•[Το πόσο γοητευτική και θυελλώδης προσωπικότητα υπήρξε ο Ελ. Βενιζέλος στις αυλές της Ευρώπης στο πρώτο μισό του 20ου αι., περιγράφεται εύγλωττα στο πρακάτω συνοπτικό άρθρο Γάλλου δημοσιογράφου (A. DESMORILLON), γραμμένο στο εβδομαδιαίο περιοδικό “Ο Εικονογραφημένος Κόσμος” (“Le Monde Illustrè”, p. 232-233 (16 Μαρτίου 1935). Κι ας ήταν εκείνη η περίοδος μια από τις κρισιμότερες της ζωής του…
Η απόδοση των αποσπασμάτων του άρθρου στα ελληνικά είναι του Στ.Γ.Κ.]
…Εκτυλίχθηκε, αυτές τις μέρες στην Ελλάδα ένα δράμα του οποίου οι χαρακτήρες διαγράφονται έντονα και ποικιλόμορφα. Το δράμα παιζόταν εδώ και χρόνια, σήμερα όμως γινόμαστε μάρτυρες μόνο ενός επεισοδίου που ίσως φέρει λύση στις αντιπαλότητες, άλλοτε ανεπαίσθητες κι άλλοτε οργίλες, που επί χρόνια διαβρώνουν τη χώρα.
“Τα πραξικοπήματα είναι μια από τις πιο θλιβερές παραδόσεις της σύγχρονης Ελλάδας (σ.σ. 1935): σε εννέα χρόνια υπήρξαν τουλάχιστον εννέα! Το κεντρικό, κυρίαρχο ρηξικέλευθο πρόσωπο είναι αναμφίβολα ο Ελευθέριος Βενιζέλος: ο πιο σημαντικός Έλληνας πολιτικός του τελευταίου μισού του αιώνα -ένας «σύγχρονος Οδυσσέας», όπως τον έχουν επονομάσει φίλοι και εχθροί-, που ήδη έχει εξασφαλίσει μια περίοπτη θέση στην ιστορία της εποχής του.
“Για τους συντάκτες πολιτικών βιογραφιών, η ζωή του Ελευθερίου Βενιζέλου αποτελεί θησαυρό, μια και είναι τόσο πλούσια σε δράσεις, εξεγέρσεις, αντιπαραθέσεις, ανατροπές.
Πριν 71 χρόνια, στο χωριό Μουρνιές, κοντά στα Χανιά (Κρήτη), γεννιόταν ένα αρσενικό παιδί στο σπίτι του πλούσιου εμπόρου Βενιζέλου. Στο προσκέφαλο της λεχώνας, περιμένοντάς την να “λευτερωθεί”, προσευχόντουσαν εναλλάξ δύο Έλληνες ιερείς και δύο μουσουλμάνοι «χατζήδες»! Το ανδρόγυνο είχε ήδη αποκτήσει τρία παιδιά, χωρίς κανένα τους να επιβιώσει. Έτσι, για να είναι βέβαιη η θεϊκή παρέμβαση, οι γέροντες σοφοί της περιοχής συμβούλεψαν τους Βενιζέλους να ζητήσουν τις ικεσίες των ντόπιων ιερέων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων! Ό,τι κι αν συνέβη, το τέταρτο νεογέννητο επέζησε. (…)
“Το 1899, σε ένα ταξίδι του στην Κρήτη, ο Georges Clemenceau (Κλεμανσό) γνώρισε τον δικηγόρο Eλευθέριο Βενιζέλο. Επιστρέφοντας στο Παρίσι, ο “Τίγρης” (1) εξομολογήθηκε στη Madame de Noailles (2): «-Βρήκα στην Κρήτη κάτι πολύ πιο σπουδαίο από τις ανασκαφές! Ένα νεαρό δικηγόρο στα Χανιά. Δεν συγκράτησα καλά το όνομά του, αλλά σύντομα θα τον μάθει όλη η Ευρώπη». Ο νεαρός δικηγόρος είχε ξεκινήσει την καριέρα του στο νησί όπου γεννήθηκε, με το ρόλο που ο ίδιος όρισε για τον εαυτό του: “επαγγελματίας επαναστάτης”.
“Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες που οδήγησαν την Κρήτη στην απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό, και η Ένωσή της με την Ελλάδα ήταν απότοκος ενός σκληρότατου αγώνα. Τη μέρα που οι επαναστάτες, κουρασμένοι να βλέπουν τους εαυτούς τους να ηττώνται συνεχώς από τους πολύ ισχυρότερους Τούρκους, αποφάσισαν να ζητήσουν αμνηστία, ο Βενιζέλος αντιτάχθηκε με τόση σφοδρότητα σε αυτό που ονόμαζε «προδοσία», ώστε κόντεψε να πληρώσει την αντίδρασή του με τη ζωή του (…)
“Κάποια άλλη μέρα, εξαιτίας της στάσης του απέναντι στον πρίγκιπα Γεώργιο, Ύπατο Αρμοστή Κρήτης, ο τοπικός Αρχιεπίσκοπος εξοργίσθηκε και τον αναθεμάτισε. Κάτι που θα επαναληφθεί, χρόνια αργότερα: στην Αθήνα παρακολουθήσαμε την παράξενη εκείνη πομπή ενός πλήθους με επικεφαλής κληρικούς και μπροστάρη τον Μητροπολίτη Αθηνών, να περιφέρουν μέσα στην πόλη ένα κεφάλι βοδιού! Που συμβόλιζε γι αυτούς τον Βενιζέλο και τον βενιζελισμό. Τον κατηγορούσαν για προδοσία της πατρίδας (…)
“Βασικά, ολόκληρη η καριέρα του μεγάλου αυτού πολιτικού, που εξελέγη πέντε φορές Πρωθυπουργός, παρουσιάζεται ως μια μακρά εναλλαγή θριάμβων και ηττών, εξουσίας και εξορίας. Το αθηναϊκό κοινό τον υποδεχόταν, άλλοτε με παραληρηματικές επευφημίες («Ζήτω ο Βενιζέλος»), κι άλλοτε με αποδοκιμασίες.
“Όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά κι ο σημερινός χάρτης της Ευρώπης αντικατοπτρίζει πέρα για πέρα τη δράση του δικηγόρου από την Κρήτη, ο οποίος συμμετείχε στη σύνθεση του πεπρωμένου της. Το κύρος του έφτασε στο απόγειό του την εποχή που συζητήθηκαν στο Παρίσι τα κείμενα των συνθηκών, μετά το Μεγάλο Πόλεμο. Από τους εκπροσώπους των δευτερευουσών δυνάμεων, λίγοι ήταν αυτοί που ήξεραν πώς να διακρίνονται επιβάλλοντας το σεβασμό και ελκύοντας την προσοχή και τη συμπάθεια των άλλων. Κανείς άλλος πολιτικός, εκπρόσωπος μικρής χώρας όπως αυτός, δεν είχε την ικανότητα να εμπνέει σεβασμό, προσοχή, συμπάθεια. Κανείς άλλος δεν γινόταν τόσο κατανοητός και με τέτοιο αναλυτικό τρόπο. Δεν είναι, λοιπόν, διόλου τυχαία η επωνυμία “Οδυσσέας”.
“Ο Βενιζέλος διαθέτει οξυδέρκεια νου, μνήμη ελέφαντα κι αξιοθαύμαστη ταχύτητα σκέψης· κυρίως όμως έχει την εξαίρετη διπλωματική αρετή, την υπομονή· επιπλέον είναι μοναδικός γνώστης της ψυχολογίας των ανθρώπων και επιδέξιος χειριστής των αδυναμιών τους.
“Στο Παρίσι, ο Βενιζέλος διέμενε με την ελληνική αντιπροσωπεία στο ξενοδοχείο Mercédès, κοντά στα Majestic και Astoria, όπου διέμενε η βρετανική αντιπροσωπεία. Ένας πνευματώδης Αμερικανός διπλωμάτης επεσήμανε: «Πολύ πριν την έναρξη των αγώνων, ο εκπρόσωπος της Ελλάδας εξασφάλισε το πιο σίγουρο άλογο»! Γνωρίζουμε τι συνέβη με τον Αμερικανό πρόεδρο Γουίλσον που όντας θαυμαστής της αρχαίας Ελλάδας, συμπαθούσε τον Έλληνα αντιπρόσωπο, αν και τον θεωρούσε ασήμαντο! Μια μέρα, λοιπόν, μετά από ένα δείπνο, παραχώρησε μια ολιγόλεπτη συνάντηση στον Βενιζέλο:
“-Μπορείτε να βασιστείτε σε μένα”, του είπε ευγενικά ο Γουίλσον προσθέτοντας, “Θα στηρίξω τις ελληνικές επιδιώξεις”.
