Με αφορμή ένα Κυριακάτικο άρθρο μερικές προσωπικές εμπειρίες με τα αρχαία Ελληνικά…
Kάθε Κυριακή πρωί διαβάζω το άρθρο που ανεβάζει ο φίλος Νίκος Δήμου στο ιστολόγιό του doncat.blogspot.com. Αυτή την Κυριακή έθιξε το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων αναφέροντας πως αμφιβάλει «αν ένας απόφοιτος της Φιλοσοφικής οποιουδήποτε Ελληνικού όχι βέβαια Λυκείου, αλλά ακόμα και ΑΕΙ, θα ήταν σε θέση να μιλήσει στα Αρχαία ή να γράψει δύο σελίδες πρωτότυπο κείμενο, χωρίς λάθη.
Αλλά ακόμα και αν βρισκόταν ένας τέτοιος φωστήρας – και πάλι τα αρχαία θα του ήταν παγκοσμίως άχρηστα. Γιατί στην Ελλάδα επιμένουμε να προφέρουμε τα αρχαία κείμενα με νεοελληνική προφορά, ενώ όλη η οικουμένη χρησιμοποιεί την «Ερασμιακή». Άρα, πλήρης αδυναμία προφορικής συνεννόησης. Δηλαδή, στο μόνο πράγμα που θα μπορούσε (και θα έπρεπε) η παιδεία μας να υπερέχει, υστερεί τραγικά. Οι «Παίδες Ελλήνων ίτε!» δεν μαθαίνουν σωστά αρχαία!»
Το άρθρο αυτό μου θύμισε μερικές παλιές εμπειρίες.
Ο ελληνοτραφής Βέλγος παιδίατρος. Πριν μερικά χρόνια όταν ζούσαμε στις Βρυξέλλες πηγαίναμε τα παιδιά σε έναν παιδίατρο, που ήταν και διευθυντής στο παιδιατρικό τμήμα του Νοσοκομείου St. Jean, στο κέντρο των Βρυξελλών. Την πρώτη φορά που τον επισκεφθήκαμε, τον ρωτήσαμε αν μπορούσαμε να δώσουμε στον γριπιασμένο γιο μας λίγο μέλι για τον λαιμό. «Δεν γνωρίζετε τι έπαθαν οι Μύριοι όταν στην κάθοδό τους προς τη Μαύρη Θάλασσα βρήκαν μια κυψέλη κι άρχισαν να τρώνε μέλι;» μας ρώτησε. Αδαείς εμείς, που είχαμε βέβαια διδαχτεί σχολαστικά την Κύρου Ανάβαση στο Γυμνάσιο, σηκώσαμε τους ώμους. Ο γιατρός πήρε τότε ένα κομμάτι χαρτί κι έγραψε στα Ελληνικά «κάτω διεχώρουν» ή «κατεδιέρρευσαν» (Ξεν. Αν. 4,8,20).
«Στο γυμνάσιο που πήγαινα» μας είπε μετά, στο Λύκειο Saint Michel που διηύθυναν Ιησουίτες καλόγεροι, «έπρεπε στο διάλειμμα να μιλάμε υποχρεωτικά Λατινικά. Απαλλάσσονταν μόνον όσοι μιλούσαν Αρχαία Ελληνικά». Και συμπλήρωσε, «εμείς οι γαλλόφωνοι μπορούμε να καταλάβουμε τη γλώσσα μας σε βάθος μόνον αν διδαχθούμε καλά τα Ελληνικά». Νέοι εμείς τότε δεν δώσαμε σημασία, αλλά σιγά σιγά γίναμε φίλοι. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν είχε πάρει πια σύνταξη, μας εξομολογήθηκε πως «ακόμη και τώρα στα 70 μου, όταν δεν μπορώ να κοιμηθώ το βράδυ, απαγγέλλω τους πρώτους 100 στίχους της Ιλιάδας ! Από το πρωτότυπο φυσικά…».
