Πριν από μερικές ημέρες πληροφορηθήκαμε από τα “Χ.ν.” για την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Κόκκινο Χωριό, στη μνήμη των σφαγιασθέντων ανθρώπων της περιοχής, κατά το 1821, σε εκείνο το σπήλαιο. Από το βιβλίο μου «Σπήλαια στα Χανιά», έκδοση Νομαρχίας Χανίων, 2002, αντιγράφω από τις σελίδες όπου αναφέρομαι στο σπήλαιο, λίγες γραμμές:
Xτισμένο σε υψομ. 150 μέτρων αναφέρεται το 1881 στην απογραφή στον Δήμο Αρμένων με 317 χριστιανούς κατοίκους, το 1900 με 404 για να μείνουν το 1971 μόνο 250 και μετά πολύ λιγότεροι.
Η περιοχή του είναι από τις πρώτες στον Νομό Χανίων σε αξιόλογα σπήλαια και πέρα από αυτά τα φυσικά ευρίσκονται εδώ και τα τεχνητά (λαξευτά) σπήλαια – τούνελ της περιόδου της γερμανικής κατοχής που αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορίας του τόπου.
Από τη δεκάδα περίπου των ενδιαφερόντων σπηλαίων θα αναφερθώ εδώ στο ιστορικό σπήλαιο «του Πετσή ο σπήλιος» ή «Μεταξάρη». Το σπήλαιο αυτό ευρίσκεται στην τοποθεσία Καραβότοπος Β.Δ. του χωριού και κοντά στην είσοδό του φθάνει αγροτικός δρόμος.
Η είσοδός του ευρίσκεται μέσα σε ένα μικρό βαθούλωμα του εδάφους και είναι στενή σχετικά με κατηφορική κατεύθυνση. Μετά την κατηφοριά, φθάνουμε στον πρώτο θάλαμο που στην οροφή του υπάρχει μια τρύπα που έχει διανοιχτεί άγνωστο πότε και γιατί. Ίσως να την είχαν διανοίξει οι Τούρκοι για να ρίξουν μέσα στο σπήλαιο τις ύλες που θα έκαναν τους εκεί καταφύγοντες Χριστιανούς να εξέλθουν. Εδώ υπάρχουν μερικοί ωραίοι φυσικοί σχηματισμοί από σταλακτίτες και κολόνες και συνεχίζει από την αριστερή πλευρά του. Τους χειμερινούς μήνες στο δάπεδο υπάρχει πολλή λάσπη που δημιουργείται από την αυξημένη σταγονορροή και τα νερά που εισέρχονται από την οπή της οροφής.
Μετά από μια μικρή διαδρομή σε ένα είδος διαδρόμου με πολύ ωραίο διάκοσμο φυσικό φθάνουμε σε σημείο όπου πρέπει να αναρριχηθούμε για μικρή απόσταση, αλλά επειδή εκεί υπάρχει πάντα σχεδόν λάσπη επικαθήμενη στον βράχο η ανάβαση είναι λίγο επικίνδυνη. Στα επάνω διαμερίσματα όπου θα φθάσουμε ο διάκοσμος από τους σταλακτίτες, ιδίως τους νεοσχηματιζόμενους εν είδει μακαρονιού, είναι υπέροχος και χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να μη προξενήσουμε ζημιά σε αυτούς. Το μήκος του σπηλαίου είναι περί τα 100 μέτρα και η υψομετρική διαφορά από την είσοδο μέχρι το δάπεδο του πρώτου μεγάλου θαλάμου 30 μέτρα. Το εξερευνήσαμε το 1964 για πρώτη φορά και στην περιοχή του πρώτου θαλάμου του υπάρχει πρόχειρο τοίχωμα και ίχνη από πελεκητή και χτιστή μικρή δεξαμενή νερού.
Η ιστορία και η παράδοση αναφέρουν πως το χωριό έλαβε το όνομά του όχι από το χρώμα του χώματος που είναι άφθονο στην περιοχή (κοκκινόχωμα), αλλά από τη σφαγή των Χριστιανών που έγινε εδώ επί Τουρκοκρατίας και το αίμα των μαρτύρων που έρευσε κοκκίνισε τον χώρο και τον καθαγίασε.
Η θυσία αυτή επραγματοποιήθηκε την ίδια περίοδο με αυτήν της Κρυονερίδας, στο Βαφέ και τις επιδρομές σε άλλα σημεία, στον Αποκόρωνα, δηλαδή τον Αύγουστο του 1821. Και στις δύο περιπτώσεις, την πρώτη τελετή τιμής και μνήμης επραγματοποιήσαμε με την Σπηλαιολογική Ομάδα Χανίων την περίοδο των πρώτων εξερευνήσεων.
Κατά την επιδρομή των Τούρκων την περίοδο εκείνη στον Αποκόρωνα κατέφυγαν και στο σπήλιο αυτό περί τα 120 γυναικόπαιδα, το κρησφύγετο των οποίων ανακάλυψαν οι Τούρκοι και μη δυνάμενοι να μπουν στο σπήλιο, γιατί οι πολιορκούμενοι είχαν φράξει την είσοδο και μέσα από αυτήν υπήρχαν και μερικοί ένοπλοι, έριξαν από την οπή της οροφής θειάφι και έτσι οι εγκλωβισμένοι Χριστιανοί επιχείρησαν μια ηρωική έξοδο κατά την οποία κατεσφάγησαν από τους επιδρομείς.
Ο Κριτοβουλίδης στην ιστορία των κρητικών επαναστάσεων αναφέρει: «Απέσπασαν αυθημερόν περί τους 116 άνδρες, γυναίκας και παιδία από υπόγειον οπήν, κειμένην εις τα χωριά τα Κόκκινα καλούμενα, κείμενα παρά την παραλίαν της επαρχίας, ένθα κατέφυγον δια να σωθώσι, τους οποίους πάντας απώκτειναν, τον δε ιερέα του χωριού παπά Μανώλην εκρεούργησαν εις Καλύβας τμήματα δε του κρέατος τούτου εκρέμασαν εις τας σημαίας των, δια να νικήσωσιν, έλεγον τους Σφακιανούς ωσαύτως ανεσκολόπισαν τρεις ευρεθέντας ενόπλους μετά των λοιπών».
Ο αναφερόμενος παπά Μανώλης, πληροφορήθηκα ότι ήταν στο επίθετο Μπλαβογιλάκης (Μπλαβόγιλος).
Στο σπήλαιο αυτό κρυβόταν κάποιες φορές και ο αντάρτης της κατοχής και του εμφυλίου Γιώργης Τζομπανάκης, αργότερα φίλος μου, και μάλιστα στην πρώτη εξερεύνησή μας υπήρχαν, στο βαθύτερο σημείο, μαγειρικά σκεύη του Γιώργη.
Την χαρτογράφηση πραγματοποίησε με όλως πρωτόγονα μέσα, ο Χρήστος Χουλιόπουλος.
