«Και οι 5 στη Βουλή!». Το σύνθημα αυτό, που κυριαρχούσε στα Χανιά κατά την προεκλογική περίοδο του 1964, έθετε ως στόχο της Ενωσης Κέντρου (ΕΚ) την εκλογή του συνόλου των βουλευτών στην τότε 5εδρική περιφέρεια.
Σε εκείνες τις εκλογές, τις τελευταίες της προδικτατορικής περιόδου, η ΕΚ θριάμβευσε με 52,7% στην επικράτεια, συγκεντρώνοντας στα Χανιά το 76,6% των ψήφων. Ο στόχος επιτεύχθηκε και στην πράξη το τότε ισχύον εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής είχε μετατραπεί σε πλειοψηφικό. Βουλευτές εξελέγησαν κατά σειρά ψήφων οι Πολυχρόνης Πολυχρονίδης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Εμμανουήλ Μπακλατζής, Γεώργιος Μιχελογιάννης και Ιωάννης Βαλυράκης.
Πέντε δεκαετίες αργότερα, στην 4εδρική (από το 1974 και έπειτα) περιφέρεια Χανίων, η… εκλογική ιστορία επαναλαμβάνεται. Ο ΣΥΡΙΖΑ, 1ο κόμμα στην επικράτεια και στα Χανιά, όπου συγκέντρωσε το 41,7% των ψήφων, έλαβε το σύνολο των εδρών της περιφέρειας.
Εκλογες 9/2015: η κατανομη των εδρων στα Χανια
Στις πρόσφατες εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το μοναδικό κόμμα που συμπλήρωσε το εκλογικό μέτρο του 25% στην περιφέρεια Χανίων, με αποτέλεσμα να κατοχυρώσει μία έδρα. Κανένα άλλο κόμμα δεν διέθετε επαρκή αριθμό ψήφων στα Χανιά ώστε είτε να καλύπτει το εκλογικό μέτρο είτε η τοπική του επίδοση να μπορεί να ανταγωνιστεί τον αριθμό ψήφων που συγκέντρωσε σε άλλες περιφέρειες με ίσο ή μεγαλύτερο αριθμό εδρών. Επομένως, οι υπόλοιπες 3 έδρες των Χανίων παρέμειναν αδιάθετες και κατέληξαν στον ΣΥΡΙΖΑ ως 1ο κόμμα στην επικράτεια.
Από τα υπόλοιπα κόμματα, κοντά σε εκλογή βουλευτή βρέθηκε μόνο το Ποτάμι, που κατέγραψε το 2ο υψηλότερο ποσοστό του στην επικράτεια (6,3%). Με επιπλέον 364 ψήφους στην εκλογική περιφέρεια Χανίων, θα λάμβανε την 11η έδρα του στα Χανιά αντί για τη Λάρισα.
Για δεύτερη συνεχόμενη φορά τα Χανιά είναι η μοναδική περιφέρεια από 4εδρική και άνω όπου η ΝΔ μένει χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση (συγκέντρωσε 19,8% τον Ιανουάριο και 19,4% τον Σεπτέμβριο, το 3ο και το 2ο χειρότερο ποσοστό της στην επικράτεια, αντίστοιχα). Στις πρόσφατες εκλογές θα μπορούσε να κερδίσει έδρα μόνο εφόσον συγκέντρωνε 25%, δηλαδή με επιπλέον περίπου 4.400 ψήφους. Αντίθετα, τον Ιανουάριο θα μπορούσε να έχει εκλέξει βουλευτή με χαμηλότερο ποσοστό (22,2%). Αυτή τη φορά από την πρώτη φάση της κατανομής των εδρών στις επιμέρους περιφέρειες διατέθηκαν στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης περισσότερες έδρες από όσες δικαιούταν συνολικά στην επικράτεια, 78 έναντι 75 αντίστοιχα. Σε εφαρμογή σχετικής διορθωτικής διαδικασίας, οι πλεονάζουσες έδρες αφαιρέθηκαν ανά μία από τις 3εδρικές περιφέρειες με τα κατά σειρά χαμηλότερα υπόλοιπα ψήφων (Κέρκυρας, Ξάνθης και Ροδόπης). Επομένως, αναγκαία προϋπόθεση για την προσκύρωση έδρας στη ΝΔ στις περιφέρειες με 4 ή περισσότερες έδρες κατέστη η συμπλήρωση του αντίστοιχου εκλογικού μέτρου.
