Εκθειάζοντας μια πατρίδα…

1 από 3

«Πατρίδα, σαν τον ήλιο σου ήλιος αλλού δε λάμπει»(…)

[Λορέντζος Μαβίλης, “Στην Πατρίδα”] (1)

Η ΠΑΤΡΙΔΑ, ο γενέθλιος τόπος μας, είναι έρωτας και καημός μαζί· νόστος και πλανταγμός, όταν μας λείπει. Ό,τι και να μας συμβαίνει, όπου κι αν βρεθούμε, όσα πλούτη ή αξιώματα κι αν αποκτήσουμε, οι “ακριβές” μας λέξεις και κινήσεις θα αφιερώνονται πάντα σ’ αυτήν:
«Κρήτη διαμαντοστόλιστη κλίνω πιστά το σώμα
Κι ευλαβικά σου προσκυνώ το ιερό σου χώμα.»
…ΠΡΟΧΘΕΣ είδα στην ιστοσελίδα των “Χανιώτικων Νέων”  τα θαυμάσια διαφημιστικά σποτάκια του Δήμου μας για τα Χανιά. Ειδικότερα αυτά του ευφάνταστου, ικανότατου πολυβραβευμένου Χανιώτη δημιουργού και ευρηματικού σκηνοθέτη μικρο-ταινιών και “σειρών”, του Θοδωρή Παπαδουλάκη. Χρειάζεται κέφι, γνώση, μεράκι κι απέραντη αγάπη για το αντικείμενο, για να έχουμε τόσο ωραία αποτελέσματα. Είναι “ποιήματα” εξύμνητικά των Χανιών· έστω κι αν τα ωραιοποιούν κομμάτι περισσότερο. Ο στόχος τους είναι προφανώς η πρόκληση -και πρόσκληση- επίσκεψης των Χανιών από τουρίστες, οπότε οι καταπληκτικές λήψεις όπως και το ελαφρό μειδίαμα που γεννούν, είναι μέσα στο παιχνίδι του marketing και της επιτυχίας…
ΤΟ ΝΑ εκθειάζεις τον τόπο σου, εκτός από αρετή, συνιστά  και έκφραση ευγνωμοσύνης για τα ανεκτίμητα -πρόσωπα και πράγματα- που σου προσφέρει. Δεν είναι σωβινισμός ο υπερτονισμός της ομορφιάς και η απόκρυψη της ασχήμιας του. Αντίθετα, είναι ανείπωτη προσβολή για όλους μας, όταν -για αμφίβολης ποιότητας ιδεολογίες του συρμού- τα βάζουμε με την πατρίδα “γενικά και αόριστα”, με τα σύμβολα και τους θεσμούς της.
Η ΠΑΤΡΙΔΑ στέκεται ψηλότερα από άτομα, κρίσεις, γεγονότα, πoλιτικές, και το μόνο που της αξίζει είναι ο “πρέπων ύμνος”:
«Από την Κρήτη εφώτισεν, η αναμμένη δάδα,
σε όλο τον κόσμο κι έγινε αθάνατη η Ελλάδα».
«Όλος ο κόσμος απ’ τη μια  κι η Κρήτη απ’ την άλλη
Ω την παντέρμη ζυγαριά, στην Κρήτη γέρνει πάλι».
«Kρήτη η μάνα των σοφών και χώρα των αρχαίων
γεννήτρα των παλικαριών και των καπεταναίων».
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ τόποι έχουν την ιδιομορφία τους: τα κατσάβραχα των ηπειρώτικων βουνών, τα λιοκαμμένα ξερονήσια του Αιγαίου, οι απέραντες βαθυγάλανες θάλασσες, οι ποικιλόμορφες εικόνες της Κρήτης…, έχουν το τραχύ, το απρόσιτο του τοπίου και των κατοίκων τους. Ομως, περικλείουν και το γλυκό κάλεσμα για ζωή, για έρωτα, για δημιουργία και χαρά. Το τραγούδι, η μαντινάδα, τα αυθόρμητα δίστιχα, τα δημοτικά ή τα ριζίτικα, τα “ντέρτια”, οι “καημοί” της θάλασσας, τα γλέντια, η παρεϊστικη ζωή…, όλα έχουν φόντο την πατρίδα.
