Επινοώντας εκ νέου τη Φυσική, στην εποχή της ανάδυσης η οποία “αρνείται” το τέλος της επιστήμης προβάλλοντας τα αμέτρητα – προσιτά όριά της που αναδύονται γύρω μας στην καθημερινή μας ζωή. Αυτά, τα αναρίθμητα που με βάση τη θεωρία και την εποχή της ανάδυσης μπορούμε και πρέπει να ανακαλύψουμε τους νέους δρόμους της ανάδυσης για τον αυριανό κόσμο μας. Γιατί αν μείνουμε ν’ αναζητούμε τελικές θεωρίες και απαντήσεις για το πρώτο νανοδευτερόλεπτο της μεγάλης έκρηξης θα μείνουμε να σκεφτόμαστε το άγνωστο ως κάτι το απίστευτα μακρινό από την καθημερινότητά μας. Ομως η επιστήμη έχει προχωρήσει από μια εποχή αναγωγισμού, σε μια εποχή Ανάδυσης. Με την ακρίβεια των μετρήσεων (όπως γράφει ο νομπελίστας συγγραφέας Robert B. Laughlin) «να επιτρέπει να διακηρύξουμε με αυτοπεποίθηση ότι η έρευνα για τη μοναδική έσχατη αλήθεια έχει τελειώσει». Προσθέτοντας όμως ταυτόχρονα ότι απέτυχε, καθότι η φύση τώρα αποκαλύπτει ως ένας θεόρατος πύργος αληθειών, που η κάθε μια κατάγεται από τον γεννήτορά της καθώς αυξάνεται η κλίμακα της μέτρησης. Οπως ο Κολόμβος ή ο Μάρκο Πόλο, ξεκινήσαμε να εξερευνήσουμε μια νέα χώρα και αντ’ αυτού ανακαλύψαμε έναν νέο κόσμο. Από το 2005 μας παρουσίασε αυτό τον νέο κόσμο ο διάσημος Νομπελίστας της Φυσικής Robert Laughlin καταρρίπτοντας τον μύθο του αναγωγισμού που μέσα από το κυνήγι των έσχατων αληθειών… με την επιστήμη να γίνεται πολιτική, χωρίς να διακρίνεται από την κρατική θρησκεία. Οπου, υπό ένα σύστημα συναινετικής αλήθειας καθαγιάζονται συστηματικά και εγκαθίστανται στο πάνθεον της ψευδοαθεΐας. Ομως, στις βαθιές και τόσο ουσιαστικές αναζητήσεις της σύγχρονης επιστήμης πόσο συμμετέχουνε οι πολιτικές μας διαστροφές, οι θεσμικές παιδευτικές μας περιπλανήσεις και παραπλανήσεις. Αλλά και οι όλες οι κοινωνικές μας εκφράσεις της σύγχρονης απονάρκωσης των πνευματικών και γνωστικών μας πεδίων; Ζώντας, την ολοκληρωτική καταβύθισή μας στο πέλαγος της τουριστικής μας απονάρκωσης σε καιρούς οδύνης και μέγιστων κινδύνων για τη νήσο μας, για τη χώρα μας, για τον κόσμο βιώνοντας ψευδοευδαιμονιστική τραγωδία της βασικής αντιθεωρίας του καιρού μας που συνίσταται στην ιδέα ότι δεν έχει απομείνει τίποτα ν’ ανακαλυφθεί. Για να έχει γίνει ο κόσμος που ενοικούμε μια συρροή μικρολεπτομερειών οι οποίες δεν ανήκουν σε κανέναν και άρα μπορούν ν’ αντιμετωπίζονται με… επιβίωση του ικανότερου… Χωρίς καμία ανάδυση από το τέλμα της πολεμικής αναγωγιστικότητας μέσα σ’ ένα διαφορετικό σύμπαν, το δικό μας. …
ΜΕΙΓΜΑ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΚΑΚΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
