Αρνητική γνωμοδότηση και από την “Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού” στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την επένδυση στα Φαλάσαρνα.
H Εταιρεία που αποτελεί μια εκ των παλαιότερων περιβαλλοντικών οργανώσεων, εξέτασε θεσμικά τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και στην τοποθέτησή της δικαιώνει τις ενστάσεις που διατύπωσε στις αποφάσεις της τόσο η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής του Δήμου Κισσάμου, όσο και αργότερα το Δημοτικό Συμβούλιο Κισσάμου. Παράλληλα τονίζει την πρόσφατη καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για «ανεπαρκή προστασία των περιοχών Natura στη χώρα μας».
Η ΑΠΟΦΑΣΗ
Στην απόφασή της τονίζει μεταξύ άλλων ότι «δεν πρέπει να χωροθετούνται μεγάλες επενδύσεις στις περιοχές Natura χωρίς να έχουν θεσμοθετηθεί τα σχέδια διαχείρισης και οι στόχοι για την διατήρηση της περιβαλλοντικής ποιότητας των προστατευτέων ειδών και οικοτόπων. Στηρίζεται τόσο στην ευρωπαϊκή οδηγία όσο και στην σχετική νομολογία του ευρωπαϊκού δικαστηρίου. Συμπληρωματικά σύμφωνα με την εθνική νομολογία: …δεν απαγορεύεται κατ’ αρχήν η έγκριση σχεδίου, όπως είναι και το σχέδιο δημιουργίας, στον τομέα του τουρισμού, οργανωμένου υποδοχέα τουριστικών εγκαταστάσεων, σε περιοχή του δικτύου Natura 2000 εφόσον διαπιστωθεί, κατόπιν της δέουσας εκτίμησης και πέραν πάσης εύλογης αμφιβολίας, ότι διασφαλίζεται ότι το συγκεκριμένο σχέδιο έχει σχεδιασθεί κατά τρόπο ώστε να μην παραβλάπτεται η ακεραιότητα της προστατευόμενης περιοχής. » Επίσης σημειώνει πως στο υπό διαβούλευση ξενοδοχειακό συγκρότημα και οι λοιπές συνοδές τουριστικές εγκαταστάσεις « φαίνεται να χωροθετούνται πλήρως εντός της περιοχής Natura Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ): «GR4340001 – Ήμερη και Άγρια Γραμβούσα – Τηγάνι και Φαλάσαρνα – Ποντικονήσι, όρμος Λιβάδι – Βίγλια».
Βάση των παραπάνω τονίζεται:
• Είναι αδικαιολόγητο ότι δεν έχει ακόμα δοθεί σε διαβούλευση η μελέτη ΕΠΜ (Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη), με μεγάλη καθυστέρηση έναντι του προγραμματισμένου χρονοδιαγράμματος και εν τω μεταξύ να προωθείται αποσπασματικά ένα ΕΠΣ (Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο). Το ΥΠΕΝ οφείλει να ενημερώσει εγκαίρως τους υποψήφιους επενδυτές για τους κινδύνους που εγκυμονεί ο προγραμματισμός μιας επένδυσης σε τόσο κρίσιμες περιοχές με βαρείς θεσμικούς περιορισμούς από την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική και νομοθεσία. Υπάρχουν ακόμα και νομοθετικά εργαλεία σ ́ αυτή την κατεύθυνση, όπως η έκδοση ΥΑ αναστολής, ή περιορισμού χρήσεων, όπως εφαρμόστηκε στα λεγόμενα “απάτητα βουνά”.
• Το ΕΠΣ που βρίσκεται προς έγκριση προεξοφλεί χρήσεις γης αλλά και ορισμένα διαχειριστικά μέτρα (ειδικά αυτά για το κρινάκι Androcymbium rechingeri) ενώ αυτά θα πρέπει να βασιστούν στην ολοκληρωμένη μελέτη ΕΠΜ για την περιοχή και το Σχέδιο Διαχείρισης.
