Ιστορικαί Οδοί και Κτήρια της πόλης των Χανίων
Σήµερα, αφού µελέτησα χθες βράδυ στο τελευταίο βιβλίο του Ιστορικού Ερευνητή Μανώλη Μανούσακα, το «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΙ ∆ΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ Ο∆ΟΙ ΚΑΙ ΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ», αποφάσισα να βγω στη γειτονιά µου και να κάνω τα ίδια βήµατα που κάνω κάθε µέρα! Ετούτη όµως τη φορά, θα ταξιδέψω στο χρόνο των παππούδων µας, για να δω µε τα µάτια της ψυχής τον τόπο το δικό τους…
Ξεκινώ λοιπόν µε το βιβλίο στο χέρι και σε δυο λεπτά είµαι στη συµβολή Ανδρέα Παπανδρέου µε τη Βενιζέλου. Εδώ ήταν κάποτε ο λεγόµενος «Καµένος Φούρνος». Βλέπω και σε παλιά φωτογραφία στην σελίδα 12, το βοµβαρδισµένο κτήριο που πήρε τη θέση του.
Στρίβω γοργά τη γωνιά και το µάτι στέκει στο 1ο Γυµνάσιο απέναντι. Στρατώνας ήταν, που χρησιµοποίησαν οι Γάλλοι επί Κρητικής Πολιτείας, οι οποίοι το 1907 διάνοιξαν και την ∆ασκαλογιάννη. Κι αυτό έγινε «…αφού ανατίναξαν µικρό τµήµα του τείχους και µπάζωσαν το αντίστοιχο τµήµα της τάφρου δηµιουργώντας και µια µικρή γέφυρα για την αποστράγγιση των νερών..». Μετά το 1914 ισοπεδώθηκε το υπόλοιπο τείχος και πάνω εκεί κτίστηκαν µια σειρά κτήρια…
Μένω έκπληκτη απ’ τις καινούργιες γνώσεις που αποκτώ και κοντοστέκοµαι ξανά στην σελίδα 12 σε άλλο ένα πολύτιµο ντοκουµέντο, µια εξαιρετική φωτογραφία της περιοχής όπως ήταν µετά την διάνοιξη, στο βάθος της οποία διακρίνει κανείς την Νέα τότε, Αγορά µας.
Μπρος µου η επιχωµατωµένη τάφρος των τειχών, στο βάθος στην άλλη άκρη κατά µήκος της Βενιζέλου, µαθαίνω πως έστεκε µέχρι και την οδό Κοραή, στην νότια πλευρά του τείχους ο προµαχώνας Santa Lucia. Να και µια ακέραιη φωτογραφία της αιχµής του στην σελίδα 11. Κι άλλη µια του 1928-30, στην σελίδα 19, καθώς τον καθαιρούν. Ο κενός χώρος που δηµιουργήθηκε χρησιµοποιήθηκε ποικιλοτρόπως. Πριν µερικά χρόνια µάλιστα, κατεδαφίστηκε ο κινηµατογράφος «Ρεγγίνα» για ν’ αναδειχτεί ό,τι απόµεινε απ’ τον προµαχώνα µαζί µε µέρος της τάφρου.
Καταλαβαίνω πως οι ανάγκες της καθηµερινότητας κάθε γενιάς που ακολούθησε άλλαξαν σταδιακά το τόπο και του έδωσαν άλλη µορφή. Όµως δεν µπορώ να µην σκεφτώ πως αυτό το βιβλίο που κρατώ στα χέρια µου δεν είναι µόνο µια παρουσίαση παλαιών και καινούργιων δρόµων και κτισµάτων, αλλά και µια υπενθύµιση πως το καθετί αξίας που βρίσκουµε στον τόπο ετούτο, καλό είναι να το πονάµε και να µην το αφήνουµε στη τύχη του…
Έφτασα γοργά στη ανατολική γωνιά της Αρχοντάκη. Στη σελίδα 14 βλέπω το νεοκλασικό Ξενοδοχείο «Νέα Ιωνία» που βρισκόταν εδώ. Να και το παλιό ΠΙΚΠΑ απέναντι! Και τι να πει κανείς για την Κοραή, δίπλα στο κοντινό «Πεδίον του Άρεως», όπως λεγόταν αρχικά ο καλυµµένος µε άµµο χώρος, που προσφερόταν για αθλήµατα, αλλά και στρατιωτικά γυµνάσια. Καθώς διαβάζουµε στο βιβλίο η περιοχή ήταν κάποτε: «…χώρος ταφής στην Μινωική περίοδο, τµήµα από το απέραντο νεκροταφείο της αρχαίας Κυδωνιάς…» Την δεκαετία του ‘30 δόθηκε κοµµάτι της ανατολικής πλευράς του Σταδίου για να χτιστούν τα γνωστά µας σχολικά κτήρια…
Τι ταξίδι κι αυτό!
