Με την παρουσία διακεκριμένων ερευνητών και ιστορικών πραγματοποιήθηκε σημαντική εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας την Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου.
Η σπουδαία αυτή εκδήλωση εντάσσεται στον κύκλο των εκδηλώσεων για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Ελευθερίου Βενιζέλου και πραγματοποιήθηκε στην εντυπωσιακή αίθουσα “Δημήτρης Μητρόπουλος” του Μεγάρου από το Εθνικό Ιδρυμα “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” και το Megaron Plus, που από πολύς νωρίς σχεδόν γέμισε από Αθηναίους, Κρητικούς του λεκανοπεδίου.
Αρκετοί επίσημοι προσήλθαν στην εκδήλωση. Ανάμεσά τους ο πρώην πρόεδρος της Βουλής κ. Δημήτρης Σιούφας, ο βουλευτής κ. Θεόδωρος Φορτσάκης, οι πρώτην βουλευτές κα Αννα Καραμάνου και Γεώργιος Πρασιανάκης, ο πρόεδρος του Μεγάρου Μουσικής κ. Γιάννης Μάνος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εγγονός του Εθνάρχη, η Φάλη Βογιατζάκη, πρόεδρος του Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης και του Μουσείου Γουλανδρή, ο αντιπεριφερειάρχης κ. Καλογερής, ο πρόεδρος της Παγκρήτιας κ. Μαρκάκης, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αποκορωνιώτικων Σωματείων κ. Τερεζάκης, πρόεδρος Κρητικών Σωματείων και Ενώσεων καθώς κα πλήθος φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθήνας.
Κρίνω σκόπιμο να αναφέρω πως η εκδήλωση πραγματοποιείται εδώ χάρη στην ευγενή προσφορά του προέδρου του Μεγάρου Μουσικής κ. Γιάννη Μάνου.
Περπατώντας από το Μετρό με την ομώνυμη στάση μέχρι το Μέγαρο, σε ένα πανέμορφο ανηφορικό πάρκο, αντικρίζεις πάνω αριστερά τον εντυπωσιακό ανδριάντα του μεγάλου Κρητικού. Είχα αρκετή ώρα στη διάθεσή μου μέχρι την έναρξη της εκδήλωσης. Ετσι, λοξοδρόμησα και ανέβηκα μέχρι τον ανδριάντα του Εθνάρχη να “κουβεντιάσουμε” λίγο, αφού τον φωτογράφισα για τους αναγνώστες των “Χ.Ν.”, κάθισα όσο μου επέτρεπε ο χρόνος και σκέφθηκα αλήθεια πώς θα ήταν η Ελλάδα, αν η καλή της μοίρα δεν έβαζε μπροστά της τον Βενιζέλο.
Σκέφτηκα, βλέποντάς τον, την αποφασιστική στάση, το θάρρος και τη σωστή επιλογή του κάθε φορά, τόσο στους Βαλκανικούς πολέμους όσο και τη σωστή στράτευσή του στο πλευρό της Αντάντ (Γαλλία – Αγγλία – Ρωσία) στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και είχε απέναντί του τον γερμανόφιλο βασιλιά Κωνσταντίνο. Νομίζω πως ο Βενιζέλος πρέπει να πίστευε ακράδαντα πως σαν άτομα ή σαν ηγέτες λαών φτιάχνουμε τη μοίρα μας. Ετσι, δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του. Ολα τα προσχεδιάζει και τα μελετά πολύ πριν τα πραγματοποιήσει και προλαβαίνει τα γεγονότα πριν τον προλάβουν αυτά. Ενα από αυτά ήταν και ο μεγάλος πόλεμος, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Η εκδήλωση άρχισε περίπου στις 7 μ.μ. και ο συντονιστής της κ. Νίκος Παπαδάκης έδωσε τον λόγο στον πρόεδρο του παραρτήματος Αττικής του Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” κ. Γιώργη Πρασιανάκη για έναν χαιρετισμό.
Ο κ. Πρασιανάκης τόνισε πως «το παράρτημα Αττικής του Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” στηρίζει τις προσπάθειες του Ιδρύματος να διατηρηθούν οι αξίες και το έργο που επιτέλεσε ο μεγαλύτερος Ελληνας πολιτικός της νεώτερης Ελλάδος».
