Γνώρισα τον Νικόλα Παπαδάκη μέσο του κοινού μας φίλου Βασίλη Καλαϊτζή-Μουντάκη πριν περισσότερα από 10 χρόνια.Από τότε συνεργαστήκαμε και συνεργαζόμαστε μέσα στα πλαίσια του Ιδρύματος και στην κοινή μας αγάπη για την Ελλάδα, την Κύπρο, την Κρήτη και τον Ελληνισμό. Το Ίδρυμα Βενιζέλου ιδρύθηκε το 2000 και κάτω από την ηγεσία του Ν. Παπαδάκη και των συνεργατών του , έχει καταστεί τουλάχιστον ένα από τα πιο αξιόλογα Ιδρύματα του Ελληνισμού στο είδος του.
Ο Ν. Παπαδάκης μας παρουσιάζει τώρα ένα βιβλίο που ίσως να είναι το αποκορύφωμα του μέχρι σήμερον συγγραφικού του έργου, μια δίτομη βιογραφία του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου.
Έχουν γραφτεί πάρα πολλές βιογραφίες του Ελευθέριου Βενιζέλου, έχοντας υπόψιν την θέση του ανδρός στην σύγχρονη Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία. Αναφέρω για παράδειγμα το βιβλίο του Δ. Άλαστου στην αγγλική του 1942, του H.A.Gibbons του 1921 και το τετράτομο βιβλίο του Δ. Πουρνάρα του 1960 (μια εκτενής βιβλιογραφία υπάρχει π.χ. στο βιβλίο μου «Η Ελλάδα και η Αντάντ», έκδοση του Ιδρύματος Βενιζέλου και των εκδόσεων Πατάκη του 2011, σελίδες 399-432). Η βιογραφία όμως του Νικόλα Παπαδάκη είναι η πιο σύγχρονη με όλες τις τελευταίες πηγές.
Το βιβλίο αρχίζει από την γέννηση του Βενιζέλου στην Κρήτη το 1864 μέχρι τον θάνατο του το 1936 στο Παρίσι περνώντας όλα τα στάδια της ζωής του Βενιζέλου που διαφωτίζουν την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία. Η Επανάσταση του Θέρισου, η σύγκρουση με τον Πρίγκιπα Γεώργιο, η Κρήτη και η κλήση του στην Ελλάδα για την ηγεσία της χώρας, οι Βαλκανικοί πόλεμοι και το μεγάλο θέμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και η σύγκρουση με το Βασιλιά Κωνσταντίνο.
Ο Βενιζέλος, νικητής και θριαμβευτής στο Συνέδριο της Ειρήνης. Η γραμματέας του LloydGeorge, ως αναφέρεται στο βιβλίο, τον περιγράφει ως «έναν υπέροχο τύπο Έλληνα χυμένο στο κλασικό καλούπι, πνευματικά και σωματικά» (ο.π, Τόμος Β, σελις 664).
Η εντολή για την Ιωνία, ο θρίαμβος της Συνθήκης των Σεβρών, η προσπάθεια του Βενιζέλου για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα κατά τις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη( ο.π, Τόμος Β’,σελις 708), η ήττα στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, η πτώση, η καταστροφή της Σμύρνης, η διαπραγμάτευση στη Λωζάνη, η επιστροφή στην εξουσία, το αποτυχημένο κίνημα, η εξορία, ο θάνατος.
Ένα από τα σημαντικά θέματα που ενδιαφέρουν για αυτή την ζωτική περίοδο για τον Ελληνισμό είναι η επίθεση των αγγλογάλλων κατά των Δαρδανελίων. Αυτό το θέμα το πραγματεύεται με όλες τις πηγές ο συγγραφέας στην δίτομη βιογραφία του Βενιζέλου (Τόμος Α’, σελίδες 507 και κ.εφ.). Για μένα η επιχείρηση εναντίον των Δαρδανελίων είναι ύψιστης σημασίας και για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την έκβαση του αλλά και για μας σας Έλληνες. Πίσω από αυτήν ήταν το ανήσυχο τυχοδιωκτικό πνεύμα του Winston Churchill, ο οποίος ήταν τότε Υπουργός των Ναυτικών στην Βρετανική Κυβέρνηση.
