Τα εγκαίνια της έκθεσης με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος, ο διπλωμάτης & ο επαναστάτης: Πτυχές από τη δράση του», την οποία συνδιοργανώνουν το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» και το Μουσείο Μπενάκη, πραγματοποιήθηκαν χθες βράδυ στην Αθήνα.
Την έκθεση εγκαινίασε ο Γ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής, κ. Χρήστος Μαρκογιαννάκης, ο οποίος απηύθυνε και σχετικό χαιρετισμό.
ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗ
Αναλυτικά στην ομιλία του ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης ανέφερε τα εξής:
«Η έκθεση με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος, ο διπλωμάτης & ο επαναστάτης: Πτυχές από τη δράση του», την οποία συνδιοργανώνουν το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» και το Μουσείο Μπενάκη, εστιάζει το ενδιαφέρον της σε δύο όψεις μιας εμβληματικής προσωπικότητας, οι οποίες φαινομενικά ηχούν αντιφατικές και ασυμβίβαστες.
Στην καθημερινή χρήση, η επαναστατικότητα παραπέμπει συνειρμικά σε ποιότητες όπως ο ατίθασος και ανυπότακτος χαρακτήρας, η ορμητική διάθεση διαφοροποίησης προς το κατεστημένο και δημιουργίας ρηξικέλευθων τομών. Αντίθετα, η διπλωματικότητα ανακαλεί χαρακτηριστικά όπως η ψυχραιμία, η ευελιξία και η επιδεξιότητα στον χειρισμό δύσκολων καταστάσεων, αρετές που ιδεατά ενσαρκώνει ο διπλωμάτης ως κρατικός λειτουργός και πρεσβευτής των συμφερόντων μιας χώρας σε κάποια άλλη.
Ωστόσο, υπάρχουν εξέχουσες και πολυσχιδείς προσωπικότητες, όπως ο Ελ. Βενιζέλος, που αποδεικνύουν ότι τέτοιου τύπου διχοτομικές προσεγγίσεις είναι ανεπαρκείς και ψευδοδιλημματικές, καθώς στο πρόσωπο του εθνάρχη συνυπήρχαν αγαστά και οι δύο διαστάσεις, του επαναστάτη και του διπλωμάτη.
Και ξεκινώ με αντίστροφη σειρά απ’ ό,τι οι παραπάνω ιδιότητες παρατίθενται στον τίτλο της έκθεσης, γιατί η επαναστατικότητα στον Βενιζέλο είναι σχεδόν σύμφυτη με την ύπαρξή του.
Γεννημένος στις 11 Αυγού-στου 1864 στο χωριό Μουρνιές του νομού Χανίων, ο μικρός Λευτέρης ήδη εκ καταγωγής εντάσσεται σε μια οικογενειακή επαναστατική παράδοση από την πλευρά και των δύο γονέων του. Από τη μεριά του πατέρα του, η προγονική οικογένεια των Κρεββατάδων του Μυστρά, το 1770 πρωτοστάτησε στην επανάσταση του Ορλόφ και αργότερα στην επανάσταση του 1821. Η δε μητέρα του, Στυλιανή Πλουμιδάκη ήταν μακρινή συγγενής των Χάληδων, διάσημων για τους επαναστατικούς τους αγώνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Από τα παιδικά του χρόνια, ο Ελ. Βενιζέλος βίωσε το τίμημα που επιφέρει η επαναστατικότητα στις ζωές των ανθρώπων, καθώς η πατριωτική δράση του πατέρα του, Κυριάκου, τού στοίχισε επανειλημμένες διώξεις, εξορίες και οικονομικές καταστροφές, αρχής γενομένης το 1866, όταν, κατά τη μεγάλη κρητική επανάσταση εναντίον του οθωμανικού ζυγού, η πολυμελής οικογένεια του Κυριάκου Βενιζέλου κατέφυγε στη Σύρο.
Κι αν η ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου αποκαλύπτεται από νωρίς, η πρώτη προσωπική του επανάσταση ήταν κατά του πατέρα του, ο οποίος ήθελε να τον κάνει έμπορο, όμως ο νεαρός Λευτέρης ήθελε να διευρύνει τους ορίζοντές του και να σπουδάσει νομικά. Ο πατέρας του δεν συμφωνούσε και αρνήθηκε πεισματικά να του δώσει άδεια για συνέχιση των σπουδών του στην Αθήνα. Μόνο με την παρέμβαση του Προξένου της Ελλάδας στα Χανιά άλλαξε τελικά η γνώμη του πατέρα. «…Δεν έχετε δικαίωμα, κύριε Κυριάκο, να κρατείτε δεσμώτη έναν εξαιρετικό Έλληνα, που είναι προορισμένος για κάτι ανώτερο από το εμπόριο…», του είπε ο Ζυγομαλάς. Έτσι, τον Οκτώβριο του 1881, ο νεαρός Βενιζέλος εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πόσο κρίσιμη ήταν η παρέμβαση του Προξένου, αν σκεφθεί κανείς ότι, χωρίς αυτή, η πατρίδα θα είχε στερηθεί τις υπηρεσίες του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ήταν μόνο η αρχή. Όλη η ζωή του από εκεί και πέρα ήταν μια σειρά από επαναστάσεις: η προσχώρηση στην επανάσταση του 1897, μετά τις αιματηρές συγκρούσεις Ελλήνων και Τούρκων και το κάψιμο της χριστιανικής συνοικίας των Χανίων, και η ανάδειξή του σε ηγέτη των επαναστατών στο Ακρωτήρι, η μετέπειτα διαφωνία του με τον Ύπατο Αρμοστή, πρίγκιπα Γεώργιο, και ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στην επανάσταση του Θερίσου, η ρήξη με το Στέμμα αναφορικά με την είσοδο ή μη της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, οι σφοδρές του συγκρούσεις με τους πολιτικούς του αντιπάλους, ακόμη και το ίδιο το παράτολμο και μεγαλεπήβολο για τις δυνατότητες της Ελλάδας εκείνη την εποχή όραμα της «Μεγάλης Ιδέας» αποτελούν μερικές μόνο εκδηλώσεις του ασυμβίβαστου, αγέρωχου, μαχητικού χαρακτήρα του, που δεν υποχωρούσε μπροστά σε αυτό που έκρινε ως συμφέρον για τη χώρα και την πραγμάτωση των εθνικών της βλέψεων.
