Δεν θυμάμαι από πού άντλησα τα πολύτιμα στοιχεία του παρακάτω πίνακα από πολλά χρόνια πριν, αλλά το πιθανότερο από έντυπο της Υπηρεσίας Ιστορίας του Στρατού.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους για την έκταση του ελληνικού στοιχείου στην αλησμόνητη Μικρά Ασία. Τα αναφερόμενα βιλαέτια ήταν οι γενικές διοικήσεις (μεγάλες επαρχίες) και τα σαντζάκια οι μικρότερες.
Περιοχές (Φεβρουάριος 1919)
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΙΕΡΕΙΣ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ
Ανεξάρτητο Σαντζάκιο Σκούταρι 36 64 58 217 7.633
Ανεξάρτητο Σαντζάκιο Δαρδανελλίων 25 38 38 74 3.144
Ανεξάρτητο Νικομήδειας 81 120 100 164 7.202
Βιλαέτι Σμύρνης 340 586 403 1.287 56.525
Βιλαέτι Προύσσας 229 289 211 563 26.615
Βιλαέτι Κασταμονής 36 47 32 62 2.366
Βιλαέτι Τραπεζούντος 863 980 754 1.202 37.195
Βιλαέτι Αγκυρας 72 94 75 120 4.425
Βιλαέτι Ικον 87 140 93 252 10.471
Βιλαέτι Σεβαστείας 310 325 285 374 10.805
Σύνολο 2.079 2.683 2.049 4.315 165.381
Να τιμηθεί ο πολεμιστής Λεράς στο Ακρωτήρι
Ο Στέφανος Λεράς, οπλαρχηγός, που διακρίθηκε στην Επανάσταση του 1821, δεν τιμήθηκε όπως θα ’πρεπε για τους αγώνες και τη θυσία του.
Θριάμβευσε στην περιοχή του Ακρωτηρίου όταν τον Ιούνιο του 1821 Τούρκοι επιδρομείς απείλησαν τους κατοίκους με αιχμαλωσία και σφαγή. Ο Λεράς με τους άνδρες του απέκρουσε τους Τούρκους σώζοντας έτσι χιλιάδες Ακρωτηριανούς.
Επίσης έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, σε ολόκληρη την Κρήτη, στην περίοδο του αγώνα μέχρι το 1830.
Τρία χρόνια αργότερα παίρνει μέρος στις διαμαρτυρίες που γίνονται στις Μουρνιές κατά των αυθαιρεσιών του Μουσταφά μπέη, γενικού Τούρκου διοικητή του νησιού. Μαζί με άλλους επαναστάτες από την Κυδωνία, συλλαμβάνεται και θανατώνεται με απαγχονισμό.
Πριν λίγα χρόνια, επί δημαρχίας Ακρωτηρίου Αντώνη Γιαννακάκη, αν δεν κάνω λάθος, πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο και χρήσιμο έργο, αυτό της ονοματοθεσίας και τοποθέτησης πινακίδων σχετικών σε όλους τους δρόμους του Ακρωτηρίου. Στη λεωφόρο που οδηγεί στην παραλία του Σταυρού, δόθηκε τιμητικά η ονομασία Λερά, αλλά με το μικρό όνομα λανθασμένο αφού γράφεται “Σπύρου Λερά”, ενώ το ορθό είναι Στέφανου Λερά. Και αυτό γιατί, δυτικά και ψηλά στον γκρεμνό των υψωμάτων Βάρδιες, υπάρχει και η είσοδος, που είναι ορατή από τον οικισμό, το σπήλαιο Λερά όπου κρυβόταν γυναικόπαιδα την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Σε αυτό είχα την τύχη και χαρά να ανακαλύψω το έτος 1960, το σπουδαιότατο ιερό της Ελληνιστικής περιόδου και να παραδώσω πλήθος ειδωλίων κ.λπ. στην Αρχαιολογική Υπηρεσία που, παρά την έγγραφη υπόσχεση του τότε επιφανούς αρχαιολόγου, εφόρου Κρήτης, Στυλιανού Αλεξίου, για σοβαρή αμοιβή με την επίσημη ανασκαφή ποτέ δεν έλαβα τίποτα.
Εκεί γυρίστηκε και μέρος της κινηματογραφικής ταινίας του Ζορμπά και το σπήλαιο λεηλατήθηκε από τον πρωταγωνιστή της.
Στο ιερό αυτό υπήρχαν ενδείξεις ότι έρχονταν αφιερώματα των αρχαίων, ακόμη και από την περιοχή της σημερινής Αττικής. Μήπως θα πρέπει να υπάρξει κάποια τιμητική στήλη ή προτομή στην πλατεία του Σταυρού για τον Ακρωτηριανό αυτό αγωνιστή και να διορθωθεί το όνομά του;
Κρητικοί Μακεδονομάχοι
Δύο ημίωρα αφιερώματα στους Κρήτες Μακεδονομάχους παρουσίασε ο τηλεοπτικός σταθμός 4Ε της Ορθόδοξης Αδελφότητας Λυδία από Ασπροβάλτα Θεσσαλονίκης πρόσφατα. Στ’ αλήθεια η εργασία που έγινε και οι εικόνες αποτελούσαν έναν ύμνο για τους εθελοντές Κρητικούς που έτρεξαν αρχές του προηγούμενου αιώνα να υπερασπιστούν τη Μακεδονία μας.
Αναφέρθηκε ότι σε αριθμό 6.025 εθελοντών οι Κρητικοί ήταν 3.550 και τα κρητικά εθελοντικά σωματεία άφησαν στα μακεδονικά χώματα, κατά τη Δ/νση Ιστορίας Στρατού, 136 νεκρούς κατά δε μαρτυρίες ντόπιων 700. Συνέβαλε στην παρουσίαση αυτή και η Ενωση Κρητικών Μακεδονίας. Ισως θα ήταν δυνατόν ν’ αποκτηθεί αυτό το ντοκιμαντέρ από κάποιο Σύλλογο ή Υπηρεσία Χανίων, π.χ. τον Σύλλογο Μακεδόνων Χανίων και να προβληθεί σε σχετική εκδήλωση.
Στον ίδιο σταθμό παρουσιάστηκε μιάμισης ώρας αφιέρωμα στη Μητρόπολη Κισάμου – Σελίνου την Κυριακή 15 τρεχ. το βράδυ.
Μία διόρθωση για την Εκκλησία της Κρήτης στον πόλεμο
Στο προχθεσινό δημοσίευμά μου για τη Μάχη της Κρήτης και στο κεφάλαιο που αναφερόταν στην εκκλησία της Κρήτης φαίνεται πλέον λόγω… ηλικίας έκαμα το λάθος και ανέφερα τα ονόματα πέντε μοναχών της Ι. Μονής Γωνιάς Κολυμπαρίου σαν εκτελεσθέντες την 1η Σεπτεμβρίου 1941, ενώ το ορθό, που αναγραφόταν στην πηγή μου, είναι ότι την ημερομηνία αυτή συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν και αφέθησαν ελεύθεροι την ημερομηνία γεννήσεως του Χίτλερ αμνηστευόμενοι. Ολοι τους απεβίωσαν πολύ αργότερα και ο τελευταίος πριν 23 χρόνια. Ζητώ συγγνώμη.
