Είναι από τους ξεχασμένους ήρωες του ‘21 που θυσίασαν τη ζωή τους για την «μυριάκριβη τη λευτεριά». Είναι από τους πρωτοκαπετάνιους που εκδικήθηκαν τον Μουσταφά Πασά, τον Μάιο του 1828, όταν ήρθε εδώ στο Φραγκοκάστελο και συγκρούστηκε με τον Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη.
Hταν τότε, που όλοι οι Αρχηγοί των Επαναστατών προσπαθούσαν να μεταπείσουν τον Χατζή Μιχάλη και πρώτος ο Στρατής Δεληγιαννάκης: «Κουζουλάδα είναι και θα πάρεις στο λαιμό σου τόσες ψυχές. Μα για να σου δείξω πως μήτε εγώ, μήτε οι αποδέλοιποι φοβούμαστε, ήλθα εδά και ετοιμάσου να χαθούμε». Ακολούθησε η τρομερή σύγκρουση και η καταστροφή του σώματος του Χατζή.
Οπως διάβασα, στη μάχη του Φραγκοκάστελου σκοτώθηκαν, από τη μεριά των Ελλήνων 3 οπλαρχηγοί και 335 παλικάρια. Μέσα σ’ αυτούς οι 123 άνδρες του Αργυροκαστρίτη, που δέθηκαν από το πόδι, λίγο πριν την μάχη και ήταν οι πρώτοι νεκροί και βέβαια τα 80 άλογα του ιππικού του Νταλιάνη. Από την μεριά των Τούρκων σκοτώθηκαν οκτακόσιοι πενήντα (850).
Ομως η μεγάλη καταστροφή για τον Μουσταφά Πασά, έγινε όταν θέλησε να φύγει για το Ρέθυμνο.
Εκεί, τους περίμεναν οι επαναστάτες: «Αφρισμένοι στη Σκαλωτή – Ακοσταρέ, και με λύσσα έπεσαν πάνω τους». Λίγο παραπέρα, στον “Κόρακα” του Ροδάκινου, συμπληρώθηκε ο όλεθρος για τους Τούρκους. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών, συμπεριλαμβανομένων και του Φραγκοκάστελου έφθασε στους 2727 νεκρούς! Ενας από τους κύριους συντελεστές της ελληνικής νίκης ήταν και ο Μπουγιουκαλομανώλης. Ηξερα από παράδοση τη συγγενική σχέση που έχουμε με τους Μπουγιουκαλήδες. Αυτό θυμάμαι μου το είχε διηγηθεί ο παππούς μου ο Σηφάκης.
Εκεί, στα τέλη του 19ου αιώνα, φυγόδικος και μάλιστα επικηρυγμένος για 40 ασημένια τάλιρα, και χρειάστηκε να φύγει από την Κρήτη. Μου είπε λοιπόν πως τον βοήθησαν οι συγγενείς του οι Μπουγιουκαλήδες. Χρειάστηκε τότε να πληρώσει ένα Ναπολεόνι για το ταξίδι με ένα ιταλικό καράβι και με το όνομα Σήφης Βουγιούκαλος, και να μείνει στην Αθήνα για 10 χρόνια.
Ξανά στην ιστορία μας.
Πήρα στα χέρια μου φωτοτυπία ενός παλιού εντύπου που είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο Γιώργης Βουγιούκαλος που μένει στη Μύρθιο, με καταγωγή από τον Καλλικράτη και αφορά τον Εμμανουήλ Βουγιούκαλο. Το έντυπο έχει ένα κείμενο και ένα ποίημα. Τυπώθηκε το 1907 από το: «Εν Χανίοις. Εκ του Τυπογραφείου Στ. Α. Ανδρουλακάκη». Το ποίημα είναι του Κων/νου Καψαλάκη.