Και παρακάτω: «Εγώ θα σημείωνα πως οι επιλογές και η τακτική του Βενιζέλου δεν έπεσαν ξαφνικά με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πιστεύω ότι εντάσσονται στις επιλογές, τους προγραμματισμούς και τα οράματά του.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπάρχει εδώ και παντού όπου υπάρχει ελληνική ψυχή και θα ζει εσαεί και θα φωτίζει και θα οδηγεί τον λαό και τον τόπο».
Σειρά είχε τώρα ένας ξεχωριστός φίλος της Ελλάδας και της Κρήτης. Ενας επιστήμονας της ιστορίας που η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο “Το όραμα της Ιωνίας: Η Ελλάδα στη Μ. Ασία 1919-22”.
Είναι ο Αγγλος πρέσβης sir Michael Llewellyn Smith. Η εισαγωγική του ομιλία είχε δύο μέρη. Στο πρώτο και σ’ άπταιστα ελληνικά ευχαρίστησε για την τιμή που του έγινε να κληθεί και να μιλήσει στην εκδήλωση.
Στο δεύτερο μέρος η ομιλία του έγινε στα αγγλικά και περιεστράφη γύρω από τη ζωή και τη δράση του Βενιζέλου, τη σχέση του με τους ηγέτες εκείνης της εποχής (ειδικά της Αντάντ) και τις θετικές συνέπειες που είχε ο μεγάλος πόλεμος για την Ελλάδα. Ηταν μια επιστημονική ματιά που τη χαρακτήριζε η μεγάλη αντικειμενικότητα ενός μη Ελληνα ιστορικού.
Ο sir Llewellyn Smith παρουσίασε γεγονότα και πρωτόγνωρες καταστάσεις που αφορούν την περίοδο της διακυβερνήσεως της Ελλάδας από τον Βενιζέλο, τους σωστούς χειρισμούς του πριν και κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου.
Γενικά η ομιλία του κ. πρέσβη ίσως να πρόσθεσε αρκετά στο διψασμένο για αντικειμενική πληροφόρηση λίαν απαιτητικό και υψηλής… πνευματικής στάθμης ακροατήριο της εκδήλωσης.
Η εισήγηση του καθηγητού κ. Θάνου Βερέμη φώτισε αρκετές πλευρές της προσωπικότητας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ξεκινώντας την εισήγηση μάς είπε πως: «Θέλω να πω δύο λόγια για τη στρατηγική του Ελευθερίου Βενιζέλου όχι την πολεμική, μα την ιδεολογική στρατηγική.
Μια συνολική στρατηγική και τι λογής είναι η ιδεολογία του Βενιζέλου. Ο κύριος στόχος είναι η αναβάθμιση του πολιτικού βίου και του θεσμικού πλαισίου της χώρας. Γιατί επιλέγει τον όρο κόμμα Φιλελευθέρων. Νομίζω κατ’ αρχάς παραπέμπει στον αλυτρωτισμό τον ελληνικό που για να ελευθερωθεί η Κρήτη και όλα τα άλλα αλύτρωτα εδάφη και στην μεταρρύθμιση και το επανορθωτικό έργο».
Αναρωτιέται στη συνέχεια γιατί επιλέγει ο Βενιζέλος τον όρο φιλελεύθερος. Εκανε έπειτα ο κ. Βερέμης μια εκτενή αναφορά σε διάφορους ιδρυτές και φιλόσοφους του φιλελευθερισμού καταλήγοντας «όπως ξέρουμε ο πατέρας του φιλελευθερισμού είναι ο Βρετανός φιλόσοφος του 17ου αιώνα Τζων Λοκ, που είναι ο απολογητής της αναίμακτης επανάστασης.
Ο Βενιζέλος πρέπει να μελέτησε όλα όσα αναφέρονται σ’ αυτούς τους φιλοσόφους από τον Τζων Λοκ, τον Εντμον Μπερν και τους υπόλοιπους που ακολούθησαν. Ο Βενιζέλος ανήκει στην ελληνική παράδοση της συλλογικότητας των αρχαίων. Δεν είναι ατομικιστής όπως δεν υπάρχει ατομικισμός στην Ελλάδα. Ο Βενιζέλος πιστεύει στη συλλογικότητα των αρχαίων και στο φυσικό δίκαιο (Πλάτων, Αριστοτέλης – Στωικοί). Η λογική είναι δώρο της φύσης. Νομίζω πως ο Βενιζέλος είναι αριστοτελιστής. Θέλει να αλλάξει τους Ελληνες να τους κάνει πιο συγκρατημένους. Να τους φέρει πιο κοντα στη δύση με πρότυπο τη Βρετανία.
