«Από μιαν άποψη», λέει ο συγγραφέας του βιβλίου, «είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς πώς μπορεί να πεθαίνει ένας λαός με τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορία». Και ο τίτλος του βιβλίου συνοψίζει όχι συναισθηματική απαισιοδοξία, αλλά τον ρεαλισμό καταγραφής των συμπτωμάτων ιστορικού τέλους του ελλαδικού κρατιδίου μέσα σε μία και μόνη χρονιά.
Oργανωμένο από τη σύστασή του μεταπρατικά και πιθηκίζοντας τη Δύση, το ελλαδικό κρατίδιο οδηγήθηκε στη ραγδαία αλλοτρίωση της ιστορικής του ταυτότητας. Στα τελευταία είκοσι χρόνια η άγνοια ή και περιφρόνηση της ελληνικότητας σάρωσε κάθε κατάλοιπο ελληνικού ήθους. Με αποτέλεσμα το κρατίδιο να καταρρέει (Παιδεία, Διπλωματία, Οικονομία, Δημόσια Διοίκηση αντανακλούν σπαρακτικά το αδιέξοδο) και οι κάποτε Έλληνες να ερίζουν μόνο για κόμματα, αρχηγούς και καταναλωτικές διεκδικήσεις με ψυχοπαθολογική μανία αυτοκαταστροφής.
Το βιβλίο δεν είναι ανέλπιδο. Εντοπίζει την ελπίδα στην ελληνική ουτοπία, όχι στο ελλαδικό κρατίδιο.
ΧΧ. Φαιδρά πορτοκαλέα
15.1.1990
Αναζητώ απεγνωσμένα κάποια ερείσματα αισιοδοξίας. Και λέω: η Ελλάδα είναι ιδεώδης τόπος για ρεαλιστές φιλοσόφους, υπαρξιακούς ποιητές ή όποιον άλλον επιμένει στη σπουδή του τραγικού και του παραδόξου. Δεν ξέρω άλλη χώρα που να προσφέρει καθημερινά τόσο απροκάλυπτη και σπαρακτική την ανατομία των αντιφάσεων της ανθρώπινης φύσης. Γυμνή την αλογία παθών και φαντασιώσεων, την ανεπάρκεια της μνήμης και της θέλησης.
Κι αυτό ίσως από καταβολής ελληνισμού. Απομονώνουμε ρομαντικά τον Επιτάφιο του Περικλή και την ιδεώδη εικόνα της αθηναϊκής πολιτείας. Ξεχνάμε ότι το κείμενο του Επιτάφιου είναι ενσωματωμένο στη θουκυδίδεια Ιστορία – την πρώτη στην Ιστορία αμείλικτη ανατομία του συλλογικού παραλόγου.
Υπάρχει πάντα και η λύση της φυγής από το τραγικό, ο πειρασμός της αποδημίας. Σε χώρες όπου το παράλογο τιθασσεύεται από μακραίωνη παράδοση ορθολογισμού, αφομοιωμένη στην καθημερινή συμπεριφορά. Εκεί λειτουργούν κριτήρια χρησιμοθηρίας, που εξασφαλίζουν τον σεβασμό και την αποδοτικότητα των θεσμών. Υπάρχει συνέπεια, λειτουργεί η μνήμη, άρα και η κριτική. Στενεύουν τα περιθώρια της αυθαιρεσίας, της εξαπάτησης των πολλών από τους λίγους επιτήδειους. Η καλβινική ηθική ή ο αγγλοσαξωνικός πουριτανισμός έχουν ανεπαίσθητα διαμορφώσει εθισμούς, συλλογική νοοτροπία. Δεν αντέχει στον δημόσιο βίο ο απατεώνας, ο φαύλος, ο ανερμάτιστος και ασυνεπής. Έτσι, στις χώρες αυτές καμουφλάρεται το τραγικό και το παράδοξο της ανθρώπινης φύσης μας. Παρακάμπτεται ή και ξεχνιέται.
Στην Ελλάδα όλα είναι γυμνά και τετραχηλισμένα. Δίχως προσχήματα, δίχως επιφάσεις. Η τραγωδία αποκαλυπτική κάτω από το αμείλικτο φως. Βέβαια, οι πολλοί ούτε που την αντιλαμβάνονται. Παχύφλοιοι ή τυφλοί συμπαίζουν ανεπίγνωστα, όταν δεν εκμεταλλεύονται ωμά την πλεονάζουσα αφασία. Πρόβλημα εξουθένωσης και πνιγμού έχουν οι ελάχιστοι. Μια ασήμαντη μειοψηφία που επιμένει να σκέφτεται, να κρίνει, να διασώζει ευαισθησίες. Δεν είναι “αντιδημοκρατική” η διάκριση πολλών και ελαχίστων. Η δημοκρατία -σύμβαση απόλυτα σεβαστή και πολιτικά η καλύτερη- δεν εξισώνει τις ποιοτικές διαφορές. «Εις εμοί μύριοι», έλεγε ο δικός μας Ηράκλειτος. Ρεαλιστής και καθόλου φασίστας.
Γι’ αυτούς λοιπόν τους ελάχιστους ο λόγος. Τους όντως πολίτες και όχι παθητικούς κομπάρσους του τραγικού. Γι’ αυτούς η παραμυθητική μου διαπίστωση: η Ελλάδα είναι ιδεώδης τόπος για ρεαλιστές φιλοσόφους, υπαρξιακούς ποιητές, στοχαστές του παραλόγου της ανθρώπινης φύσης. Η σπουδή του παραλόγου μπορεί να είναι ρωγμή αποκάλυψης των ουσιωδών της ζωής. Πέρα από την πολιτική.
