Εκεί που το πλαίσιο της εκπαίδευσης συναντά τις δεξιότητες της Ζωής !

Μόνο ότι δέχτηκες
με την ψυχή σου,
αυτό μόνο μαθαίνεις
και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή και στο χαρακτήρα σου

Dewey

Η  ανάγκη διαφοροποίησης του σχολείου από ένα περιβάλλον μάθησης και θεωρητικών  γνώσεων σε ένα περιβάλλον το οποίο δίνει έμφαση αφ ενός στην πνευματική ανάπτυξη και αφετέρου στην ενίσχυση της ψυχικής και κοινωνικής υγείας τόσο των ατόμων όσο και των συστημάτων εντός του, γίνεται πλέον επιτακτική  στις μέρες της ανθρωπιστικής, περιβαλλοντικής,  κοινωνικής και λίαν προσφάτως υγειονομικής κρίσης που μαστίζει όχι μόνο τη χώρα μας αλλά ολόκληρο τον κόσμο.

Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα πολλών ερευνών σε διάφορες χώρες, διαπιστώνεται ότι εμφανίζεται ολοένα και πιο συχνά αύξηση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στα παιδιά και στους εφήβους (άγχος, ανασφάλεια, ανυπακοή, απομόνωση, κατάθλιψη, επιθετικότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος κ.α). Αυτό σημαίνει ότι στο σχολείο χρειάζεται πλέον να τίθεται ως βασικός στόχος και η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας δηλαδή η καλλιέργεια εκείνων των δεξιοτήτων που θα επιτρέψουν στα παιδιά και στους εφήβους να αντιμετωπίζουν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα τις αντίξοες συνθήκες που προκύπτουν, αξιοποιώντας και εμπλουτίζοντας τις δυνατότητές τους.

Η σχολική ζωή παρέχει το πεδίο που μπορεί να προσφέρει καθημερινά ευκαιρίες για πλούσιες εμπειρίες που είναι ικανές να μεταβιβάζουν στο παιδί συναισθήματα αυτοεκτίμησης, αυτοεπιβεβαίωσης, εξωτερίκευσης συναισθημάτων και κοινωνικές δεξιότητες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Ο όρος κοινωνικές δεξιότητες (socialcompetences) είναι ένας όρος αρκετά ασαφής ωστόσο υπάρχει ένας βασικός πυρήνας συγκεκριμένων ικανοτήτων που συναντάται σε όλους τους ορισμούς. Λέγοντας κοινωνικές δεξιότητες αναφερόμαστε στην ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί και να διατηρεί λειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις, στην ικανότητά του να επικοινωνεί και να αλληλοεπιδρά με τους άλλους, στην ικανότητα να νιώθει υπεύθυνος και να ακολουθεί κανόνες, στην ικανότητα να αποδέχεται και να έχει θετική εικόνα για τον εαυτό του (αυτοεκτίμηση). Είναι εκείνες οι δεξιότητες οι οποίες συνδέονται άρρηκτα με τη συναισθηματική νοημοσύνη και με την ψυχοκοινωνική επάρκεια. Η συναισθηματική νοημοσύνη αναπτύσσεται μέσα από την κατάκτηση προσωπικών, διαπροσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων (δεξιότητες ζωής). Πρόκειται για δεξιότητες που βοηθάνε το άτομο να ανταπεξέλθει στις διαπροσωπικές, κοινωνικές και επαγγελματικές του σχέσεις και το οδηγούν στο να έχει μια ισορροπημένη και δημιουργική καθημερινότητα. Ο Maslow υποστηρίζει ότι οι θετικές ανθρώπινες σχέσεις και η υψηλή αυτοεκτίμηση αποτελούν τη βάση για κάθε είδους μάθηση. Ο βαθμός της αυτοεκτίμησής μας στηρίζεται στην αυτογνωσία μας και στην αυτογνωσία μας στηρίζεται η ψυχική και συναισθηματική μας υγεία.

Οι προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες αποτελούν δεξιότητες ζωής διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη μελλοντική εξέλιξη και ενηλικίωση των παιδιών γιατί βοηθούν τα άτομα πρώτιστα να προσαρμοστούν ομαλά και με επιτυχία στο περιβάλλον στο οποίο ζουν. Η ανάπτυξη των παραπάνω δεξιοτήτων ξεκινά άτυπα στην οικογένεια, μέσα στην οποία το παιδί βιώνει τις πρώτες κοινωνικές του σχέσεις. Η κοινωνική του μάθηση συνεχίζεται στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και αργότερα συμπληρώνεται με πιο συστηματικό τρόπο στο σχολείο. Εδώ το πεδίο των αλληλεπιδράσεων είναι πολύ πιο ευρύ και πυκνό από το οικογενειακό περιβάλλον. Μέσα στο σχολείο το παιδί και ο έφηβος εν δυνάμει έχει τη δυνατότητα να εξασκηθεί συστηματικά σε κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες που μπορούν να του εξασφαλίζουν θετικές διαπροσωπικές σχέσεις, θετική εικόνα για τον εαυτό του και προσωπικές ικανοποιήσεις.

Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση γιατί είναι εκείνοι που καλούνται να βοηθήσουν αρχικά το παιδί στο πέρασμά του στην κοινωνία και μετέπειτα τον έφηβο στο πέρασμά του στην ενηλικίωση. Είναι εκείνοι που προάγουν όχι μόνο τη γνώση και την ακαδημαϊκή πρόοδο αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις καθώς και το συναισθηματικό κλίμα στην τάξη μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η μαθησιακή διαδικασία και η κοινωνικοποίηση των παιδιών και των εφήβων.

Σύμφωνα με τον CarlRogers τα βασικότερα χαρακτηριστικά στην επικοινωνία των ανθρώπων είναι η ανεφ όρων αποδοχή, ο σεβασµός, η ενσυναίσθηση και η αυθεντικότητα. Επομένως σε όσο μεγαλύτερο βαθμό διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί τις δεξιότητες αυτές και τις παρέχουν στους μαθητές τους τόσο καλύτερα θα αναπτύξουν και εκείνοι τις δικές τους δεξιότητες. Το πώς οι εκπαιδευτικοί διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και τις δυσκολίες τους επηρεάζει και κατευθύνει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά θα διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα και τις δικές τους δυσκολίες. Για το λόγο αυτό οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αναπτύξουν αντίστοιχες δεξιότητες προκειμένου να είναι σε θέση να προάγουν τις κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες των παιδιών.

Έχει αποδειχθεί, μέσα από έρευνες ότι η βιωματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις δεξιότητες ζωής, τους ωφελεί τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά γιατί η ποιότητα της διδασκαλίας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις δεξιότητες επικοινωνίας. Επιπλέον τους βοηθά να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες του σημερινού σχολείου στα αδιέξοδα και στις δυσκολίες παιδιών και εφήβων και γενικότερα διευκολύνει την επικοινωνία στο επίπεδο της σχολικής κοινότητας ( μαθητές, διευθυντές , γονείς, συναδέλφους).

Η βιωματική εμπειρική μέθοδος διδασκαλίας είναι μέθοδος ελευθερίας, επικοινωνίας και δημιουργικότητας η οποία στηρίζεται στο τρίπτυχο «ακούω- προτείνω-συνοδεύω». Είναι μια καθαρά παιδαγωγική διεργασία ιδιοποίησης της γνώσης γιατί εμπλέκει το πρόσωπο με το σύνολο των λειτουργιών του, βασιζόμενη στο συγκινησιακό/συναισθηματικό βίωμα.
Κάθε προσπάθεια βιωματικής προσέγγισης δεξιοτήτων ζωής στο χώρο του σχολείου για να είναι αληθινή και αποτελεσματική έχει πάντα ως προαπαιτούμενο έναν εκπαιδευτικό:

Έναv εκπαιδευτικό που έχει την επιθυμία να οργανώσει και να υποστηρίξει δραστηριότητες βιωματικής μάθησης.
Έναν εκπαιδευτικό που προσπαθεί να ενισχύει τις δεξιότητες των μαθητών να λύνουν προβλήματα, να παίρνουν αποφάσεις , να στοχάζονται κριτικά, να συνεργάζονται και να προχωρούν σε δημιουργικές συνθέσεις.
Έναν εκπαιδευτικό που δεν φοβάται να αφουγκράζεται τις ανάγκες των παιδιών και τον παλμό της ομάδας τάξης .
Έναν εκπαιδευτικό ο οποίος έχει εμπειρία συμμετοχής σε ομαδικές βιωματικές δραστηριότητες και έχει καλλιεργήσει τη δεξιότητα να είναι αναστοχαστικός δάσκαλος, έτοιμος να δοκιμάσει και να δοκιμαστεί σε νέες ιδέες, αντιλήψεις και πρακτικές.
Έναν εκπαιδευτικό ο οποίος όπως αναφέρει ο Winnicot καταφέρνει να είναι «επαρκώς καλός » ώστε να μπορεί να εγείρει συναισθήματα εμπιστοσύνης και ασφάλειας καθώς και να μπορεί να μοιράζεται με το μαθητή το επικοινωνιακό παιχνίδι της μάθησης και της ζωής.

