Σκέψεις με αφορμή την παγκόσμια ημέρα Ελληνικής γλώσσας
Mήγαρις έχω άλλο στο νου μου,
πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;
Διονύσιος Σολωμός
( Απόσπασμα από το Διάλογο)
Στον απόηχο του εορτασμού για τα Διακόσια χρόνια μετά από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το μήνυμα του Δ. Σολωμού για την ανάγκη της διαφύλαξης και προστασίας της Γλώσσας μας, στο δύσκολο αγώνα που δίνει καθημερινά για την επιβίωση της, στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης που διανύουμε, είναι επίκαιρο περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Κανείς επίσης δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη μεγάλη προσφορά της Γλώσσας μας στη διαμόρφωση του νεοελληνικού πολιτισμού, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην αξιακή στάση του ποιητή απέναντι σε αυτή, κατά την κρίσιμη περίοδο της δημιουργίας του νεοσύστατου τότε Ελληνικού κράτους.
Δίκαια λοιπόν η προσφορά αυτή του Σολωμού στην Ελληνική γλώσσα στάθηκε αφορμή για τη συμβολική επιλογή της 9ης Φεβρουαρίου, ημέρας μνήμης του θανάτου του ποιητή, για τον εορτασμό της Παγκόσμιας ημέρας της Ελληνικής γλώσσας. Σχετικά μάλιστα με αυτή την προσφορά του Σολωμού στην Ελληνική γλώσσα ο Νομπελίστας ποιητής μας Γ. Σεφέρης αναφέρει χαρακτηριστικά «…Την πορεία της Ελληνικής γλώσσας την χάραξε μια για πάντα η διάνοια του Σολωμού…»
Και αυτό γιατί ο Σολωμός σε μια περίοδο, όπου η Ελλάδα αγωνιζόταν για την ελευθερία της από τη μακρόχρονη Οθωμανική κατοχή και την οικοδόμηση του ελληνικού κράτους, ταύτισε την ελευθερία με τη γλώσσα, όχι με την τυπική της έννοια, ως μέσο επικοινωνίας, αλλά ως μέσο διαφωτισμού του λαού, ως μέσο κατάκτησης της ίδιας της ελευθερίας.
Στην ουσία, δηλαδή, ο Εθνικός μας ποιητής εξίσωνε την ελευθερία αφενός μεν με τη ανεξαρτησία από τον Οθωμανικό ζυγό και αφετέρου με την επικράτηση στο νεοσύστατο τότε Ελληνικό κράτος της ζωντανής γλώσσας του λαού, της δημοτικής, μέσω της οποίας θα μπορούσε να ανακτήσει την πνευματική του ελευθερία. Κάνοντας μάλιστα πράξη αυτές τις απόψεις του, έγραψε και ο ίδιος το έργο του στη Δημοτική, υπερασπιζόμενος με πάθος την αξία της δημιουργικής ελευθερίας που αυτή παρέχει στον πνευματικό δημιουργό χαράζοντας έτσι το δρόμο για τη χρήση της στη λογοτεχνία.
Την άποψη αυτή του Σολωμού για την ιδιαίτερη αξία της Ελληνικής γλώσσας, αλλά και της ιδιαίτερης ευθύνης που έχομε για τη διατήρηση αυτής της σπουδαίας κληρονομιάς, έρχεται να ενισχύσει και η βαθιά έγνοια του Ελύτη για τη γλώσσα μας. Άλλωστε αυτή η συνάντηση των δύο δημιουργών στο μετερίζι της γλώσσας δεν είναι τυχαία καθώς και οι δύο αγωνίστηκαν, σε διαφορετικές βέβαια εποχές, με πάθος για το δικαίωμα της Ελληνικής γλώσσας να δημιουργεί και να διαμορφώνεται σε ένα περιβάλλον ελευθερίας.
Η ΕΓΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ
Τη γλώσσα μού έδωσαν Ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μοναχή έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.
(Απόσπασμα από το Άξιον Εστί, τα Πάθη, Ψαλμός Β’)
Βαθιά, συγκινητική και ανθρώπινη η έγνοια του ποιητή, μα και η δική μας, για τη σπουδαία πνευματική μας γλωσσική κληρονομιά!!Και ας μην συνοδεύτηκε ποτέ αυτή η κληρονομιά από τα ανάλογα υλικά αγαθά, καθώς κληρονομήσαμε το σπίτι φτωχικό…
Αρκεί που η γλώσσα μας είναι Ελληνική και επομένως πλούσια, γιατί σηκώνει στο διάβα του χρόνου το βάρος της ιστορικής της αξίας και της προσφοράς της στην Παγκόσμια κοινότητα.
