Ο όρος “έκζεμα”, ο οποίος κυριολεκτικά σημαίνει “φουσκώνει στο βράσιμο”, χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της ατοπικής δερματίτιδας, που αντιπροσωπεύει μια συχνή, χρόνια, φλεγμονώδη, υποτροπιάζουσα δερματοπάθεια της παιδικής ηλικίας, αγνώστου αιτιολογίας, με μεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια, πιθανώς λόγω αύξησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δεν πρόκειται για κολλητική πάθηση. Η επίπτωση είναι 1,4 – 3,0% στα παιδιά προ του 1960 και 8,9 – 20,4% στα παιδιά μετά το 1970.
Η επικράτηση στα παιδιά είναι 13 – 37% σε χώρες δυτικού μοντέλου και 2% του γενικού πληθυσμού των ενηλίκων. Το ποσοστό για τη χώρα μας διαμορφώνεται στο 10% περίπου.
Μπορεί να εκδηλωθεί στους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού, αλλά και λίγο αργότερα, στην προσχολική ηλικία ή ακόμα και στην εφηβεία. Ο όρος “ατοπία” προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και σημαίνει «δεν περιορίζεται σε μία μόνο περιοχή». Στο 60% των πασχόντων η εκδήλωση της νόσου γίνεται ως την ηλικία του 1ου έτους, ενώ στο 1/3 των περιπτώσεων η νόσος εκδηλώνεται μεταξύ 1ου και 5ου έτους της ζωής. Περισσότεροι από τα 2/3 των ασθενών έχουν ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας, αλλεργικής επιφεφυκίτιδας, πυρετού ή άσθματος και 30-50% των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα, θα παρουσιάσουν άσθμα ή πυρετό ή αλλεργική ρινίτιδα αργότερα στην ζωή τους. Δεν εμφανίζεται όμως σε όλα τα παιδιά στην οικογένεια. Όταν υπάρχει ήδη ένα παιδί που πάσχει, οι πιθανότητες να εκδηλωθεί και στο επόμενο παιδί της οικογένειας, είναι 1 στους 4. Όσο μεγαλώνει το άτομο τείνει να μειώνεται, αλλά ποτέ δεν “φεύγει” οριστικά.
Ξεκινάει σαν εξάνθημα με ερύθημα στο πρόσωπο, ιδιαίτερα στα βρέφη, που μπορεί να συνοδεύεται από μικρές φουσκαλίτσες με υγρό, που σπάζουν σε λίγες μέρες. Παρατηρείται χαρακτηριστικά έντονος κνησμός, υπερκερατώσεις και φλουδίτσες στο τριχωτό της κεφαλής και συχνά επεκτείνεται στο σώμα. Παράλληλα, αναπτύσσεται ξηρότητα στο δέρμα των παιδιών και στις προσχολικές ηλικίες το εξάνθημα έχει υποχωρήσει πλέον από το πρόσωπο κι έχει εντοπισθεί κυρίως στις καμπτικές επιφάνειες των χεριών και των ποδιών, δηλαδή πίσω από τα γόνατα και μπροστά από τους αγκώνες. Πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί να λάβει μεγάλη έκταση, να καταλάβει δηλαδή ολόκληρο το σώμα. Τα ατοπικά παιδιά μπορεί να έχουν έντονες γραμμώσεις στις παλάμες καθώς και περιοφθαλμικές πτυχές. Ο κνησμός επηρεάζει τον ύπνο τους, προκαλώντας έτσι νευρικότητα κι ένταση, με σαφώς αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής τους.
Επίσης, μπορεί να συνυπάρχει διαταραχή από πλευράς δυσανεξίας στη λήψη κάποιων τροφών, όπως γάλα, αβγά, ξηροί καρποί, σόγια, σιτάρι και ψάρι, επιδεινώνοντας έτσι το εξάνθημα σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Ενόχληση προκαλείται, επιπρόσθετα, όταν πλένονται με τον συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με σφουγγαράκι και κοινά σαπούνια. Χαρακτηριστική είναι η παρόξυνση της νόσου με την επίδραση χημικών ερεθιστικών, δηλαδή μάλλινα, συνθετικά και ακρυλικά ρούχα, γούνες παπουτσιών, χαλιά, έπιπλα καθώς και στρώματα και μαξιλάρια που περιέχουν πούπουλα και χνούδι, όπως και φυσικών ερεθιστικών, δηλαδή αέρα,καπνό τσιγάρου, χαμηλή θερμοκρασία, νερό, τριβή.