Ο τελευταίος και πιο μεγάλος από τους φιλελεύθερους ήταν ο Λ. Τζωρτζ, δυνατός φίλος του Βενιζέλου, που κάνει όλη τη στρατηγική του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βασιζόμενος και στη φιλία και εκτίμησή του με τον Λόιδ Τζωρτζ.
Ο φιλελευθερισμός είναι πολιτικός και οικονομικός. Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ οικονομικός φιλελευθερισμός. Συμπέρασμα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι φιλελεύθερος ως προς τον αλυτρωτισμό του. Ως προς το μοναδικό ανορθωτικό του έργο, ως προς τις εντυπωσιακές του μεταρρυθμίσεις, δεν είναι κατά βάση ιδεολογικά φιλελεύθερος. Ο Βενιζέλος είναι αριστοτελικός.
Πιστεύει στην αριστοτελική αντίληψη της αριστείας και στην αντίληψη του Αριστοτέλη πως τα στελέχη και οι ηγέτες κάνουν την πολιτική τελικά και όχι κάποια αντίληψη συλλογική της ιστορίας».
Επόμενη ομιλήτρια είναι η κα Γαρδίκα – Κατσιαδάκη, ιστορικός, διευθύνουσα του Κέντρου Ερεύνης Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών και επιστημ. σύμβουλος του Ιδρύματος “Ελευθ. Κ. Βενιζέλος”. Μεταξύ των άλλων ανέφερε πως «οι στρατηγικές που θα αναφέρω διατρέχουν το σύνολο της πολιτικής δραστηριότητας, έστω και αν για λόγους συγκυριακούς η πολιτική του διαφοροποιείται από περίοδο σε περίοδο. Με δύο λόγια, ο Βενιζέλος αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερος, οι δε καταβολές της πολιτικής του ανιχνεύονται στη γαλλική φιλελεύθερη σκέψη και στο βρετανικό πολιτικό σύστημα. Κορυφαία στιγμή για να εξαγγείλει την πολιτική του και τις στρατηγικές του επιλογές απετέλεσε η αφετηρία της σταδιοδρομίας του στην Ελλάδα. Κοινός παρονομαστής των δηλώσεών του το 1910 είναι η προώθηση της ανάπτυξης με μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες σε όλο το φάσμα της δημόσιας σφαίρας, δηλαδή δικαιοσύνη – ασφάλεια – οικονομία – παραγωγή – παιδεία – άμυνα στα πλαίσια ενός κράτους με αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα και ατομικές ελευθερίες.
Ο Βενιζέλος χειρίστηκε με μαεστρία το Κρητικό ζήτημα για να αποφύγει τη σύγκρουσή του με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την επανακατάληψη του νησιού από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Ταυτόχρονα προετοίμασε διακριτικά τη συνθήκη με τη Βουλγαρία, η οποία υλοποίησε την εθν. πολιτική στους Βαλκανικούς πολέμους ’12 – ’13. Η διάγνωση των συνθηκών και η μελέτη του παρελθόντος ώθησαν τον Βενιζέλο στην επιλογή της συμπόρευσης με τους δυτικούς συμμάχους. Στον ίδιο τον πόλεμο η Ελλάδα ενεπλάκη ελάχιστα. Οι συνέπειές του, ωστόσο, ήσαν πολύ μεγάλες, κυρίως οικονομικές και πολιτικές, δυσανάλογες προς τις στρατιωτικές θυσίες. Αυτές οι συνέπειες όμως έδωσαν στον Βενιζέλο τη δυνατότητα να νομιμοποιήσουν τα εδάφη και τα πλεονεκτήματα στο τέλος του πολέμου».