Ο Φινλανδός “Θεοδωράκης”. Επιστέφοντας από ένα σεμινάριο στην Φινλανδική Σχολή Πολιτικής Προστασίας αγόρασα έναν δίσκο με κλασσική πατριωτική μουσική του μεγάλου Φινλανδού συνθέτη Γιαν Σιμπέλιους (Jan Sibelius). Ο δίσκος περιείχε και το επαναστατικό τραγούδι που είχαν στα χείλια τους οι Φιλανδοί στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ζούσαν κάτω από Ρωσική κατοχή.
Ήταν απόσπασμα από το πολεμικό έπος Δέξιππος που έγραψε ο ποιητής Viktor Rydberg εμπνεόμενος από τα έπη του Σπαρτιάτη ποιητή Τυρταίου. Το ποίημα διηγείται τη μάχη ανάμεσα στους πολιτισμένους Αθηναίους και του Πέρσες στην Αθήνα του 267 π.Χ. Η αναλογία στη σχέση Φιλανδών και Ρώσων ήταν εμφανής.
Με βάση το παραπάνω ποίημα, τον Απρίλιο του 1899 παρουσιάστηκε στο Ελσίνκι το συμφωνικό έργο «Ο Ύμνος των Αθηναίων» (Atenarnes Sång, Op 31 No 3) για ορχήστρα και χορωδία του Sibelius. Λίγους μήνες μετά, κι ενώ η Ρωσική λογοκρισία γινόταν όλο και πιο αυστηρή, το έργο έγινε σύμβολο αντίστασης και παρουσιάστηκε σε πολυάριθμες διασκευές.
Αρκαδία. Η καταγωγή μου είναι από την Αρκαδία και μάλιστα από την Επαρχία Κυνουρίας – τη θρυλική Τσακωνιά. Κάποια στιγμή το 2002 πήρε το μάτι μου σε μια Βελγική εφημερίδα τη λέξη Arcadie. Έτσι αποκαλείται μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός χώρου συνάντησης και ελεύθερης έκφρασης σε ένα νοσοκομείο των Βρυξελλών, για τα αδέλφια παιδιών που πάσχουν από βαριές αρρώστιες. Η πρωτοβουλία πήρε το βραβείο «Ανθρώπινη Φροντίδα».
Αρκαδία! Αλήθεια τι ονειρεμένο όνομα! Φέρνει στο νου τον περίφημο και πολυσυζητημένο πίνακα του Νικολά Πουσέν «Οι Αρκάδες βοσκοί» με τρεις βοσκούς και μια κοπέλα γύρω από έναν τάφο με την επιγραφή «Et in Arcadia ego» (Και εν Αρκαδία ειμί). Για τους μορφωμένους του 17ου αιώνα η Αρκαδία συμβόλιζε την βουκολική ποίηση που αναπτύχθηκε παράλληλα με την επική από τους αρχαίους χρόνους.
Κατά την παράδοση οι βοσκοί κι οι βοσκοπούλες στην Αρκαδία ζούσαν μιάν ανέμελη ζωή δίπλα στα κοπάδια τους έχοντας άφθονο χρόνο να παίζουν τις φλογέρες τους και να συνθέτουν ποιήματα. Η Αρκαδία ήταν λοιπόν ένα είδος γλυκιάς ουτοπίας κι ο Πουσέν θέλησε να υποδηλώσει στον πίνακα αυτόν πως ακόμη και σ’ αυτήν την ουτοπία υπάρχει ο θάνατος κι ο πόνος.
Η έρευνα στο διαδίκτυο με τη λέξη «Arcadia» δίνει 128 εκατομμύρια αποτελέσματα! Υπάρχουν Αρκαδίες στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ουκρανία και αλλού. Σχολεία, οργανισμοί, κινηματογραφικές ταινίες, πίνακες ζωγραφικής, πλοία, ένα κολλέγιο και ένα πανεπιστήμιο φέρουν το όνομα αυτό. Αλλά να μην ξεχνάμε και τον Πουσέν. «Et in Arcadia ego».