Σπουδάστε, επομένως, φίλοι, την εγχώρια τραγικότητα, την τρέχουσα ανεπάρκεια του λογικού και της θέλησης. Την απουσία της μνήμης, την υποκατάσταση της εμπειρίας από τη φαντασίωση. Οι λέξεις μου παραπέμπουν σε πολύ σαφή και γνωστά συμπτώματα. Θέλετε κι άλλες αφορμές για τη σπουδή σας; Ας ελαφρύνουμε τον λόγο:
Ποιός θα τολμούσε, στην περσινή μόλις χρονιά, να πει στους κνίτες -που καθορίζουν τα πανεπιστημιακά μας πεπρωμένα- ότι υπαρκτός σοσιαλισμός σημαίνει δικτατορία της κομματικής γραφειοκρατίας, τυραννία, πείνα, εξανδραποδισμό του ανθρώπου. Όποιος το τολμούσε, χαρακτηριζόταν ακαριαία “φασίστας”, δόλιος εκφραστής του αντικομμουνιστικού συνδρόμου. Οι υπέρμαχοι των πιο φρικιαστικών καθεστώτων προβάλλονταν από την τηλεόραση σαν “προοδευτικές” (ναι, προοδευτικές) και “δημοκρατικές” (ναι, δημοκρατικές) δυνάμεις. Σε ασυμβίβαστη αντιδιαστολή προς τις μη δημοκρατικές, “συντηρητικές” δυνάμεις, που έχουν το θράσος να μιλάνε για ελευθερίες.
Αυτά χθες. Σήμερα έρχονται οι ίδιοι να καταγγείλουν τη γραφειοκρατική προδοσία του σοσιαλισμού. Ενώ δέχονται ακόμα τη χειραγωγία της “καθοδήγησης”, του απροσδιόριστου “άνωθεν” της κομματικής αυθεντίας. Φτύνουν τα χθεσινά τους ινδάλματα, τη χθεσινή τους πίστη, πειθαρχώντας απλώς στην καινούργια κομματική “γραμμή”. Αγνοί, ωραίοι και πάντα “προοδευτικοί”. Άσπιλοι ασυνεπειών και αντιφάσεων. Ανυποψίαστο κομπάρσοι του τραγικού παραλόγου. Κι ο λαός σίγουρα θα τους αμείψει. Με κάποιο μειωμένο ίσως, αλλά πάντα σεβαστό ποσοστό ψήφων.
Άλλα επεισόδια στην τρέχουσα τραγωδία: η “οικουμενική” μας κυβέρνηση. Ξεπήδησε μέσα από την αποκάλυψη που μας επιφύλασσαν τα περίφημα “Πρακτικά” των αρχηγικών συσκέψεων. Η Αριστερά της “προόδου”, η κωμική φαντασίωση του “τρίτου δρόμου” και η πολτώδης αφασία των δυσλεκτικών του “φιλελευθερισμού”. Σε σύμπνοια ανατριχιαστικού επαγγελματισμού, μακιαβελλικής αδιαφορίας για τον διχασμό του λαού την παθιασμένη αντιμαχία των οπαδών που οι ίδιοι μεθόδευσαν.
Και το αποτέλεσμα; Οι πρωταίτιοι της οικονομικής μας χρεοκοπίας επικεφαλής στην “οικουμενική” προσπάθεια εξόδου από το αδιέξοδο. Ο Ιονέσκο θα ωχριούσε μπροστά στο εύρημα. Να μάς οδηγεί σθεναρά στην ανάκαμψη ο γενειοφόρος κορυφαίος της εθνικής μας οικονομίας, με κομματική ταυτότητα δυσωδών σκανδάλων, ρεμούλας, καταχρήσεων, κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος. Και ένα ελαφρότατο σαρδόνιο χαμόγελο για την ηθική δικαίωση που χάρισε στο κόμμα του η ψήφος του λαού.
Ολοκληρώθηκε χθες η σειρά πέντε κειμένων για την Ορθοδοξία του 1990-91 από το πολυσήμαντο προφητικό βιβλίο του καθηγητή φιλοσοφίας και βαθυστόχαστου Θεολόγου με τίτλο: “Ελλαδικά προτελεύτια” (β’ έκδοση – εκδόσεις Καστανιώτη).
Το σημαντικό αυτό βιβλίο περιλαμβάνει 20 κεφάλαια. Με το 19ο να έχει τίτλο: Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΗΜΕΡΑ” (το 1990-91), αυτό το εξαιρετικά επίκαιρο κείμενο με πέντε συνέχειες -δημοσίευσαν τα “Χ.Ν.” για να δώσουν, τώρα που η κρίση της Ορθοδοξίας είναι ακόμα μεγαλύτερη από το 1990 – 91 που πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο , την ευκαιρία σε κάθε αναγνώστη και αναγνώστρια να έχουν το σπουδαίο αυτό κείμενο για την Ορθοδοξία στα πέντε κεφάλαια.
Για το σημερινό φύλλο, με τη βοήθεια του συνεργάτη μας Δημήτρη Κακαβελάκη, παραθέτουμε το πυκνό κείμενο του συγγραφέα, για να κλείσουμε τη μεγάλη αυτή του προσφορά, με το τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο: “Η ΦΑΙΔΡΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΕΑ”.