Αναγωγή: 1) Η αναφορά – τοποθέτηση (πράξης, σχέσης ή κατάστασης) σε άλλη βάση ή διάσταση. Συνήθως απλούστερη και πιο αποσαφηνισμένη. Με αναγωγή ενός προβλήματος σε μια γενικότερη σχέση αντιπαλότητας που μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτες καταστάσεις… Με συνώνυμο (κατά το λεξικό Μπαμπινιώτη) τη μετάθεση, μεταφορά, μετατροπή. 2) Φιλοσοφικά η αναγωγή αναφέρεται στην αναζήτηση της πρώτης αρχής ή αιτίας του όντος. Με αναγωγή των πάντων στο ΕΝΑ. Ομως, μπορεί να κατακτηθεί η πλήρης γνώση του σύμπαντος, μόνο με τα μαθηματικά. Ο διάσημος Αμερικανός καθηγητής (βραβείο Nobel Φυσικής) στο ριζοσπαστικής σημασίας βιβλίο του “Ενα διαφορετικό σύμπαν” με υπέρτιτλο “Επινοώντας εκ νέου τη φυσική στην εποχή της ανάδυσης” δίνει την απάντηση για τη συμβολή των μαθηματικών σ’ αυτή καθ’ εαυτή τη φυσική επιστήμη γράφοντας και τα εξής στη σελ. 29: «Η θεωρητική φυσική αντιπροσωπεύει ένα μείγμα καλών και κακών ειδήσεων. Πρώτα, ανακαλύπτετε ότι η επιθυμία για μια τελική θεωρία στο επίπεδο των φαινομένων της ανθρώπινης κλίμακας έχει ήδη εκπληρωθεί. Είμαστε οι περήφανοι κάτοχοι ενός συνόλου μαθηματικών σχέσεων οι οποίες, όσο γνωρίζουμε, εξηγούν καθετί στον φυσικό κόσμο μεγαλύτερο από τον ατομικό πυρήνα. Μάλιστα, οι εν λόγω σχέσεις διακρίνονται για την εξαιρετική τους απλότητα και ομορφιά και μπορούν να γραφούν σε δύο ή τρεις γραμμές».
ΑΠΛΟΤΗΤΑ ΕΞΟΧΩΣ ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΗ
«Κατόπιν, όμως, διαπιστώνετε ότι πρόκειται για μια απλότητα εξόχως παραπλανητική. Μια κατάσταση που θυμίζει εκείνα τα φτηνά ψηφιακά ρολόγια που έχουν μόνο ένα ή δύο κουμπιά. Αλλά, οι εξισώσεις παρουσιάζουν διαβολική δυσκολία στον χειρισμό τους και είναι αδύνατο να λυθούν με την εξαίρεση ελαχίστων περιπτώσεων». Για να καταδειχτεί δε η ορθότητά της απαιτούνται επιχειρήματα τα οποία είναι μακροσκελή, περίτεχνα και ποσοτικά. Ενώ, απαιτείται εξοικείωση με ένα τεράστιο σώμα επιστημονικού έργου που πραγματοποιήθηκε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Με τις βασικές ιδέες… να έχουν ήδη επινοηθεί από τους Schrodinger, τον Bohr και τον Heisenberg τη δεκαετία του 1920, μόνο αφού αναπτύχθηκαν ισχυροί ηλεκτρονικοί υπολογιστές.
ΜΕ ΣΤΡΑΤΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΕΛΕΓΧΟΥΝ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ
Οι κυβερνήσεις δημιούργησαν στρατιές ανθρώπων με άρτια τεχνική κατάρτιση. Για να γίνει έτσι δυνατόν να ελεγχθούν ποσοτικά αυτές οι ιδέες. Πάντως (στη σελ. 275) ο Νομπελίστας καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ ο Robert Laughlin επανήλθε στα μαθηματικά γράφοντας ότι: «Η μετάβαση στην εποχή της ανάδυσης θέτει τέρμα στον μύθο της απόλυτης ισχύος των μαθηματικών. Πρόκειται για έναν μύθο που παραμένει εμπεδωμένος στην κουλτούρα μας. Γεγονός το οποίο αποκαλύπτεται τακτικά στον Τύπο και τις εκλαϊκευτικές εκδόσεις που προάγουν την αναζήτηση εσχάτων νόμων ως τη μοναδική επιστημονική δραστηριότητα στην οποία αξίζει να επιδίδεται κανείς. Και τούτο παρά τα πάμπολλα και συντριπτικά πειραματικά δεδομένα που δείχνουν ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο…». Ο μύθος ότι η συλλογική συμπεριφορά έπεται από τον νόμο είναι, από πρακτική άποψη, ακριβώς ανεστραμμένα. Τουναντίον ο νόμος έπεται από τη συλλογική συμπεριφορά και το ίδιο ισχύει για όσα απορρέουν από αυτόν…
