Οι αλχημείες και οι τρικλοποδιές στο εμπόριο σχετικά με την απόδωση ή μη του ΦΠΑ, μια κατάσταση αρκούντως γνωστή στους Έλληνες πολίτες από σειρά ετών, δημιουργούν τώρα μια σοβαρή κατάσταση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την ΕΕ. Είναι γνωστές οι εγχώριες οικονομικές συναλλαγές του τύπου «με ή χωρίς ΦΠΑ», οι εκπτωτικές συναλλαγές και οι συμφωνίες. Αποτέλεσμα, εδώ και δεκαετίες να μην εισπράτεται ο ΦΠΑ και να αυξάνεται ραγδαία η απώλεια εσόδων από αυτόν.
Τις συνολικές απώλειες από τον ΦΠΑ περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια συγκεκριμένη μελέτη της Κομισιόν. Σύμφωνα με την μελέτη αυτή, οι χώρες της ΕΕ απώλεσαν συνολικά έσοδα 137 δισ. ευρώ από τον ΦΠΑ το 2017. Το λεγόμενο «έλλειμμα ΦΠΑ» —δηλαδή η συνολική διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων εσόδων από τον ΦΠΑ και του ποσού που πράγματι εισπράχθηκε— έχει μειωθεί κάπως σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη αλλά παραμένει πολύ υψηλό.
Η ύπαρξη του σημαντικού αυτού ελλείμματος ΦΠΑ καταδεικνύει εκ νέου την ανάγκη για συνολική μεταρρύθμιση των κανόνων της ΕΕ για τον ΦΠΑ, όπως προτάθηκε το 2017 από την Κομiσιόν, καθώς και για αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, ώστε να καταπολεμηθεί η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ και να εξασφαλιστεί η λειτουργία των κανόνων για νομοταγείς επιχειρήσεις και εμπόρους.
Το έλλειμμα ΦΠΑ μετρά την αποτελεσματικότητα των μέτρων επιβολής και συμμόρφωσης σχετικά με τον ΦΠΑ σε κάθε κράτος μέλος, καθώς παρέχει μια εκτίμηση της απώλειας εσόδων λόγω απάτης και φοροδιαφυγής, φοροαποφυγής, πτώχευσης, οικονομικής αφερεγγυότητας και εσφαλμένων υπολογισμών.
Πού αυξήθηκε – πού μειώθηκε
Οι επιμέρους επιδόσεις των κρατών μελών εξακολουθούν να διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό. Το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε σε 25 κράτη μέλη και αυξήθηκε σε τρία. Η Μάλτα (-7 ποσοστιαίες μονάδες), η Πολωνία (-6 ποσοστιαίες μονάδες) και η Κύπρος (-4 ποσοστιαίες μονάδες) σημείωσαν πολύ καλές επιδόσεις, καθώς κατέγραψαν σημαντική μείωση στις απώλειες εσόδων από τον ΦΠΑ.
Επτά κράτη μέλη, συγκεκριμένα η Σλοβενία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία, η Πορτογαλία, η Τσεχία και η Γαλλία, σημείωσαν επίσης πολύ καλά αποτελέσματα, μειώνοντας το έλλειμμα ΦΠΑ κατά περισσότερες από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Σημειώθηκε σημαντική αύξηση του ελλείμματος ΦΠΑ στην Ελλάδα (2,6 %) και τη Λετονία (1,9 %) και οριακή αύξηση στη Γερμανία (0,2 %).
Σε ονομαστικές τιμές, το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε στα 137,5 δισ. ευρώ το 2017, δηλαδή κατά 8 δισ. ευρώ, ποσό παρόμοιο με τη μείωση κατά 7,8 δισ. ευρώ που σημειώθηκε το 2016. Το έλλειμμα ΦΠΑ το 2017 αντιπροσωπεύει το 11,2 % των συνολικών εσόδων από τον ΦΠΑ στην ΕΕ, ενώ το προηγούμενο έτος το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 12,2 %. Αυτή η πτωτική τάση παρατηρείται για πέμπτη συνεχή χρονιά.
Η έκθεση που δημοσιεύτηκε σχετικά με το έλλειμμα ΦΠΑ επικεντρώνεται στο 2017, την πιο πρόσφατη περίοδο για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα αναλυτικά στοιχεία εθνικών λογαριασμών και δεδομένα ιδίων πόρων. Ωστόσο, η μελέτη του τρέχοντος έτους εισάγει ένα νέο στοιχείο: την κατάρτιση προβλέψεων, με την οποία θα παρέχονται οι λεγόμενες «ταχείες εκτιμήσεις» για το έτος που προηγείται του έτους δημοσίευσης, δηλαδή το 2018. Σύμφωνα με αυτές τις ταχείες εκτιμήσεις, είναι πιθανό ότι το έλλειμμα ΦΠΑ θα συνεχίσει την καθοδική του τάση και θα είναι χαμηλότερο από 130 δισ. ευρώ και από το 10 % της συνολικής φορολογικής υποχρέωσης ΦΠΑ το 2018.
Οι χώρες με το μεγαλύτερο έλλειμμα Φ.Π.Α. – 34% το έλλειμμα στην Ελλάδα
Η Ρουμανία, σύμφωνα με την μελέτη, κατέγραψε το μεγαλύτερο εθνικό έλλειμμα ΦΠΑ, με απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ ύψους 36 % το 2017. Ακολουθούν η Ελλάδα (34 %) και η Λιθουανία (25 %). Τα χαμηλότερα ελλείμματα καταγράφηκαν στη Σουηδία, το Λουξεμβούργο και την Κύπρο, χώρες οι οποίες απώλεσαν έσοδα από τον ΦΠΑ μόνο σε ποσοστό 1 % κατά μέσο όρο. Σε απόλυτες τιμές, το υψηλότερο έλλειμμα ΦΠΑ, ύψους περίπου 33,5 δισ. ευρώ, σημειώθηκε στην Ιταλία.
Ιστορικό της μελέτης για το έλλειμμα Φ.Π.Α.
Η μελέτη για το έλλειμμα ΦΠΑ χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τα πορίσματά της έχουν σημασία τόσο για την ΕΕ όσο και για τα κράτη μέλη, δεδομένου ότι ο ΦΠΑ συμβάλλει σημαντικά τόσο στον προϋπολογισμό της ΕΕ όσο και στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Η μελέτη εφαρμόζει μια μεθοδολογία «εκ των άνω προς τα κάτω», χρησιμοποιώντας στοιχεία των εθνικών λογαριασμών για την εκτίμηση των ελλειμμάτων ΦΠΑ. Mε την πάροδο των ετών, η μέθοδος βελτιώθηκε, τελειοποιήθηκε και πλέον παρέχει τον καλύτερο συνδυασμό εκτιμήσεων ως προς τη συγκρισιμότητα των αποτελεσμάτων και την ακρίβεια.
