Εκείνο το βράδυ της Κυριακής 28 Αυγούστου 1883 η καρδιά της καλλιτεχνικής ζωής της πόλης κτυπούσε ζωηρά στην αίθουσα του Ελληνικού Σχολείου. Από νωρίς η αίθουσα είχε στολιστεί καλαίσθητα με μυρσίνες, άνθη, σημαίες και ωραίες εικόνες χάρη στον Πάνο Χαΐδούλη, τον Α. Μενεγίδη κι άλλους νέους του μελοδραματικού θιάσου «Ευτέρπη» , ενώ η λαμπρή φωταγωγία έγινε ακόμα λαμπρότερη λόγω της «[…]παρουσίας του ωραίου φύλου εκ Χανιών και Χαλέπας[…]». Οι επίσημοι ήταν όλοι παρόντες, καθώς «[…]την παράστασιν ετίμησαν[…]πλην του Γενικού Διοικητού και της ακολουθίας του ο Στρατιωτικός Διοικητής Εδχέμ πασάς», ο οποίος είχε στείλει την στρατιωτική μπάντα για να πλαισιώσει την εκδήλωση. Επίσης, παρόντες ήταν κάποιοι πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων και πολλοί χριστιανοί και μουσουλμάνοι.
Η παράσταση ξεκίνησε με ένα κοντσέρτο για πιάνο από την Ρωσίδα μουσικό Φανή Δε Μέσσιγκ, η οποία ερμήνευσε μια σονάτα του Ρουμπιστάϊν. Η δεσποινίς Κλεοπάτρα Ιωαννίδου τραγούδησε μια μονωδία «[…]εκ των Πουριτανών του Ιταλικού μελοδράματος[…]» με τη συνοδεία στο πιάνο από τη Δε Μέσσιγκ. Τρίτη εμφανίστηκε η πιανίστρια Τζέμα Νικολαΐδου, η οποία ερμήνευσε την Grande Fantaisie του Thalberg. Ακολούθησε μια σειρά έργων των Chopin, Schumman, Schubert και List, τα οποία ερμήνευσε στο πιάνο η Ρωσίδα Δε Μέσσιγκ, ενώ η Νικολαΐδου πάλι στο πιάνο εκτέλεσε το sestello του Thalberg. Το κοντσέρτο πιάνου έκλεισε με τραγούδι, καθώς η Κλεοπάτρα Ιωαννίδου τραγούδησε το delirio της όπερας Λουτσία ντι Λαμεμούρ του Donizetti με συνοδεία στο πιάνο την Δε Μέσσιγκ. Το κοινό ξέσπασε σε ζωηρά, παρατεταμένα χειροκροτήματα και μετά την υπόκλιση των τριών καλλιτεχνών ο Γενικός Διοικητής Φωτιάδης πασάς και ο υποπρόξενος της Ελλάδας στο Ηράκλειο Μερτρούδ τις συγχάρηκαν με χειραψία. Επίσης, ο θεατρικός σύλλογος «Ευτέρπη» τους πρόσφερε τρεις ανθοδέσμες.
Ακολούθησε η παράσταση της «Ευτέρπης», η οποία δίδαξε την μονόπρακτη κωμωδία «Βίαιος Γάμος» του Μολιέρου. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους διακρίθηκαν ο Ε. Σκούφος ως γαμπρός Σγαναρέλος και ο Χ. Μαλατάκης ως φιλόσοφος Παγκράτιος, ενώ «[…]επιτυχής εγένετο και η υπόκρισις των δευτερευόντων προσώπων της κωμωδίας[…]». Στα διαλλείματα του έργου παιάνιζε η στρατιωτική μπάντα του οθωμανικού στρατού.
Η σημαντική εκδήλωση, την οποία περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες η εφημερίδα «Πατρίς» στις 3/9/1883, φανερώνει το μέγεθος της πολιτιστικής ζωής της πόλης των Χανίων τα πρώτα χρόνια της Ημιαυτονομίας. Ξένοι καλλιτέχνες, καθώς και καλλιτέχνες από την Αθήνα έρχονται στα Χανιά και με τη συνδρομή, αλλά και τη συνεργασία του μελοδραματικού θιάσου «Ευτέρπη» παρουσιάζουν αξιοπρόσεκτες εκδηλώσεις. Όσον αφορά στους θεατές, εκτός από τους επισήμους, αναμφίβολα ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει την πολιτιστική παρουσία της νεοσχηματιζόμενης αστικής τάξης, η οποία αποτελείται από χριστιανούς και μουσουλμάνους.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