Η ΑΥΤΟ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΠΑΡΑΓΕΙ ΝΟΜΟ ΚΙ ΟΧΙ ΕΜΕΙΣ
Οπως η λογική και τα μαθηματικά. Ο λόγος που ο νους μας μπορεί να προβλέπει και να γίνεται κύριος των όσων κάνει ο φυσικός κόσμος δεν είναι επειδή είμαστε ιδιοφυίες, αλλά επειδή η φύση διευκολύνει την κατανόηση με το να αυτοοργανώνεται και να παράγει νόμο… …Πάντως, εάν ο κόσμος ήταν ένας ευλογημένος τόπος που περιείχε μόνο καλούς νόμους, τότε θα αλήθευε όντως ότι τα μαθηματικά αποβαίνουν πάντοτε προβλεπτικά και ότι η πλήρης γνώση της φύσης, σε τελική ανάλυση πάντοτε, ισοδυναμεί με την απόκτηση μεγαλυτέρων και ισχυρότερων υπολογιστών. Οπου, η προστασία θα διόρθωνε όλα τα σφάλματα. Αλλά στον κόσμο που ζούμε στην πραγματικότητα, οι σκοτεινοί νόμοι αφθονούν και αυτοί καταστρέφουν την προβλεπτική δύναμη επιδεινώνοντας τα σφάλματα και καθιστώντας τα μετρούμενα μεγέθη υπερευαίσθητα σε ανεξέλεγκτους εξωτερικούς παράγοντες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΩΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ
Αλλά στην εποχή της ανάδυσης γράφει (σελ. 274) ο Robert Laughlin: «Οσο κι αν αντιπαθώ την ιδέα των εποχών, νομίζω ότι μπορεί βάσιμα να υποστηριχθεί πως η επιστήμη έχει πλέον προχωρήσει από μια εποχή αναγωγισμού σε μια εποχή ανάδυσης. Ενα χρονικό σημείο όπου η έρευνα για τις έσχατες αιτίες των πραγμάτων μεταστρέφεται από τη συμπεριφορά των μερών στη συμπεριφορά του όλου. Ομως, είναι δύσκολο ν’ αναγνωριστεί μια συγκεκριμένη στιγμή κατα την οποία συνέβη η μετάβαση αυτή, γιατί αυτή υπήρξε βαθμιαία και συσκοτίστηκε από την επιμονή μύθων… από τον ογκούμενο κίνδυνο αντιθεωριών που αντιπροσωπεύουν σήμερα μεγαλύτερη απειλή απ’ ό,τι παλιότερα… Με τη βασική αντιθεωρία της εποχής να συνίσταται στην ιδέα ότι δεν έχει απομείνει τίποτε το θεμελιώδες ν’ ανακαλυφθεί. Με τον κόσμο που ενοικούμε να είναι μια συρροή λεπτομερειών οι οποίες δεν ανήκουν σε κανέναν».
ΑΝΤΙΘΕΩΡΙΕΣ – ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ
Αρα μπορούν ν’ αντιμετωπίζονται με επιχειρηματικές τακτικές – διαχείριση πόρων, ανταγωνιστική διαφήμιση, επιβίωση του ικανότερου κ.ο.κ. Για να απορρέει από αυτή τη συλλογιστική το πόρισμα ότι δεν υφίσταται απόλυτη αλήθεια, αλλά μόνο προϊόντα, όπως τα πουκάμισα και τα χάμπουργκερ που τα πετάμε όταν εξαντληθεί η χρησιμότητά τους. Με τις αντιθεωρίες να συνιστούν επικίνδυνες ιδεολογίες όχι μόνο επειδή εμποδίζουν την έρευνα, αλλά και επειδή μειώνουν την εγρήγορσή μας απέναντι σε απειλές τις οποίες μπορούν να εκμεταλλευθούν επ’ ωφελεία τους… οι “αντίπαλοι”. Με πόλεμο που δεν γίνεται για εννοιολογικά προβλήματα, αλλά για το χρήμα. Με τους παλμούς και σημερινούς “θεούς” των εμπόλεμων να μην είναι στην πραγματικότητα παρά διαφορετικά ονόματα για το ίδιο πράγμα. Με τις ιδεολογίες στην εποχή της ανάδυσης να οργιάζουν ευκολότερα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Με αποτέλεσμα να χρειάζεται ένας τεράστιος αυτοέλεγχος για να εξιδανικεύσει κανείς επιθυμίες ιδίως μάλιστα όταν διακυβεύονται τα προς τα ζην του.