Ατέλειωτο, όπως κι οι σελίδες που ακολουθούν η µια µετά την άλλη, γεµάτες εικόνες, επεξηγήσεις, πληροφορίες, χάρτες, φωτογραφίες, µα και µνήµες!
Να εδώ στέκουν ακόµα µπόλικα παλιά νεοκλασικά που τα θυµόµαστε κι αυτά! Τι να πρώτο περιγράψει όµως κανείς, καθώς πλησιάζουµε την Ηρώων Πολυτεχνείου, στρίβουµε στα «Μπάνια», περνάµε το νεοκλασικό του Γ. Καρδαµάκη µε τους ιδιαίτερους κωνικούς τρούλους. Να κι η γνωστή σε όλους µας «Χονολουλού». Μικρή στάση στην οικία Μυλωνογιάννη -κατοπινή ιδιοκτησία του εµπόρου Ανδρονικάκη- µε τις «µαρµαρένιες» κοπελιές, τις τέσσερεις αρχαίες θεές που µας κοιτούσαν από ψηλά και µας εντυπωσίαζαν! ∆εν υπάρχουν πιά. Θα τις δείτε ωστόσο στην σελίδα 64 του βιβλίου. Στην σελίδα 68 θα δούµε στην ίδια περιοχή, σε φωτογραφία του 1936, την ποµπή της κηδείας του Ελευθερίου Βενιζέλου να περνάει έξω από το σπίτι Κ. Ναξάκη.
Ανηφορίζοντας προς τη Χαλέπα θα µας υποδεχτούν εµβληµατικά, ιστορικά κτήρια της πόλης µας που διασώθηκαν, όπως προξενεία, η Γαλλική Σχολή του Άγιου Ιωσήφ, η κατοικία του Ύπατου Αρµοστή, το σπίτι του Ελευθερίου Βενιζέλου, σηµαντικό πλέον µουσείο της πόλης, και άλλα πολλά.
Κάνουµε στροφή και παίρνουµε το δρόµο του γυρισµού. Βαδίζουµε αργά µε τον χρόνο συνοδοιπόρο, τις εποχές να σµίγουν στο µυαλό κι ύστερα να διαχωρίζονται και ν’ αποκτά η καθεµία τη δική της αξία και χρώµα…
Φτάνουµε στο 1ο Γυµνάσιο και παίρνουµε τον δρόµο για τη Σπλάνζια για να ερευνήσουµε και την ∆ασκαλογιάννη του άλλοτε.
Θα δουν κι εδώ τα µάτια µας τα Χανιά µας σε άλλη διάσταση.
Θα περάσουµε περίτεχνες βενετσιάνικες πύλες, καµάρες και σκάλες, θα βρεθούµε σ΄ έναν δρόµο λιθόστρωτο γεµάτο παλιές κατοικίες µε κύριο χαρακτηριστικό τους τα σαχνισιά, που σε κατοπινές φωτογραφίες του δεν υπάρχουν πια. Θα παρατηρήσουµε το περίτεχνο οθωµανικό κιόσκι της πλατείας, το κτήριο του Αγίου Ρόκου παραδίπλα, κι όλα αυτά σε µια πόλη που κρατά ακόµα µπόλικα ίχνη µιας άλλης εποχής.
Και βέβαια θα σταθούµε µε περίσκεψη στους σωρούς των γκρεµισµένων χαλασµάτων που άφησε κι εδώ πίσω της, η κατάρα του τελευταίου πολέµου…
Κάντε το κι εσείς παρακαλώ, το όµορφο ταξίδι στο τότε της πόλης µας!
Αξίζει τον κόπο!
Τελειώνοντας να ευχαριστήσουµε τον Μανώλη Μανούσακα που χρόνια τώρα ερευνά και διασώζει σηµαντικές µαρτυρίες και ντοκουµέντα του τόπου µας, να του ευχηθούµε καλή δύναµη και σύντοµα να έχουµε στα χέρια µας κι άλλο ένα εκλεκτό βιβλίο του!