Συνακόλουθα είναι εξαιρετικά σημαντικό για το έτος μνήμης του Μικρασιατικού Ελληνισμού, που τιμάμε εφέτος και για τους όποιους αναστοχασμούς αυτό προκαλέσει, εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, το γεγονός ότι ο Νομπελίστας ποιητής θεωρεί κοιτίδα της Ελληνικής γλώσσας τα παράλια της Μικράς Ασίας. Εκδίδει μάλιστα το πιστοποιητικό γέννησης της στις αμμουδιές του Ομήρου, εκεί που η γλώσσα μας βρήκε την έκφραση της στην Ποίηση, στη Φιλοσοφία και στην ανάπτυξη του Επιστημών θεμελιώνοντας έτσι τον παγκόσμιο Πολιτισμό. Εκεί που που για πρώτη φορά αφυπνίστηκε η ανθρώπινη σκέψη και με εργαλείο τη γλώσσα συντελέστηκε το πέρασμα από το μύθο στο λόγο. Εκεί που η σκέψη εκφράστηκε με τις έννοιες της αρετής, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας αλλά βασανίστηκε εξίσου και με τις έννοιες της ύλης, του απείρου, της δημιουργίας του κόσμου, της κίνησης και της δύναμης.
Εξίσου σημαντικό είναι ακόμα το γεγονός ότι στη ληξιαρχική αυτή πράξη γέννησης της γλώσσας μας, που έχει παγκόσμια ισχύ, αφού η Ελληνική γλώσσα είναι η μητέρα των γλωσσών του κόσμου, δηλώνεται εκτός από τον τόπο και ο χρόνος γέννησης της και επομένως η αδιάλειπτη συνέχεια αυτής, εδώ και χιλιάδες χρόνια.
ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΧΡΕΟΣ
Αυτή η ιστορική συνέχεια της γλώσσας μας μαρτυρεί αδιάψευστα και την αξία της, καθώς παρέμεινε αλώβητη και ενιαία παρά τους πολυποίκιλους κινδύνους που αναμφίβολα διέτρεξε σε αυτή τη μακρόχρονη πορεία της.
Ακόμα αυτή η μακροβιότητα της γλώσσας μας μπορεί να δώσει μια απάντηση σε όλους εκείνους που υποστηρίζουν ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της πολύμορφης κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα μας με τις εστίες κακοποίησης της να είναι πολλές και κατονομασμένες, η γλώσσα μας κινδυνεύει να χαθεί. Και αυτό, γιατί εμπιστευόμαστε ακράδαντα τη ζωοποιό αναγεννητική δύναμη της και τις απίστευτες αρετές της που τη στήριξαν διαχρονικά σε κάθε μορφή επιχειρούμενης αλλοίωσης. Εμπιστευόμαστε επίσης, όλους εκείνους τους πνευματικούς ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο που αναγνωρίζουν την ανεκτίμητη αξία της και μάχονται με το έργο τους για την υπεράσπιση της, αλλά και όλους εκείνους τους καθημερινούς μαχητές που τη διαμορφώνουν και τη διαφυλάσσουν από τις σύγχρονες μορφές κακοποίησης και ευτελισμού.
Παράλληλα αναγνωρίζοντας την ανεκτίμητη αξία της εντοπίζουμε και επικρίνουμε κάθε μορφή ευτελισμού της στον ιδιωτικό και δημόσιο λόγο αποδίδοντας στον καθένα την ευθύνη και το βάρος που του αναλογεί.
Κυρίως όμως δεν αποποιούμαστε,όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά, το μέγεθος της προσωπικής μας ευθύνης, ως προς τη διατήρηση και διάδοση του ήθους της γλώσσας μας, με όλο το σημασιολογικό φορτίο που αυτό εμπεριέχει, ως αναγκαία προϋπόθεση για την επικράτηση των δημοκρατικών θεσμών, του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της δικαιοσύνης, που τόσο έχει ανάγκη η νεοελληνική κοινωνία.
ΤΟ ΗΘΟΣ ΚΑΙ Η ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ
Και ας μην ξεχνάμε ότι αυτό το ανεκτίμητο ήθος, που δοκιμάστηκε μέσα από τις σχέσεις των ανθρώπων, που τίμησαν τις πλούσιες λέξεις της γλώσσας μας και το ανάστημα τους στο διάβα της ζωής, χάρισε σε αυτή, ως πολύτιμο δώρο, τη δύναμη της αιωνιότητας ενάντια στη φθορά του χρόνου. Και έγινε έτσι η Γλώσσα μας, Αθάνατη!!
Αυτό μάλιστα το άφθαρτο, θεϊκό, μουσικό μεγαλείο της υμνεί με τους στίχους του ο Νικηφόρος Βρεττάκος! Σας τους παραθέτω, αντί επιλόγου, σε αυτό το μικρό αφιέρωμα.
Η Ελληνική γλώσσα
Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως
θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα
ρυακάκι που μουρμουρίζει.
Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα
στους γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω αγγέλους, θα τους
μιλήσω Ελληνικά, επειδή
δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε
μεταξύ τους με μουσική.
Νικηφόρος Βρεττάκος.