ΕΧΕΙ ΑΚΟΜΑ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο ΑΪΝΣΤΑΪΝ;
Οι κοινοί θνητοί αδυνατούν να συμπεριφέρονται έτσι κάθε στιγμή. Ωστε, παραδεδειγμένη γνωστική βάση της σύγχρονης επιστήμης περιέχει ένα μερίδιο αναληθειών μεγαλύτερο απ’ ό,τι στην εποχή του αναγωγισμού. Αναγκάζοντάς μας έτσι να την κοιτάζουμε με περισσότερο σκεπτικισμό από πριν και να εκτιμούμε τη συναίνεση λιγότερο. Αλλά έχει ακόμη σημασία ο Αϊνστάιν; Ο R. Laughlin έδωσε ως εξής τη δική του εκδοχή (σελ 287): «Οι ιδέες του Αϊνστάιν ήταν αναμφίβολα ορθές. Τεκμήρια δε της ορθότητάς του βλέπουμε όλοι μας καθημερινά. Αλλά το βαθύτερο ερώτημα αυτής της ερώτησης δεν αφορούσε τόσο πολύ στην ορθότητα ή μη της σχετικότητας όσο αν τα θεμελιώδη έχουν αξία και αν έχουν μείνει άλλα ν’ ανακαλυφθούν. Η ιδέα ότι ο αγώνας να κατανοήσουμε τον φυσικό κόσμο έφτασε στο τέλος του είναι όχι απλώς εσφαλμένη, αλλά γελοιωδώς εσφαλμένη. Μας περιβάλλουν μυστηριώδη φυσικά θαύματα και η διηνεκής ατέρμονη αποστολή της εκκλησίας».
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ;
Για να διερωτηθεί ο νομπελίστας Robert B. Laughlin: «Πού βρίσκονται τα όρια της επιστήμης» απαντώντας ο ίδιος γράφει πως: «Στον αιώνα της θεωρίας των χορδών και της κοσμολογίας της μεγάλης έκρηξης συνηθίσαμε να σκεφτόμαστε το άγνωστο ως κάτι το απίστευτα μακρινό από την καθημερινότητά μας. Μας λένε οι φυσικοί ότι τα όρια της γνώσης βρίσκονται στο πρώτο νανοδευτερόλεπτο αφότου δημιουργήθηκε το σύμπαν ή σε τομείς τόσο μικρούς ώστε να είναι αδύνατον να διερευνηθούν ακόμη και με τις πιο εκλεπτυσμένες πειραματικές τεχνικές. Ή τέλος σε περιοχές του χώρου όπου οι δυνάμεις της βαρύτητας είναι τόσο ισχυρές ώστε να αποκλείεται η διαφυγή οποιασδήποτε πληροφορίας. Οι πιο πρόσφατες, μάλιστα θεωρίες της φυσικής αφορούν στην πραγματικότητα φαινόμενα τόσο απρόσιτα ώστε δεν ξέρουμε αν θα καταφέρουμε ποτέ να πραγματοποιήσουμε τα απαιτούμενα πειράματα προκειμένου να την υποβάλουμε στη βάσανο του ελέγχου – πράγμα που έκαμε πολλούς να μιλούν για το μέλος της επιστήμης…».
ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ
Ομως στο “ένα διαφορετικό σύμπαν” του ο Νομπελίστας R. Laughlin διατείνεται ότι δεν έχουμε φτάσει στο τέλος της επιστήμης. Γιατί, ούτε καν το έχουμε πλησιάσει. Αντίθετα, έχουμε απλώς φτάσει στο τέλος ενός ορισμένου είδους ΑΝΑΓΩΓΙΣΤΙΚΗΣ σκέψης με την είσοδό μας στην εποχή της Ανάδυσης. Μέσα από την οποία αντί να αναζητούμε “τελικές θεωρίες” στρέφουμε την προσοχή μας στον κόσμο των αναδυόμενων ιδιοτήτων, όπως η σκληρότητα και το σχήμα ενός κρυστάλλου που προκύπτουν ως αποτέλεσμα οργάνωσης μεγάλου πλήθους ατόμων, ξαφνικά τα βαθύτερα μυστήρια βρίσκονται τόσο κοντά όσο ο πλησιέστερος κύβος πάγου ή κόκκος αλατιού. Ακόμα, όμως οι θεμελιωδέστεροι νόμοι της φυσικής -όπως οι νευτωνικοί νόμοι της κίνησης ή η κβαντική μηχανική- είναι στην πραγματικότητα αναδυόμενοι. Γεγονός που μας δείχνει γιατί πρέπει ν’ αλλάξει η σκέψη μας για τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής.
ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΑΚΡΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
Και γιατί τα μεγαλύτερα μυστήρια της φυσικής δεν βρίσκονται στα άκρα του σύμπαντος. Μέσα σ’ ένα σύμπαν το οποίο βρίθει από φαινόμενα που πρέπει ν’ ανακαλύψουμε μέσα στον απίστευτα όμορφο και μυστηριώδη κόσμο… Τον δικό μας σημερινό κόσμο, στον οποίο εάν ζούσε ο Αϊνστάιν σήμερα θα έφριττε με τη σύγχρονη κατάσταση πραγμάτων, μεμφόμενος τον επαγγελματικό κλάδο των φυσικών που επέστρεψε να δημιουργηθεί αυτό το χάος. Με μετασχηματισμό των όμορφων δημιουργιών του σε ιδεολογίες με προκαλούμενο πολλαπλασιασμό των λογικών ασυνεπειών και ανυπόστατες πεποιθήσεις. Οπως ήταν η ανυπόστατη της εποχής του; Ο αιθέρας ή ακριβέστερα η απλοϊκή εκδοχή του αιθέρα που προηγήθηκε της σχετικότητας. Με ανυπόστατη όμως πεποίθηση των ημερών μας, να είναι η ίδια η σχετικότητα. Ομως, θα ήταν απόλυτα σύμφωνο με τον χαρακτήρα του Αϊνστάιν να επανεξετάσει τα γεγονότα, να τα στρίψει στον νου του και να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η προσφιλής αρχή της σχετικότητας δεν ήταν διόλου θεμελιώδης, αλλά αναδυόμενη!…
ΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΝΤΙ ΤΟΥ ΑΛΑΖΟΝΙΚΟΥ ΑΝΑΓΩΓΙΣΜΟΥ
Το βιβλίο “Ενα διαφορετικό σύμπαν”: α) «Πότε διασκεδαστικό, πότε καυστικό και πότε συγκινητικό μας προσφέρει μια θεωρία πιστευτή και ανθρώπινη και κυρίως πολύ διαφορετική από τον αλαζονικό αναγωγισμό». Roald Hoffmann, βραβείο Νόμπελ Χημείας. β) «Το ένα διαφορετικό σύμπαν εξηγεί την έννοια της ανάδυσης σε καθημερινή γλώσσα κατανοητή για όλους και θα αποτελέσει πηγή απόλαυσης για ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό». Theodore H. Geballe, Πανεπιστήμιο Stanford.
ΕΠΙΝΟΩΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ
Βασικά περιεχόμενα σε 16 κεφάλαια: 1) Νόμος μεθορίου, 2) Ζώντας με την αβεβαιότητα, 3) Ορος Νεύτων, 4) Νερό, πάγος και ατμός, 5) Η γάτα του Schrodinger, 6) Ο κβαντικός υπολογιστής, 7) Vin Klitzing, 8) Το έλυσα στο δείπνο, 9) Η πυρηνική οικογένεια, 10) Ο ιστός του χωροχρόνου, 11) Το καρναβάλι των μπιχλιμπιδιών, 12) Η σκοτεινή πλευρά της προστασίας, 13) Αρχές της ζωής, 14) Πολεμιστές των άστρων, 15) Πικ νικ στον ήλιο, 16) Η αναδυόμενη εποχή. Ενα σύγχρονο έργο που κάνει προσιτά τα σύνορα της επιστήμης και δίνει μια σαφή εικόνα για τη διαμόρφωση της φυσικής του μέλλοντος.