ΑΥΤΟ που θαυμάζω στους Κρητικούς είναι η άνεσή τους να “σκαρώνουν” μαντινάδες σε κάθε στιγμή, και για κάθε τι. Στον πλούτο των εικόνων μα και στο “στήσιμο” των λέξεων και των νοημάτων είναι ασυναγώνιστοι. Ριμαδόροι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί και καλοί. Μαντιναδολόγοι μόνο στην Κρήτη. Αποτελούν ένα είδος “ιερό” και περιζήτητο! Θα τους βρείτε εκεί όπου συνυπάρχουν ελιά και σταφύλι, πορτοκάλι και λεμόνι, γιασεμί και βοκαμβίλια, ροσμαρί και δυόσμος. Σε όποιο κρητικό καφενείο κι αν κάτσεις, μετά την πρώτη τσικουδιά, θα ακούσεις κι από μια μαντινάδα αυθόρμητη.
…ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ, μετά τη φυσική τους μάνα, υπερλατρεύουν την Κρήτη. Η Κρητολατρεία τους δεν έχει όρια, ούτε και τελειωμό. Εξυμνούν το νησί, με όσο το δυνατόν πιο επιτήδειες λέξεις, με λογοπλασίες και απίστευτες εικόνες. Η λεξιπλαστική δεινότητα των Κρητικών δεν συναντιέται πουθενά αλλού.
Η ΚΡΗΤΗ είναι τόπος γενέθλιος μεγάλων αντρών. Από τον Μίνωα, μέχρι τον Ελευθέριο Βενιζέλο κι από τον Καζαντζάκη ως τον Γκρέκο και τον Κορνάρο… Είναι το κατ’ εξοχήν νησί της “λευτεριάς” – δασκάλας όλης της Μεσογείου:
«Κρήτη πατρίς του Μίνωα του Βενιζέλου η μάνα
Χωρίς εσένα δεν κτυπά της λευτεριάς καμπάνα».
«Κρήτη δε θα σ’ αφήσουνε ο Χρόνος να σε φθείρει
ο Καζαντζάκης κι οι νεκροί απού ’ ναι στ’ Ακρωτήρι».
Η ΚΑΘΕ περιοχή του νησιού διακρίνεται για το ιστορικό ή τοπικό στοιχείο που διαθέτει:
«Λασίθι με το Δία σου, Ηράκλειο με τη Κνωσό σου
Ρέθυμνο με τ’ Αρκάδι σου, Χανιά με τον Θεό σου». (2)
«Δικταίο άντρο, Μεσσαρά, κορφή του Ψηλορείτη
Χανιώτικες μαδάρες μου, δεν σ’ απαρνούμαι Κρήτη».
Αλλά και για τη διαφορά που χαρακτηρίζει τους Κρητικούς από τους άλλους:
«Η Κρήτη έχει διαφορά από τους άλλους τόπους
γιατ’ έχει αντάρτικες ψυχές και κουζουλούς ανθρώπους».
ΟΜΩΣ το νησί κυριαρχείται από αθάνατα και άφθαρτα από τον χρόνο στοιχεία:
«Στην Κρήτη εγεννήθηκε η δόξα, η ανδρεία,
η λευτεριά, η λεβεντιά και η φιλοξενία».
ΟΙ ΓΕΝΕΘΛΙΟΙ τόποι μάς χαρίζουν το πρώτο αντίκρισμα του φωτός, μα και -το ευχόμαστε -το στερνό μας αντίο. Όλοι θέλουμε “λίγο χώμα” από την πατρίδα, όπου κι αν βρισκόμαστε, οποιοιδήποτε κι αν είμαστε:
«Η Κρήτη με ανέθρεψε τούτη και θα με θάψει
γιατί άλλη μάνα σαν κι αυτή ποτέ δεν θα υπάρξει». (3)
ΟΣΟ για μας που μάταια(;) πασχίζουμε να μπούμε στην ψυχοσύνθεση του Κρητικού, ζώντας εδώ και τρεις δεκαετίες το νησί σαν δεύτερη (4) Πατρίδα μας, συμπυκνώνουμε με μια… μαντινάδα -τι άλλο;- την αγάπη μας γι αυτήν:
«Τι κι αν δεν είμαι Κρητικός, στην Κρήτη θε να μένω
και με τσ’ ανθρώπους της μαζί, το βιος μου να διαβαίνω».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
• (1) Λορέντζος Μαβίλης (Iθάκη 1860 – Δρίσκος Iωαννίνων 1912): ποιητής, κυρίως σονέτων, δημοτικιστής και εθνικός αγωνιστής.
• (2) Εννοεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
• (3) από http://www.mantinades.gr/ (μαντινάδα της Κορίνας Καλλέργη).
• (4) Το λέμε παραφράζοντας τη ρήση του Β. Φραγκλίνου για τη Γαλλία (Tout homme à deux patries: la sienne et puis la France).