• Η Δέουσα Εκτίμηση του ΕΠΣ δεν στηρίζεται σε θεσμοθετημένους, συγκεκριμένους και επαρκείς στόχους διατήρησης για την περιοχή όπως απαιτεί η οδηγία 92/43/ΕΟΚ και η σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, επίσης λόγω της παραπάνω καθυστέρησης η “Οικολογική μελέτης βάσης” περιλαμβάνει ένα προσάρτημα με προτεινόμενους στόχους, χωρίς όμως σαφή διασύνδεση με το περιεχόμενο της μελέτης. Είναι παράδοξη η εισαγωγή της έννοιας της Οικολογικής μελέτης βάσης στο βαθμό που στην νομοθεσία προβλέπεται η ΕΟΑ (Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση).
• Η μελέτη είναι αρκετά ενδελεχής και το γενικό πνεύμα που τη διαπνέει είναι ότι οι επιπτώσεις στους οικοτόπους και είδη της περιοχής θα είναι ασήμαντες και άρα ουδείς λόγος ανησυχίας από την επένδυση. Ωστόσο ορισμένα βασικά της συμπεράσματα δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένα, πχ. βάσει του επιλεγόμενου σεναρίου 3 καταλαμβάνεται (δηλαδή καταστρέφεται) πάνω από το 6% του βιοτόπου του Androcymbium rechingeri στην περιοχή (είδος προτεραιότητας της οδηγίας, ενδημικό της Κρήτης όπου απαντάται μόνο σε 3 περιοχές) χωρίς αυτό να θεωρείται ότι επιδρά στην ακεραιότητα της περιοχής. Εντύπωση προκαλεί και για το ίδιο είδος ο διαχωρισμός σε σημεία με μεγάλη/ μεσαία/ χαμηλή συγκέντρωση ατόμων του είδους, σαν να μην πρόκειται για ενιαίο οικότοπο με τις οικολογικές του λειτουργίες που πρέπει να διατηρηθεί. Παρόμοιο συμπέρασμα και για τον αμμοθινικό οικότοπο 2110 του οποίου καταλαμβάνεται το 3.5%.
• Με την μελέτη επίσης για να ενισχυθεί το συμπέρασμα περί ασήμαντων επιπτώσεων στην περιοχή Natura γίνεται αναφορά και σε “ανθρωπογενείς οικοτόπους”, έννοια που όμως δεν περιλαμβάνονται στην οδηγία. Ερωτήματα προκαλεί και το συμπέρασμα ότι δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις σε θαλάσσια είδη και οικοτόπους εφόσον δεν θα πραγματοποιηθούν έργα στη θάλασσα καθώς αγνοεί τη πιθανότητα πρόκλησης επιβλαβών επιπτώσεων από τις δραστηριότητες της ξηράς. Άλλα ζητήματα αποτελούν η απουσία αναφοράς της μελέτης σε συσσωρευτικές επιπτώσεις με άλλες δραστηριότητες καθώς και τα μάλλον γενικά μέτρα μετριασμού που προτείνονται βάσει και ενός προτεινόμενου μελλοντικού “σχεδίου δράσης για τη βιοποικιλότητα” που θα συνοδεύει το έργο. Έτσι κρίνεται δύσκολο να διαπιστωθεί ότι “το σχέδιο δεν θα έχει επιβλαβείς συνέπειες στην ακεραιότητα της περιοχής” καθώς, “για να γίνει αυτό, δεν θα πρέπει να υφίσταται, από επιστημονικής απόψεως, καμία εύλογη αμφιβολία ως προς την απουσία τέτοιων επιπτώσεων.” (Ευρ. Δικ. απόφαση C-127/02).
