«Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή…»

Πάνε κοντά 2 αιώνες από τότε που ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ έκλεινε μέσα σε μια φράση όλο το νόημα της γνώσης και της παιδείας.
Tούτη τη σκέψη την είχα ασφαλίσει σε κρυφή θέση στις αποσκευές της καρδιάς διαβαίνοντας, δυο φορές μέσα σ’ ένα μήνα το κατώφλι των κλειστών φυλακών της Αγυιάς.
Πρώτα ήρθε η πρόταση από το 2ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, που δίχως αμφιβολία ήταν μεγάλη πρόκληση, δύο μέρες πριν ολοκληρωθεί το τρέχον σχολικό έτος. Ήταν πραγματικά μια πρωτόγνωρη εμπειρία να γνωρίσεις έναν κόσμο αλλιώτικο, μια κοινωνία κλειστή, στιγματισμένη, που παλεύει καθημερινά με θεριά και δαίμονες.
Ο θεσμός των ΣΔΕ είναι ένα πρόγραμμα που από το 2000 που εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο, λειτουργούν 62 ΣΔΕ σ’ όλη τη χώρα, 6 από τα οποία εντός σωφρονιστικών καταστημάτων. Το εν λόγω σχολείο είναι ένα από αυτά. Ιδρύθηκε και λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2017 και ήταν το πρώτο μέσα σε κατάστημα κράτησης σ’ όλη την Κρήτη. Έτσι δίνεται η ευκαιρία σε ενήλικες κρατούμενους που δεν έχουν ολοκληρώσει τις Γυμνασιακές τους σπουδές, να αποκτήσουν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου σε δυο έτη. Μα πάνω απ’ όλα μέσα από ένα τέτοιο σχολικό περιβάλλον γίνεται προσπάθεια να ενισχυθεί η προσωπικότητα των μαθητών – κρατουμένων και παράλληλα να ενδυναμωθεί η αυτοεκτίμησή τους μέσα από την συνεργασία και την επικοινωνία. Έτσι αργότερα και μετά την αποφυλάκισή τους θα έχει καλλιεργηθεί το έδαφος ώστε να ενταχθούν όσο γίνεται πιο ομαλά τόσο στην κοινωνία όσο και στο εργασιακό περιβάλλον. Πολύ δύσκολο το εγχείρημα να επικοινωνήσεις το Ιτζεδίν – μιας και αυτό ήταν το project της παρουσίασης – μια φυλακή του προηγούμενου αιώνα, σε μια φυλακή του παρόντος χρόνου. Να αφηγηθείς την ιστορία ενός πραγματικού κολαστηρίου ποινικών και πολιτικών κρατουμένων σε 20 μαθητές που ζουν και βιώνουν καθημερινά τον δικό τους Γολγοθά πίσω από τα κάγκελα. Τα συναισθήματα ανάμεικτα όταν βρίσκεσαι ανάμεσα σε ανθρώπους που μπλέχτηκαν στα παιχνίδια της τύχης και τώρα παλεύουν να «δραπετεύσουν» από τη δύνη που τους τράβηξε μακριά από τη ζωή. Και πραγματικά πώς να τους μιλήσεις για τις απερίγραπτες συνθήκες κράτησης των προηγούμενων αιώνων όταν ο καθένας ξεχωριστά έχει ζήσει τα δικά του μαρτύρια όπως τα ορίζει και τα περιγράφει ο ίδιος. Και δεν μπορείς ασφαλώς να ξεχάσεις τα φλογισμένα μάτια του μαθητή – κρατούμενου που με βροντερή φωνή σου αραδιάζει τα δικά του πάθη. Απλά μένεις αποσβολωμένος παλεύοντας να μπεις, έστω και για λίγο, στη θέση τού καθενός ξεχωριστά, ερμηνεύοντας τα ανερμήνευτα, κατανοώντας τα αδιανόητα.
Και λίγο καιρό αργότερα έρχεται η μέρα της αποφοίτησης. Η μόρφωση αποτελεί δικαίωμα και η επιβράβευση των κόπων αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα για να γκρεμιστούν οι τοίχοι που χωρίζουν τη φυλακή από την κοινωνία. Μια τελετή σεμνή μα τόσο ουσιαστική για τους μαθητές αλλά και τους παρευρισκόμενους. Μια εκδήλωση ευαισθητοποίησης που ένωσε δύο κόσμους δίνοντας αέρα ελευθερίας στη μάθηση. Όσοι παρευρέθηκαν ακολούθησαν μια διαδρομή μέσα από δαιδαλώδεις διαδρόμους με λευκούς τοίχους να ορθώνονται απειλητικά ένθεν κακείθεν και πανύψηλες σιδερένιες και σφαλιστές πόρτες. Το σημείο τομής του χώρου και των απαγορεύσεων. Η καρδιά να χτυπά δυνατά και ο αέρας ελευθερίας – κυριολεκτικά και μεταφορικά – να λιγοστεύει απειλητικά καθώς κινείσαι όλο και πιο βαθειά στο κτήριο. Προς τα εκεί που φωλιάζει η γνώση και φωτισμένοι εκπαιδευτικοί και εθελοντές κόντρα στο ρεύμα αγωνίζονται για τις υπέρτατες κοινωνικές αξίες, απαραίτητα στοιχεία μιας υγιούς κοινωνίας. Ο Nesti, ο Μανώλης, ο Fahd, ο Klodjan, ο Μανώλης, ο Vafaeee, όλοι μαθητές του Β΄ κύκλου σπουδών αποχαιρετούν και ευχαριστούν τους δασκάλους, τους εθελοντές και παρευρισκόμενους με στίχους του Χαλίλ Γκιμπράν, του Αζίζ Νεσίν και του Καβάφη σε μια προσπάθεια να δώσουν το στίγμα της αντισυμβατικής τους ζωής αλλά και τον δρόμο του πραγματικού σωφρονισμού.
Στιγμές χαρμολύπης. Δίνεις και παίρνεις. Διδάσκεις και διδάσκεσαι. Σαν διαβείς ‘κείνο το κατώφλι, συνειδητοποιείς πως η ζωή χειμωνιάζει τις μέρες σου εν ριπή οφθαλμού όταν δεν σέβεσαι τους κανόνες της. Και μετά σιωπή. Από εκείνη τη σιωπή που κάνει εκκωφαντικό θόρυβο και θρυμματίζει τα συναισθήματα.
Ήταν πράγματι η τελετή «ξεκλείδωμα συναισθημάτων» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στον χαιρετισμό του ο Περιφερειακός Σύμβουλος Παναγιώτης Σημαντηράκης.