Ακόμη,στο ατοπικό δέρμα υπάρχει προδιάθεση να αναπτύσσονται εύκολα λοιμώξεις – επιμολύνσεις, π.χ. με έρπητα, μυρμηκίες, μύκητες, παράσιτα, μικρόβια (κυρίως από τον σταφυλόκοκκο) κι υγρό πού “τρέχει” από τις βλάβες κι επιδεινώνει το εξάνθημα. Επιβάλλεται να τονίσουμε, ότι ακόμα κι όταν δεν υπάρχει εμφανές εξάνθημα, δηλαδή ορατή βλάβη, το δέρμα είναι πάντα ξηρό λόγω κληρονομικής προδιάθεσης για μειωμένα λιπίδια, γεγονός που το κάνει πιο ευάλωτο, εφόσον, λόγω ελλιπούς ακεραιότητας, δεν λειτουργεί σωστά σαν φραγμός (έτσι δεν είναι απαλό και λείο, αλλά είναι άγριο και ξεφλουδίζει) και χρειάζεται εξωτερική ενίσχυση από εμάς, με κατάλληλα σκευάσματα.
Τα ξηρό δέρμα, είναι ταυτόχρονα πολύ ευερέθιστο, ενοχλείται από την πισίνα που μπορεί να έχει χλώριο, από την παρατεταμένη επαφή με νερό ή τα υπερβολικά πολλά λουτρά, τις κολόνιες, την έκθεση σε γάτες, σκύλους, κουνέλια, σκόνη, γύρη, από την επαφή με ντομάτες ή εσπεριδοειδή. Στην πλειοψηφία των παιδιών, παρατηρείται βελτίωση κατά τους θερμούς μήνες κι έξαρση το φθινόπωρο και το χειμώνα. Παράλληλα πρέπει να αναφερθεί, ότι πρόκειται για ένα δέρμα που εύκολα μπορεί να φιλοξενήσει διάφορες αλλεργίες. Οφείλουμε λοιπόν να στοχεύσουμε σε μία θεραπεία με φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή, με συνεχή και αδιάκοπη περιποίηση του δέρματος, ακόμα και τα χρονικά διαστήματα κατά τα οποία δεν παρατηρείται έξαρση του προβλήματος, καθώς και να κάνουμε test για την εντόπιση της πιθανής αιτίας που επιβαρύνει τη νόσο, σε περίπτωση αλλεργιών.
Ενα ευαίσθητο σημείο στα παιδιά αυτά, αποτελεί η ψυχολογική υποστήριξη που χρειάζεται, αν και πρόκειται αποδεδειγμένα, από διάφορες έρευνες, για πιο έξυπνα παιδιά, από το μέσο όρο.
Αντιλαμβάνονται με κάθε λεπτομέρεια διάφορες καταστάσεις μέσα στο σπίτι, στο σχολείο, με τα αδέρφια και τους φίλους τους, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της νόσου, επιζητώντας άμεσα, λεπτό και σωστό χειρισμό. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η ατοπική δερματίτιδα είναι μία οντότητα που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, άρα απαιτείται σφαιρική αντιμετώπιση για να ξεπεραστούν τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών, που είναι και τα πιο δύσκολα γι’ αυτό το νόσημα.
Μελέτες έδειξαν ότι όσο βαρύτερο είναι το έκζεμα, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος εμφάνισης άσθματος και αλλεργικής ρινίτιδας.
Άρα, θεραπεύουμε από νωρίς το ατοπικό έκζεμα για να σταματήσει η ατοπική πορεία!
*δερματολόγος, αφροδισιολόγος