Ο τελευταίος εισηγητής ο κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου, αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπ. Αθηνών, ανέφερε πως: «Για την περιοχή που υπήρξε ιστορικά ενεργός ο Ελληνισμός, ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος σηματοδότησε μια μεγάλη καμπή. Η περιοχή αυτή στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έγινε πλέον οριστικά η επικράτηση ενός μοντέλου διακυβέρνησης του έθνους – κράτους. Αυτό δημιούργησε για μεγάλες κοινότητες κινδύνους υπαρξιακούς. Αυτή την τρομακτική πίεση αντιμετώπισε ο Βενιζέλος σαν πολεμικός ηγέτης της χώρας. Η περιοχή των ελληνικών ενδιαφερόντων ήταν ασύνδετη γεωγραφικά και τεράστια σε έκταση. Οι πιθανοί αντίπαλοι ήσαν πολλαπλοί και το ελληνικό κράτος δεν διέθετε επαρκή ισχύ και μεθοδολογία για την εκπλήρωση. Η Ελλάδα υπέφερε από αυτό που ονομάζεται υπερέκταση δυνατοτήτων της από την ένδεια των μέσων που διέθετε και ταυτόχρονα από τον μαξιμαλισμό των προσδοκιών της κοινής γνώμης των περιοχών που ανέμεναν την απελευθέρωσή τους.
Το πρώτο δίλημμα στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν Μακεδονία ή Κρήτη γιατί το ελληνικό κράτος δεν είχε τη δυνατότητα να εμπλακεί και στα δύο μέτωπα. Η απάντηση δόθηκε από τον Βενιζέλο. Οι επιλογές ήταν απλές. Να διατηρήσει την ουδετερότητα, εξυπηρετώντας τους Οθωμανούς για να λάβει αναίμακτα την Κρήτη ή να συνδεθεί με τα βαλκανικά κράτη διεκδικώντας μέρος της Μακεδονίας στο πεδίο της μάχης. Η βασική του αντίληψη ήταν πως ποτέ δεν είπε να κάνει καμιά ενέργεια μόνος και πάντα με βάση τις δυνατότητες της μικρής χώρας του να μετάσχει σε ευρύτερους συνασπισμούς που θα εξασφάλιζαν μια επικράτηση ανέφικτη με τις δικές της μόνο δυνάμεις.
Αυτή η στρατηγική φάνηκε πιο καθαρή το 1914 πριν από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη την εποχή ο Βενιζέλος προσπαθούσε να αποφύγει μια σύγκρουση με την Τουρκία. Τον Αύγουστο του 1914, που εξερράγη ο Μεγάλος Πόλεμος, ο Βενιζέλος προσπάθησε να αντιμετωπίσει την οθωμανική αυτοκρατορία όχι μόνος, μα ως μέλος ενός πανίσχυρου διεθνούς συνασπισμού (της Αντάντ) που δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για τη νίκη.
Συνοψίζοντας για να γίνει αντιληπτή η μεθοδολογία του Βενιζέλου ασκώντας την ηγεσία, βρισκόταν σε δίλημμα. Από το 1912 μέχρι το 1920 ενώπιον της ανάγκης να αποφασίζει πού θα έριχνε το βάρος της προσπάθειάς του αναγκάζοντας να κάνει σκληρές επιλογές. Η Ελλάδα δεν μπορούσε να πετύχει όλους τους στόχους της. Μόνο αν συγκέντρωνε την περιορισμένη ισχύ της σε ορισμένα πεδία ενδιαφέροντος θα επετύγχανε.
Η άσκηση της ηγεσίας σε καιρό πολέμου απαιτούσε ταχύτητα, καθαρό μυαλό, ικανότητα διάγνωσης των πραγματικών συσχετισμών ισχύος, οξύτητα πνεύματος, ρεαλισμό και καμιά φορά σκληρότητα. Ιδιότητες που διέθετε ο Βενιζέλος».
Κλείνοντας την εκδήλωση ο γεν. διεθυντής του Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” κ. Νίκος Παπαδάκης έκανε μια σύντομη και περιεκτική ανακεφαλαίωση αυτών που ακούστηκαν από τους εκλεκτούς ομιλητές ευχαριστώντας τους.
Υ.Γ. Ούλες τσι ιστορίες τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας τσι πρεμάζωξα και τσ’ έκαμα ένα νέο βιβλίο, το 4ο της σειράς, με τίτλο “Μαδαρίτικα Αναστορήματα τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας” και το διαθέτει στα Χανιά το βιβλιοπωλείο “Πετράκη” και στο Ρέθυμνο το βιβλιοπωλείο “Κλαψινάκη”.