Στο πεζό αναφέρει και τον στενό συγγενικό δεσμό που έχουμε με τους Μπουγιουκάληδες. Ο συντάκτης του κειμένου αναφέρει τους στενούς του συγγενείς και συγκεκριμένα τα πρώτα του ανίψια. Και ανάμεσά τους και τους Πετρήδες: «Ετεροι ουδόλως κατώτεροι των ανωτέρων εισίν οι Πέτριδες ανεψοί πρώτοι και ούτων του απαγχονισθέντος, εξ ων ο πρώτος εκ των αδελφών. Πετρονικόλας αρχηγός του ανατολικού τμήματος Αποκορώνου και ο ανιψιός του Πετρομάρκος, αληθές φόβητρον των Τούρκων…». Ηταν λοιπόν πρώτα του ανίψια από τη μάνα τους.
Στο ποίημα αναφέρει για τη δράση του Εμμανουήλ Βουγιούκαλου και όπως λέει στο εξώφυλλο το έγραψε ο Κωνσταντίνος Καψαλάκης. Στο ποίημα, έμμετρα περιγράφει πως με δόλο τον συνέλαβε ο Ντελή Μεμέτης, και τον πήγε σιδηροδέσμιο στα Χανιά:
«Δέσε με άπιστε καλά μα ‘καμες την δουλειάν σου
μη καυχηθής πως μ’ έπιασες με την παλλικαριάν σου».
Συγκινητικός ο αποχωρισμός από την γυναίκα του Χρυσώ και τον γιο του Γιάννη:
«Γλυκοφιλεί τον Γιάννη του και τον εκανακεύει
και λέγει της γυναίκας του που ήτο βαρεμένη
– Μη κάθεσαι κερά Χρυσώ πολλά να ντουσουντίζεις».
Οταν έφθασαν στα Χανιά τον πήγαν αμέσως στον πασά:
«Και δεν εδίκανε μωρέ ότι ‘χεις καμωμένο
μα σκότωσες και τον Αβτή τον πολυπαινεμένον»
Εκείνος του απάντησε:
«Μα έκαμα ‘γω το κέφι μου κι ο χάρος ας με πάρει
μα ‘γω ‘χω συγγενείς καλούς να βγάλουν το ζαράρι».
Χωρίς να του επιτρέψει ο πασάς να κοινωνήσει τον στέλνει στον:
«Πασίν τον εις τον πλάτανον το έρημο μεϊντάνι
η όψις του δεν άλλαξεν, ούτε ένα δάκρυ βγάνει.
Και βάνουν του την σερταρέ που ‘χαν ετοιμασμένα
διπλά τριπλά του τάχανε τα έρμα σχοινιά βαρμένα».
Εσπασε όμως ο κέρκελος. Ομως ο πασάς δεν του χάρισε τη ζωή όπως ήταν συνηθισμένο σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
«Και διατάσσει ο πασάς να τον κρεμάσουν πάλιν
και πέμπει τον καβάζην του τη σερταρέ να βάλει».
Μόλις έμαθε για τον θάνατό του ο αδελφός του ο Γιάννης:
«Κι αμέσως εσηκώθηκε και τ’ άρματά του βάνει
και παίρνει τονε η φούργια του σ’ το Κάτω – Μέρι πάει
Γιαννίτσαρους εγύρευε το δικιό του να κάμει».
Δεν χρειάστηκε να πάει μακριά. Περνώντας από την πόλη, την σημερινή Αργυρούπολη συναντά:
«Τον σκύλο τον Χαβδούλ – Αγά εσκότωσα στην Πόλη
όπου τονε φοβούντανε και τον ετρέμαν όλοι».
Σε λίγο καιρό γέννησε η γυναίκα του ένα αγόρι και του έδωσε το όνομα του νεκρού πατέρα του, Μανώλης, που όταν αναλίκωσε συνέχισε τις ηρωικές πράξεις του πατέρα του:
«Απήτις εμεγάλωσε κι έγινε παλληκάρι
ετρόμαξέ το η Τουρκιά…»
Ομως δεν ξεχάστηκε ποτέ ο μαρτυρικός θάνατος του Εμμανουήλ Βουγιούκαλου γιατί:
«Του Μανώλη ο θάνατος, κι η νιότη κι η αντριά του
πόνο μεγάλο άφηκε….
τον κλαίγαν ξένοι και εδικοί τον πένθησεν η Κρήτη».
Σημ.: Τα στοιχεία είναι από την “Ιστορία της Κρήτης” του Ι.Δ. Μουρέλλου
