Συζητήθηκε στην Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της Ελλάδος την 2-4-2022 το θέμα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και εξουσιοδοτήθηκε η Συντονιστική Επιτροπή των Δικηγορικών Συλλόγων να λάβει τις σχετικές αποφάσεις.
H συζήτηση έλαβε χώρα κατόπιν εμπεριστατωμένης και αιτιολογημένης εισήγησης των Δικηγόρων Χριστίνας Τσαγκλή, Δικ. Συλλ. Αθηνών, Ηλία Τζατζικάκη, Δικ. Συλλ. Πειραιώς και Ασημίνας Φιλιοπούλου, Δικ. Συλλ. Θεσσαλονίκης.
Το θέμα της έμφυλης βίας είναι ιδιαίτερης σημασίας και σπουδαιότητας.
Η έμφυλη βία, σύμφωνα με τους κανόνες της εγκληματολογικής επιστήμης, είναι ένα φαινόμενο το οποίο διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας καθώς έχει τεκμηριωθεί ότι πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος και εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης, η οποία χρησιμοποιείται ως μέσο κοινωνικού ελέγχου και «σωφρονισμού» των ατόμων (συνηθέστερα γυναικών) που την υφίστανται.
Μορφές έμφυλης βίας συνιστούν η λεκτική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική κακοποίηση, ο βιασμός, η σεξουαλική βία, η σεξουαλική παρενόχληση, η εμπορία ανθρώπων, η σεξουαλική εκμετάλλευση, η οικονομική βία, ο αναγκαστικός γάμος, ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων κ.λπ., καθώς και η ενδοοικογενειακή βία, η οποία αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές έμφυλης βίας, παγκοσμίως.
Συνηθέστερη μορφή ενδοοικογενειακής βίας είναι η βία από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφό του, αντίστοιχα. Η πιο ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας είναι η ανθρωποκτονία γυναικών από πρόθεση, η οποία χαρακτηρίζεται με τον κοινωνιολογικό όρο γυναικοκτονία και η οποία διαπράττεται με υπόβαθρο τις βαθιά δεδομένες κοινωνικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες πρέπει να είναι υποτελείς στην ανδρική εξουσία. Στις περιπτώσεις αυτές ο δράστης συνήθως έχει μία μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα που είναι συχνά σε θέση οικονομικής αδυναμίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κάθε χρόνο διαπράττονται περί τις 50.000 γυναικοκτονίες, δηλαδή δολοφονούνται κατά μέσο όρο 137 γυναίκες την ημέρα ή άλλως μία γυναίκα κάθε 10 λεπτά. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2.600 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ενδοοικογενειακή βία, ενώ, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το έτος 2021 σημειώθηκαν 17 περιπτώσεις δολοφονίας εκ προθέσεως γυναικών στο πλαίσιο των συντροφικών ή ενδοοικογενειακών σχέσεων. Όπως έχει προσφυώς αναφερθεί, οι γυναίκες, ηλικίας από 15 έως 44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία απ’ ότι από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία, ενώ, το 55 έως 95% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα.
Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν εστιάζονται σε τρεις άξονες:
1. Νομοθετικές παρεμβάσεις – τροποποιήσεις στο ποινικό, αστικό και αντίστοιχο δικονομικό δίκαιο, καθώς και στον ν. 3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία, για την αναγνώριση της έμφυλης διάστασης των εγκλημάτων και την αποτελεσματικότερη προστασία των θυμάτων.
2. Δημιουργία των κατάλληλων Θεσμικών Υποδομών και Υποστηρικτικών Υπηρεσιών προστασίας και επανένταξης των θυμάτων.
3. Μέτρα πρόληψης, ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της κοινής γνώμης.
Αξίζει εν προκειμένω να καταστεί γνωστό ότι, στις θεσμικές υποδομές και στις υποστηρικτικές υπηρεσίες προτείνονται :
– Δημιουργία Συμβουλευτικών Κέντρων σε κάθε Δήμο, στελεχωμένων από Κοινωνικό Λειτουργό, Ψυχολόγο, Νομικό (σήμερα είναι μόλις 27 σε όλη την Ελλάδα και τα περισσότερα υποστελεχωμένα). Συνεργασία τους με τους οικείους δικηγορικούς συλλόγους για την παροχή νομικών υπηρεσιών και νομικής βοήθειας (LEGAL AID) σε θύματα έμφυλης βίας.
– Αύξηση του αριθμού των Ξενώνων Φιλοξενίας γυναικών και παιδιών σε κάθε Νομό, ευκολότερη και πιο ταχεία πρόσβαση, ειδικά σε επείγουσες περιπτώσεις, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όταν κρίνεται αναγκαίο (σήμερα λειτουργούν 20 Ξενώνες σε όλη την χώρα, με πολύ περιορισμένη διαθεσιμότητα, με λίστα αναμονής και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, ο δε ανώτατος χρόνος φιλοξενίας, ανέρχεται σε τρεις μήνες). Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για φιλοξενία των γυναικών/παιδιών σε συμβεβλημένα με το κράτος ξενοδοχεία.
– Δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων για το παιδί στα οποία εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα θα πλαισιώνει κάθε παιδί -θύμα ενδοοικογενειακής βίας , στα οποία αυτό θα καταθέτει ενοποιημένα, μία και μόνη φορά σε απόλυτα ασφαλές και φιλικό περιβάλλον προς εκπαιδευμένους συνεντευκτές όλα όσα έχει υποστεί, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών (εισαγγελία, αστυνομία, κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες σωματικής και ψυχικής υγείας) και θεσμοθέτηση αυστηρού περιορισμού των δυνατοτήτων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών να καλούν το παιδί – θύμα για περαιτέρω καταθέσεις-συνεντεύξεις ή μαρτυρίες πριν ή μετά αυτή την ενοποιημένη κατάθεσή του, προκειμένου να περιοριστεί η δευτερογενής θυματοποίηση των παιδιών.
– Αύξηση του προσωπικού που απασχολείται στη συμβουλευτική γραμμή 15900 και λειτουργίας αυτής σε 24ωρη βάση και δωρεάν από όλα τα σταθερά και κινητά τηλέφωνα.
– Θεσμοθέτηση οικονομικού επιδόματος στήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής/έμφυλης βίας προκειμένου να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους και να μην αποτελεί η οικονομική εξάρτηση εμπόδιο στην καταγγελία σχετικού αδικήματος.
– Θεσμοθέτηση ειδικής πρόβλεψης για δικαιολογημένη άδεια από την εργασία των θυμάτων έμφυλης βίας, ειδικά σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαία η άμεση μετεγκατάσταση σε άλλη περιοχή, προκειμένου να απομακρυνθεί η γυναίκα ή/και τα ανήλικα από τον κακοποιητή.
– Διεύρυνση των οικονομικών ορίων ένταξης σε δωρεάν Νομική Βοήθεια για τα θύματα ενδοοικογενειακής/έμφυλης βίας και δημιουργία ειδικού καταλόγου από ειδικά επιμορφωμένους δικηγόρους για τους δικηγόρους που επιθυμούν να προσφέρουν σε αυτές τις υποθέσεις.