Την ίδια στιγμή, ο Βενιζέλος ήξερε να ισορροπεί άριστα ανάμεσα στην τόλμη και τον ρεαλισμό και να βρίσκει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην επαναστατικότητα και τη διπλωματικότητα: ήδη από την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας έδρασε ως Σύμβουλος επί της Δικαιοσύνης και αναδείχθηκε ως ο εγκυρότερος συνομιλητής των προξένων των Προστάτιδων Δυνάμεων. Αναλαμβάνοντας την πρωθυπουργία της Ελλάδας, την επομένη των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων θα αγωνιστεί για την παγίωση της ειρήνης στα Βαλκάνια, ενώ γίνεται και σημαιοφόρος της ιδέας της δημιουργίας Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Κορύφωση της διπλωματικής του δεινότητας αποτελεί η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920, ενώ σημαντική – τηρουμένων των αναλογιών – ήταν και η επίτευξη μιας «έντιμης ειρήνης» μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τη Συνθήκη της Λωζάννης (1923). Τέλος, και κατά την τελευταία περίοδο της διακυβέρνησής του, μετά το 1928, δεν παρέλειψε να αναπτύξει ειρηνικές πρωτοβουλίες προς όλες τις βαλκανικές χώρες και υπέγραψε το 1930 στην Άγκυρα το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας.
Κυρίες και κύριοι,
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πίστευε στη δημιουργία ενός εκσυγχρονισμένου κράτους δικαίου, μέσα από τη διαμόρφωση ισχυρών και δημοκρατικών θεσμών. Είχε την ικανότητα να επιβάλει τις απόψεις του με τη δύναμη του λόγου στο πλαίσιο της λειτουργίας των θεσμών αυτών. Ο απαράμιλλος πολιτικός πραγματισμός του για την επίτευξη του άμεσου και του εφικτού δεν του στερούσε την ταυτόχρονη επιδίωξη του ιδεώδους και του μακρόπνοου. Αυτή η συνύπαρξη αντινομικών ιδιοτή-των όπως η επαναστατικότητα και η διπλωματικότητα συνιστά τελικά, κατά τη γνώμη μου, την ιδιοφυΐα του πολιτικού ανδρός που τιμά σήμερα η Βουλή των Ελλήνων, τόσο με το πολιτικό μνημόσυνο που τελέστηκε το πρωί στην Ολομέλεια, όσο και με την έκθεση που εγκαινιάζεται σήμερα σε συνδιοργάνωση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» και του Μουσείου Μπενάκη.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα, επί τη ευκαιρία να συγχαρώ το σχετικά νεοπαγές Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» για το σπουδαίο έργο που επιτελεί, προς την κατεύθυνση της χάραξης μιας εθνικής στρατηγικής συστηματικής έρευνας και μελέτης της εποχής, του έργου και της ζωής του Ελευθερίου Βενιζέλου. Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκών προδιαγραφών ερευνητικό και εκπαιδευτικό κέντρο, το οποίο μέσα από δραστηριότητες όπως η συγκρότηση αρχείου, η σύσταση εξειδικευμένης βιβλιοθήκης, η διοργάνωση συνεδρίων και εκθέσεων, οι εκδόσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η χορήγηση υποτροφιών και η παροχή βραβείων έχει αναδειχθεί σε κεντρικό θεσμό συντονισμού της έρευνας και προβολής της δράσης και της προσωπικότητας του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η πολιτεία οφείλει να σταθεί αρωγός του Ιδρύματος, ακόμη και στους δύσκολους καιρούς της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε, καθώς η επένδυση στην ιστορική μας αυτογνωσία είναι η πιο σταθερή και αποδοτική μορφή επένδυσης.
Σήμερα το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», το Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και η συλλογή έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων συμμαχούν, προκειμένου μέσα από επιλεγμένα αντικείμενα, έργα τέχνης, φωτογραφίες, έγγραφα, επιστολικά δελτάρια και έντυπα της εποχής να δοθεί σε κάθε επισκέπτη η ευκαιρία να προσεγγίσει και να εστιάσει σε αυτές τις δύο πλευρές της προσωπικότητας του εθνάρχη Βενιζέλου, την επαναστατικότητα και τη διπλωματικότητα. Πρόκειται για μια έκθεση όχι μουσειακού χαρακτήρα, αλλά επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε, προκειμένου όλοι μας να αποκομίσουμε διδάγματα για το τι συνιστά τελικά την προσωπικότητα ενός Ηγέτη με Η, ο οποίος με τη δράση του σημάδεψε μια εθνικά κρίσιμη και καθοριστική για την πορεία της πατρίδας μας περίοδο».