“-Ευχαριστώ, Πρόεδρε”, απάντησε ο Βενιζέλος. “Δεν πρόκειται για τη μικρή Ελλάδα, αλλά για τη μεγάλη ιδέα σας, για την “Κοινωνία των Εθνών”. Για να πραγματοποιηθεί αυτό το ιστορικό σας έργο, είμαι έτοιμος να σας υπηρετήσω”. Η ολιγόλεπτη προγραμματισμένη συνάντηση διάρκεσε μία ώρα(!) και γυρνώντας στο ξενοδοχείο του ο Βενιζέλος είπε στους συμπατριώτες του: «Πιστεύω ότι σήμερα έχουμε εξασφαλίσει τη Σμύρνη»!
“Ντυμένος απλά, ψηλός στο ανάστημα, θυμίζει προτεστάντη πάστορα· έχει ανοιχτό μέτωπο κι ένα αινιγματικό χαμόγελο στα χείλη· τα μάτια του είναι ζωηρά και λαμπερά πίσω από τα χρυσά γυαλιά του. Με την απαλή φωνή του και το σιωπηλό του βάδισμα, παρά τα εβδομήντα ένα του, είναι γεμάτος δύναμη και ζωτικότητα. Δείχνει πάντα αξιοσημείωτη ικανότητα για δουλεά. Στο απόγειο των πολιτικών κρίσεων, έκλεβε χρόνο για να παρακολουθεί τα νέα λογοτεχνικά κινήματα ή να παρίσταται σε θεατρικές πρεμιέρες. Στην Κρήτη, παλαιότερα, αγωνιζόμενος στο βουνό, διόρθωνε δοκίμια μιας αγγλικής μετάφρασης του Θουκυδίδη! Αρεσκόταν να επαναλαμβάνει πως “η αισιοδοξία είναι ελληνική αδυναμία”, κάτι που ο ίδιος δεν στερούνταν.
“Ο εξαιρετικός αυτός ρήτορας, ο πολιτικός με την ιδιάζουσα ιδιοσυγκρασία και αγωνιστικότητα, γνωρίζει να μη παρασύρεται από τα πάθη του. Κανείς δεν θα μπορούσε να καυχηθεί ότι έχει γνωρίσει τις μύχιες σκέψεις του. Παράδειγμα οι “οδύσσειες απαντήσεις” του, όταν το Μάη του 1914 ήρθαν να του πάρουν συνέντευξη Αμερικανοί δημοσιογράφοι ενθουσιασμένοι από τη μεγάλη σημασία που έδινε στην καλή κατάσταση του ελληνικού στόλου και του στρατού. Σε όλες τις ερωτήσεις τους ο Βενιζέλος απαντούσε με ένα χαμόγελο! Οι δημοσιογράφοι επέμεναν. Τελικά έθεσαν ξεκάθαρα το ερώτημα:
“-Περιμένετε πόλεμο;”
“-Με τίποτα!”, απάντησε ο Βενιζέλος. “Αλλά, γι’ αυτό ακριβώς το λόγο θέλω να είμαστε έτοιμοι” (…)
“Όποια κι αν είναι, για τον Βενιζέλο, η έκβαση του αγώνα που ξεκίνησε αυτή την εβδομάδα στην Ελλάδα, βιώνει ένα εσωτερικό του δράμα. Σε όλη του τη ζωή κυνήγησε την ιδέα της ανασύστασης της Μεγάλης Ελλάδας. Όλη του η ενεργητικότητα αφιερώθηκε στην πραγματοποίηση αυτού του χρέους υπηρετώντας την πατρίδα του. Οι νίκες του Κεμάλ-Πασά έσβησαν το όνειρο κι ο Βενιζέλος δεν μπόρεσε να γίνει ο ανανεωτής της χώρας του…”
“Άραγε, εξυπηρετεί πάντα την πατρίδα η επιδίωξη της κατάληψης της εξουσίας με αδελφοκτόνους πολέμους; Έχουν άδικο αυτοί που προτείνουν στον παλιό ηγέτη να ειρηνεύσει μια χώρα που έχει δοκιμαστεί πάμπολλες φορές απ΄τη φωτιά και το αίμα;”
[Α. DESMORILLON]. (3-6-22)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Παρωνύμιο του Ζορζ Κλεμανσώ (1841-1929), μεγάλου Γάλλου φιλέλληνα πολιτικού και συνομιλητή του Ελ. Βενιζέλου.
-(2) Anna de Noailles (1876-1933): Φιλέλλην, διάσημη Γαλλίδα ρομαντική ποιήτρια, ρουμανικής καταγωγής.
• Πηγή: Ιστοσελίδα Αρχείων της Bnf (=Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας):https://www.retronews.fr/search#allTerms=venizelos&sort=score&publishedBounds=from&indexedBounds=from&page=1&searchIn=all ή
στην ανάλογη https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62012562
