Ποιος θυµάται την Κατοχή στην Αθήνα, ποιος την ξεχνάει και πώς ο καθένας από εµάς την έχει µεταβολίσει στο πέρασµα των χρόνων; ∆εκατέσσερις ιστορίες κόµικς φιλοτεχνούν ιστορίες της Κατοχής στην ανθολογία “Ένα γλυκό ξηµέρωµα” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Jemma Press και εκδόθηκε το 2019 µε αφορµή τις εκδηλώσεις του οργανισµού “12 Οκτωβρίου – Η Αθήνα Ελεύθερη”.
Αφορµή και έµπνευση της έκδοσης
Την έκδοση προλογίζει ο Γιάννης Κουκουλάς, ιστορικός τέχνης, την εισαγωγή επιµελείται ο Μενέλαος Χαραλαµπίδης, ο οποίος ήταν και εµπνευστής και επιστηµονικός υπεύθυνος των δράσεων της εκδήλωσης “12 Οκτωβρίου 1944 – η Αθήνα Ελεύθερη”, ενώ τις δεκατέσσερις ιστορίες εικονογραφούν οι: Τοµέκ Γιοβάνης, Γιώργος Γούσης, Σπύρος ∆ερβενιώτης, Πέτρος Ζερβός, ∆ηµήτρης Καµένος, Λέανδρος, Τάσος Μαραγκός, Θοδωρής Μπαργιώτας, Αλέξια Οθωναίου, Αλέκος Παπαδάτος, Θανάσης Πέτρου, Soloup, Γιώργος Φαραζής, Πέτρος Χριστούλιας.
«∆εν πρόκειται για ντοκουµέντα, µαρτυρίες, τεκµήρια, αποδείξεις, ιστορικά στοιχεία, ρεαλιστικές αποτυπώσεις», γράφει ο Γιάννης Κουκουλάς στον πρόλογο του βιβλίου. Και προσθέτει πως οι εικονογράφοι εµπνέονται από ιστορικά δεδοµένα για να εικονογραφήσουν άλλοτε αληθινές ιστορίες κι άλλοτε µυθοπλαστικές αφηγήσεις. Όλες όµως επισηµαίνει «αποτελούν προσωπικές µατιές, καλλιτεχνικές εκφράσεις, έντεχνες απόπειρες προσέγγισης, αναψηλάφησης, κατανόησης και απόδοσης του πνεύµατος και του κλίµατος ενός όχι και τόσο µακρινού παρελθόντος».
Έµπνευση για τον τίτλο, σηµειώνει ο Κουκουλάς, αποτελεί το ρεµπέτικο τραγούδι “Ο Μπλόκος της Κοκκινιάς” που αποδίδεται στον Ελασίτη λογαχό Νίκο ∆ηµόπουλο ή Τούντα µε αφορµή το µπλόκο της Κοκκινιάς της 17ης Αυγούστου 1944 µε τους εκατοντάδες νεκρούς, συλληφθέντες και βασανισθέντες.
Ένα γλυκό ξηµέρωµα
Βαράγαν οι τσολιάδες
Τα σπίτια µας µπλοκάρανε
Με τους Γερµαναράδες […]
Στην πραγµατικότητα, βέβαια το γλυκό ξηµέρωµα βιώθηκε µόνο στις 12 Οκτωβρίου 1944, την ηµέρα της Απελευθέρωσης.
Ψηλαφώντας την ιστορία
∆εκατέσσερις ιστορίες κόµικς αναπαριστούν διαφορετικές εµπειρίες από την Αθήνα της Κατοχής και αναβιώνουν τις ζοφερές µέρες και νύχτες της, οι οποίες στοίχειωσαν για πάντα τη ζωή των ανθρώπων που τις έζησαν αλλά και την ίδια την ιστορία. Οι εικονογραφηµένες ιστορίες εξιστορούν µνήµες αντίστασης και αυτοθυσίας, τύψεις για όσους σκοτώθηκαν από εκείνους που γλίτωσαν, πικρές ιστορίες προδοσίας, µαυραγορίτες, κουκούλες, απελπισία, κοµµάτια της ιστορίας που αµφισβητήθηκαν.
Η Κατοχή ως ηθικό δίληµµα
Ο Μενέλαος Χαραλαµπίδης εξηγεί στην εισαγωγή του: «Στις 27 Απριλίου 1941 οι Γερµανοί µπήκαν στην Αθήνα. Για πρώτη φορά, µετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, η πρωτεύουσα που βρισκόταν υπό ξένη στρατιωτική κατοχή. Λίγες µέρες νωρίτερα, η ελληνική κυβέρνηση κι ο βασιλιάς είχαν διαφύγει […]. Οι Αθηναίοι, όπως και όλοι οι Έλληνες, βρέθηκαν µόνοι αντιµέτωποι µε έναν άγνωστο κίνδυνο».
Πιέσεις ηθικής οδήγησαν πολλούς να βιώνουν την πείνα, την εξαθλίωση, τον τρόµο και άλλους να συνεργαστούν πολιτικά και οικονοµικά µε τον κατακτητή. «Το ελληνικό αντιστασιακό κίνηµα µε πρωταγωνιστή το ΕΑΜ εξελίχθηκε σε ένα από τα µαζικότερα της Ευρώπης», γράφει ο Μενέλαος Χαραλαµπίδης. «Η αντίσταση έλαβε κάθε δυνατή µορφή: απεργίες, διαδηλώσεις, ένοπλες συγκρούσεις, σαµποτάζ, υποκλοπή πληροφοριών», συνεχίζει. Φυσικά, η απάντηση των κατακτητών δόθηκε ανελέητη µε συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις…
Μνήµη και διάλογος µε το σήµερα
Οι εικονογράφοι συνοµιλούν µε µικρές και µεγάλες ψηφίδες ιστορίας, ο καθένας µε το δικό του ξεχωριστό τρόπο και εν τέλει συνοµιλούν µε το παρελθόν αλλά και το παρόν. Υπογραµµίζει ο Μενέλαος Χαραλαµπίδης: «Το παρελθόν βαδίζει στους ίδιους δρόµους µε εµάς, αλλά περνά απαρατήρητο αν δεν έχουµε την αφορµή, τον λόγο να ασχοληθούµε µαζί του. Αυτή η έκδοση µας δίνει αρκετές αφορµές για να κάνουµε κάτι τέτοιο».
Τελικά, όπως ο διατυπώνει ο Γιάννης Κουκουλάς οι ιστορίες αυτές «δεν επιχειρούν να ανασυστήσουν τα θλιβερά χρόνια της Κατοχής… αλλά µπρος στο δέος που γεννά η τροµακτική διάσταση του εγκλήµατος και στο αίσθηµα αδυναµίας κάθε µεµονωµένου ανθρώπου, αντιτάσσουν τη µνήµη, προτάσσουν τη γνώση και παρακινούν σε εγρήγορση».
γραμμοσκιάσεις… Zgur
