν οι κάτοικοι τους, όπως και έγινε. Γιατί όμως οι Γερμανοί έκαψαν το Κούνενι και τη Λίμνη; Στο Κούνενι είχαν ήδη γίνει γεγονότα τα οποία δείκνυαν σημαντική στήριξη στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και συμμετοχή των κατοίκων στη αντίσταση. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ την προηγούμενη χρονιά, το καλοκαίρι του 1943, είχαν κάνει εξόρμηση με έφοδο στο αστυνομικό τμήμα του Κούνενι, όπου φυλασσόταν τα σιτηρά των κατοίκων της περιοχής, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί για τροφοδοσία των Γερμανών. Οι αντάρτες πήραν τα σιτηρά και τα επέστρεψαν στους κατοίκους. Επίσης, λίγες μέρες πριν από τη μάχη στη σήραγγα Τοπολίων, στις 29/7/1944 μια ομάδα του ΕΛΑΣ από την περιοχή του Ινναχωρίου έστησε μπλόκο στους Γερμανούς στο φαράγγι που βρίσκεται μετά το Κούνενι προς το Στόμιο σκοτώνοντας έναν Γερμανό και αιχμαλωτίζοντας τους υπόλοιπους, τους οποίους αργότερα άφησαν ελεύθερους. Το άλλο χωριό, η Λίμνη, ήταν το προπύργιο της αντίστασης, με πολλά στελέχη τόσο του ΕΑΜ όσο και του ΕΛΑΣ (αναφέρω ενδεικτικά, Μάνος Μασούρης, Παπάς-Σπύρος Κουνδουράκης, Γιώργης Χαλκιαδάκης, Γιάννης Μαρακάκης, Αντώνης Μαρακάκης, Γιάννης Ραϊσάκης και άλλοι).
Οι γονείς μας και οι πρόγονοι μας έκαναν το καθήκον τους. Αυτή η εκδήλωση μνήμης και τιμής προς αυτούς είναι το ελάχιστο που έπρεπε να κάνουμε. Εμείς, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνεται από τις παρακάτω ενέργειες, το κύριο βάρος υλοποίησης τους το έχει η δημοτική αρχή του δήμου Κισσάμου. Τα χωριά Κούνενι (Βάθη) και Λίμνη δεν αναγνωρίστηκαν ακόμα από την Ελληνική πολιτεία ως μαρτυρικά χωριά. Η αίτηση που έγινε γι’ αυτόν τον σκοπό το 2009 από τον τότε δήμαρχο Ινναχωρίου δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το αίτημα των κατοίκων αυτών των χωριών, καθώς και όλης της περιοχής του Ινναχωρίου για αναγνώριση τους ως μαρτυρικά χωριά παραμένει. Από αυτό το βήμα ζητάω από τη δημοτική αρχή του δήμου Κισσάμου να προωθήσει ξανά το θέμα της αναγνώρισης τους ως μαρτυρικών χωριών με περισσότερα στοιχεία και καλύτερη οργάνωση του φακέλου του αιτήματος, ώστε το αίτημα να έχει επιτυχή κατάληξη.
Ενα άλλο σημαντικό θέμα είναι η προβολή της τοπικής ιστορίας. Είναι υποχρέωση μας, να προβάλουμε την πρόσφατη ιστορία του τόπου μας, τις αξίες και τα ιδανικά, για τα οποία αγωνίστηκαν οι γονείς μας και οι πρόγονοι μας και τα οποία χρειάζονται ως οδηγό οι νεότερες γενεές για την πρόοδο τους. Για παράδειγμα, θα μπορούσε το δημοτικό σχολείο της Λίμνης να γίνει «Μουσείο της Εθνικής αντίστασης», όπου θα προβάλλεται το σημαντικό αντιστασιακό έργο που έγινε από το ΕΑΜ την περίοδο της κατοχής στη Λίμνη και στα άλλα χωριά του Ινναχωρίου. Επίσης, θα μπορούσαν ιστορικές κατοικίες να αγοραστούν από τον δήμο και να χρησιμοποιηθούν για την προβολή της εθνικής αντίστασης. Δυστυχώς, κάποιες έχουν αρχίσει να πωλούνται για εμπορική χρήση. Να σημειώσω, ότι πρόσφατα, πριν ένα χρόνο, πουλήθηκε σε ιδιώτη το ιστορικό σπίτι που έμενε ο Μάνος Μασούρης, το οποίο χρησιμοποιείτο ως δημοτικό σχολείο στην κατοχή και το οποίο έκαψαν οι Γερμανοί, όταν έκαψαν τη Λίμνη. Ελπίζω, ο δήμος Κισσάμου να πράξει τα δέοντα, ώστε το δημοτικό σχολείο της Λίμνης να γίνει «Μουσείο της Εθνικής αντίστασης 1941-45». Η ιστορική μνήμη αυτής της περιόδου κατά την οποία ο τόπος μας είχε σημαντικά επιτεύγματα πρέπει να γίνει πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για τις νεότερες γενεές. Τέλος, θέλω να σημειώσω ότι «ένας λαός που δεν γνωρίζει την αληθινή ιστορία του δεν μπορεί να οικοδομήσει το μέλλον του σε στέρεες βάσεις.».
Κλείνοντας, θα ήθελα εκ μέρους της οικογένειας του Γιάννη Μαρακάκη να ευχαριστήσω τους οργανωτές της σημερινής εκδήλωσης για την τιμή που του κάνατε.
Ευχαριστώ