Η όλη υπόθεση αναφέρεται λεπτομερώς στο βιβλίο μου «Η Ελλάδα και η Αντάντ» σελίδες 157 έως 189. Επιστεύετο ότι θα μπορούσε να κτυπήσουν την Τουρκία από τα Δαρδανέλια και να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη. Αντιλαμβάνεται κάποιος τι αισθάνετο κάθε Έλληνας έχοντας υπόψη του ότι η Πόλη θα απελευθερωνόταν από τους Τούρκους. Ενδιαφέροντα είναι πάντοτε τα τεκταινόμενα εκ μέρους της Ρωσίας, η οποία δεν ήθελε την Ελλάδα να λάβει μέρος στην επιχείρηση στην αρχή γιατί η ίδια εποφθαλμιούσε την Κωνσταντινούπολη καθώς και τα νησιά του Αιγαίου.
Ο Βενιζέλος έκανε το παν για να λάβει μέρος στην επιχείρηση παρά το πλευρό των Αγγλογάλλων. Το Επιτελείο όμως, προεξάρχοντος του Μεταξά, εμπόδισε αυτήν την επιλογή και ο Βενιζέλος παραιτήθηκε.
Διερωτάται κάποιος ποια θα ήταν η κατάσταση σήμερα εάν υπερίσχυαν οι Αγγλογάλλοι στην Καλλίπολη και καταλαμβάνετο η Κωνσταντινούπολη. Η διεθνής πολιτική σκηνή θα ήταν διαφορετική, δεν θα υπήρχε Τουρκία όπως την ξέρουμε σήμερα και βέβαια η θέση της Ελλάδος θα ήταν διαφορετική. Επίσης, σε τέτοια περίπτωση η διάρκεια του πολέμου θα ελαττωνόταν. Το θέμα αυτό το πραγματεύεται από τις υπάρχουσες πηγές ο συγγραφέας.
Ένα άλλο σημείο το οποίο το βιβλίο πραγματεύεται και είναι βέβαια σημαντικό για την περίοδο είναι οι θέσεις του Βενιζέλου μετά την καταστροφή και η διαπραγμάτευση εκ μέρους του της τύχης της Ελλάδας στη Λωζάνη. Αυτό αναφέρεται στον Τόμο Β’ της βιογραφίας (σελίς 828 έως 873). Ο Βενιζέλος, ο κύριος δημιουργός της πολιτικής της Μεγάλης Ιδέας, ο άνθρωπος ο οποίος ηγήθηκε της διαμάχης εναντίον της Τουρκίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που πέτυχε την αποστολή των Ελληνικών Δυνάμεων στην Ιωνία το Μάιο 1919 και υπέγραψε την Συνθήκη των Σεβρών και βεβαίως παρέλασε με τους νικητές του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, καλείτο τώρα να παρουσιαστεί σαν ηττημένος και να προσπαθήσει να σώσει ό,τι μπορούσε να σωθεί απέναντι στους απεσταλμένους του Κεμάλ κάτω από τον Ισμέτ Πασά. Η λαμπρότης του παλιού επαναστάτη και μεγάλου πολιτικού έλαμψε στη Λωζάνη μαζί με τους νέους ηγέτες. Επίσης, παρόλο που υπήρχαν και παλιοί γνώριμοί του όπως ο Κέρζον και ο Πουαγκαρέ, για τον μεγαλοφυή κρητικό, η Λωζάνη ήταν παρόλο τούτο ένας γολγοθάς. Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κάποιος τα σχετικά στο βιβλίο του Παπαδάκη.
Το βιβλίο του Ν. Παπαδάκη διακρίνεται για την ενδελεχή έρευνα των πηγών. Επίσης η αξία του έγκειται και στην συγγραφή και τις πάμπολες ανέκδοτες φωτογραφίες. Θα αποτελέσει ένα βοήθημα για όλους που ασχολούνται με την νεότερην ιστορία, και για οποιονδήποτε που ενδιαφέρεται για την νεότερην ιστορία του Ελληνισμού.
Θα ήταν χρήσιμη μια μετάφρασή του στην αγγλική για να είναι στην διάθεση και όλων των ξένων ερευνητών.
(Το παραπάνω κείμενο αποτελεί ομιλία στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Παπαδάκη “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, στις 11 Απριλίου.