Εν κατακλείδι για να δημιουργηθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες οι μαθητές θα αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης, είναι απαραίτητο μέσα στο σχολικό πλαίσιο να εγκατασταθούν λειτουργίες που θα επιτρέψουν τη δημιουργία συναισθηματικού κλίματος αποδοχής, ενδιαφέροντος, εμπιστοσύνης, ασφάλειας, συνεργασίας και ομαδικότητας, ώστε οι μαθητές να μπορούν να συμμετάσχουν και να εκφράζονται χωρίς το φόβο της απόρριψης της γελιοποίησης ή του αποκλεισμού και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες που θα ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την αναγνώρισή τους στο πλαίσιο της ομάδας τάξης.

Η παροχή ίσων ευκαιριών, το ενδιαφέρον για κάθε παιδί, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του και η πίστη στην προσωπική αξία, μπορεί να οδηγήσει σε ομάδες αληθινής, βιωματικής μάθησης με αντίκρισμα για το παρόν και το μέλλον του κάθε μαθητή, του κάθε ανθρώπου.

Οι κοινωνίες αλλάζουν από τη βάση προς την κορυφή και η ποιότητα της παιδείας είναι αυτή που διασφαλίζει την ποιότητα και το μέλλον ολόκληρης της κοινωνίας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το σχολείο και ο δάσκαλος με κύρια βάση την στήριξη της Πολιτείας και της Κοινωνίας, μπορεί να γίνει μια από τις σημαντικές γέφυρες που θα ενώσει στέρεα το παιδί και τον έφηβο με τον κόσμο και τη ζωή!…..

Στο πλαίσιο αυτό το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Χανίων σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, λαμβάνοντας υπόψη του:

– Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού που είναι ένα από τα πιο δύσκολα, απαιτητικά, πολυδιάστατα και αγχογόνα επαγγέλματα της εποχής μας

– Το αυξημένο αίσθημα ευθύνης και τα δύσκολα συναισθήματα των εκπαιδευτικών τα οποία εντείνονται από τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις της πολιτείας και της κοινωνίας

– Τις ρητές και άρρητες ανάγκες των εκπαιδευτικών για βοήθεια σε γνώσεις, μεθόδους, εργαλεία και δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στον παιδαγωγικό τους ρόλο πρόκειται σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων και την Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΔΔΕ να υλοποιήσει βιωματικό πρόγραμμα υποστήριξης του παιδαγωγικού ρόλου των καθηγητών βασιζόμενο σε εγκεκριμένα από το Υπουργείο Παιδείας Παιδαγωγικά Εγχειρίδια με στόχο την ανάπτυξη των δεξιοτήτων ζωής των μαθητών.

Το συγκεκριμένο βιωματικό πρόγραμμα έχει στόχο να λειτουργήσει ως χώρος ασφάλειας, φροντίδας και υποστήριξης ο οποίος θα βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό και τη συνεργασία και μέσα στον οποίο θα μπορούν οι συμμετέχοντες να μοιραστούν σκέψεις, απόψεις, καλές πρακτικές και συναισθήματα……με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της ψυχικής τους ενδυνάμωσης και του παιδαγωγικού τους ρόλου.

Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής: οι ενδιαφερόμενοι καθηγητές μπορούν να επικοινωνούν με τη Συντονίστρια του Προγράμματος κα Νυσταζάκη Ιωάννα στα τηλέφωνα 2821028166, 2821051214, στην ιστοσελίδα καθώς και στο f: Κέντρο Πρόληψης Π.Ε Χανίων.

Βιβλιογραφικές πηγές:

– http://www.simeonidis.mysch.gr/sholio/e/d.navridis.htm
Ναυρίδης Κ. (1997). Η δημιουργικότητα στην παιδαγωγική σχέση.

– https://elearningekpa.gr/courses/ekpaideush-ekpaideutikwn-stis-deksiothtes-zwhs-praktikes-efarmoges-sthn-taksh

Εκπαίδευση εκπαιδευτικών στις δεξιότητες ζωής
– Βιωματική Μάθηση
– Δάφνη Φιλίππου – ΠόλαΚαραντάνα. Ιστορίες για να ονειρεύεσαι ….Παιχνίδια για να μεγαλώνεις. Εκδόσεις Καστανιώτης
–  … Η συναισθηματική εμπειρία της μάθησης και της διδασκαλίας. Εκδόσεις Καστανιώτη
Αρχή φόρμας

Τέλος φόρμας
Μπακιρτής Κ. Επικοινωνία και Αγωγή. Εκδόσεις gutenberg