• Τέλος, στην παρούσα ΣΜΠΕ αναδεικνύεται ελλιπής παρακολούθηση της ευρωπαϊκής βιβλιογραφίας για τις σχετικές πολιτικές, δεδομένου ότι παρόλο που φέρει ημερομηνία Ιούνιος 2022 αναφέρεται στο 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (ενώ από 10/2020 υπάρχει το 8ο), αγνοεί τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα που δημοσιεύτηκε 05/2020, ενώ η οικολογική μελέτη αναφέρεται (στη βιβλιογραφία) σε παλιότερους οδηγούς της ΕΕ για το Ν2000 ενώ αυτοί αναθεωρήθηκαν το 2019 και 2021. “
ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ
Άλλη μια βασική ένσταση της “Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού” έχει να κάνει με την εναρμόνιση της Στρατηγικής Μελέτης της επένδυσης με το Περιφερειακό Χωροταξικό της Κρήτης. « Νότια της περιοχής επέμβασης το ΠΧΠ (Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο) ορίζει παράκτια ζώνη ήπιας οικιστικής/ τουριστικής ανάπτυξης, ποιοτικής/ περιβαλλοντικής αναβάθμισης και προστασίας/ ανάδειξης πολιτιστικών και φυσικών πόρων, ωστόσο η περιοχή επέμβασης δεν ανήκει στη ζώνη αυτή. Είναι προφανές ότι το ΠΧΠ προβαίνει στην διάκριση αυτή στο πλαίσιο της μέριμνας για την διαφύλαξη τόσο της γεωργικής χρήσης όσο και της ακεραιότητας του τοπίου “Φαλάσαρνα” λόγω της φυσικής και αισθητικής/ πνευματικής αξίας του συγκεκριμένου τοπίου ως αναγνωρίσιμου πολιτιστικού και κοινωνικοοικονομικού αγαθού, που σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο προβεβλημένους τουριστικούς πόλους του Νομού Χανίων. Είναι φυσικός και τουριστικός πόρος για μια πολύ ευρύτερη περιοχή και η αλλοίωσή του (η “Μεγάλη Παραλία” στην οποία αναπτύσσεται η επένδυση αποτελεί το πιο κεντρικό κομμάτι της παράκτιας ζώνης του προορισμού “Φαλάσαρνα” ) μαζί με την απώλεια της ανοικτής και ελεύθερης πρόσβασης και χρήσης ενός τόσο χαρακτηριστικού χώρου θα αποτελέσει πλήγμα για το δημόσιο συμφέρον, αλλά θα υπονομεύσει και την περεταίρω τουριστική ανάπτυξη στο νησί. Η κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους του παράκτιου μετώπου από μία ιδιοκτησία, χωρίς σαφείς δεσμεύσεις για διευκόλυνση/εξασφάλιση δημόσιας πρόσβασης στην ζώνη αιγιαλού και παραλίας για το κοινό, είναι απολύτως προβληματική. »
Στα συμπεράσματα της γνωμοδότησης της η “Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού” τονίζει πως λόγω των προαναφερθέντων σοβαρών προβλημάτων: (α) ένταση της προτεινόμενης ανάπτυξης εντός προστατευόμενης περιοχής, (β) ασυμβατότητα με τις κατευθύνσεις του ΠΧΠ και (γ) το γεγονός ότι επιχειρείται το ΕΠΣ να προκαταλάβει την ΕΠΜ και το προεδρικό διάταγμα προστασίας της Νatura, η ΕΛΛΕΤ προτείνει να μη γίνει δεκτή η συγκεκριμένη ΣΜΠΕ και να επανέλθει όταν ολοκληρωθεί το ΠΔ/γμα θεσμοθέτησης των χρήσεων γης της περιοχής. Ας συνεκτιμηθεί στην ανωτέρω θέση και η πρόσφατη καταδικαστική απόφαση του ΔΕΕ (Δικαστηρίου Ευρωπαικής Ένωσης) για ανεπαρκή προστασία των Natura στην χώρα μας ».