Τα υπόλοιπα 5 κόμματα που εκπροσωπήθηκαν στο Κοινοβούλιο θα μπορούσαν να διεκδικήσουν έδρα μόνο εφόσον συγκέντρωναν στην περιφέρεια Χανίων ποσοστά αρκετά υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο τους (κατά 40% – 90%). Ενδεικτικά, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ και Χρυσή Αυγή χρειάζονταν περίπου 2.000 – 2.800 περισσότερες ψήφους στα Χανιά, οι ΑΝ.ΕΛ. σχεδόν διπλασιασμό των ψήφων τους και η Ενωση Κεντρώων περίπου δυόμισι φορές τις ψήφους που συγκέντρωσε.
Οι ιδιαιτεροτητες του εκλογικου συστηματος
Με το ισχύον εκλογικό σύστημα, που εφαρμόζεται -στην αρχική του μορφή- από το 2007, ο αριθμός των εδρών του 1ου πανελλαδικά κόμματος στις περιφέρειες από 4εδρικές και άνω εξαρτάται περισσότερο από τις κατά τόπους επιδόσεις των υπόλοιπων κομμάτων και σε μικρότερο βαθμό από τη δική του. Οι 4εδρικές περιφέρειες είναι ευάλωτες σε φαινόμενα αναντιστοιχίας λαϊκής ψήφου και κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης. Οι 3εδρικές, που ήταν οι πλέον εκτεθειμένες περιφέρειες κατά την περίοδο 1993 – 2004, είναι σχετικώς θωρακισμένες. Ο εκλογικός νόμος προβλέπει κατανομή των εδρών με απλή αναλογική στο εσωτερικό κάθε περιφέρειας, χωρίς ωστόσο και πάλι να αποκλείεται το ενδεχόμενο ακραίων κατανομών. Στις πρόσφατες εκλογές στην Ξάνθη ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε και τις 3 έδρες με 49,6%.
Στην εκλογική περιφέρεια Χανίων, όπου επιπλέον παρατηρούνται αξιοσημείωτες αποκλίσεις μεταξύ τοπικού ποσοστού και εθνικού μέσου όρου για ορισμένα κόμματα, έχουν καταγραφεί δύο από τις πλέον ακραίες περιπτώσεις δυσαναλογίας ψήφων – εδρών:
– Στις εκλογές του Μαΐου 2012 η ΝΔ, 1ο κόμμα στην επικράτεια, αλλά μόλις 5ο στην περιφέρεια Χανίων, με 8,4% των ψήφων, έλαβε το 75% των εδρών!
– Το 2007 η ΝΔ, 1ο κόμμα πανελλαδικά, αλλά στη 2η θέση στα Χανιά, με 38,5% των ψήφων πήρε 3 έδρες, ενώ το ΠΑΣΟΚ, 2ο κόμμα στην επικράτεια, αλλά 1ο στην περιφέρεια με 44,7%, περιορίστηκε σε μία έδρα.
Επίσης, ίδια κατανομή με αυτή των Χανίων στις πρόσφατες εκλογές, δηλαδή προσκύρωση του συνόλου των εδρών στο 1ο κόμμα και μάλιστα με χαμηλότερα τοπικά ποσοστά, καταγράφηκε τον Ιούνιο του 2012 στις περιφέρειες Καβάλας και Πιερίας (ΝΔ με 34,6% και 35,9% αντίστοιχα). Ωστόσο, θύμα του εκλογικού νόμου μπορεί να πέσει και το 1ο κόμμα. Τον Μάιο του 2012 στην Ημαθία η ΝΔ, 1η στην επικράτεια και τοπικά, έμεινε χωρίς βουλευτή καθώς δεν συμπλήρωνε το εκλογικό μέτρο (συγκέντρωσε 21% των ψήφων) και στο τέλος της διαδικασίας δεν υπήρχαν αδιάθετες έδρες -είχε προσκυρωθεί από μία σε 4 μικρότερα κόμματα.
Οι στρεβλώσεις στην εκπροσώπηση σε επίπεδο περιφέρειας είναι αναπόφευκτες από τη στιγμή που ένα εκλογικό σύστημα επιχειρεί να συγκεράσει διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες επιδιώξεις στην επικράτεια, όπως η σχετικώς αναλογική εκπροσώπηση για το σύνολο των κομμάτων με εκλογική επιρροή άνω του 3%, με ταυτόχρονη ενίσχυση του 1ου κόμματος με την προσαύξηση (bonus) 50 εδρών. Αυτό κατά μείζονα λόγο συμβαίνει σε μία χώρα κατακερματισμένη σε 56 ανισομεγέθεις εκλογικές περιφέρειες (από μονοεδρικές έως τη Β’ Αθηνών των 44 εδρών).
** Tα αριθμητικά δεδομένα για τις πρόσφατες εκλογές προέρχονται από τα προσωρινά αποτελέσματα, που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών ekloges.ypes.gr
