Είναι πρωί του Σαββάτου, μέρα αργίας και αποχής από τις μαθητικές υποχρεώσεις τους για τα σκολιαρούδια της περιοχής και εδώ στο Δημοτικό Ναυταθλητικό Κέντρο Σούδας, ένα μελίσσι ζωής κατακλύζει με το χαρούμενο βουητό του τον τόπο ολόγυρα.
Hχηρές καλημέρες, φωνές νεανικής ζωντάνιας και καλέσματα ζωής συμπληρώνουν και επενδύουν ηχητικά μαζί με τα θαλασσοπούλια τις εικόνες μοναδικής ομορφιάς που αντιφεγγίζουν στο άπλετο φως του πρωινού ήλιου. Οι χαρούμενες και ανέμελες συντροφιές παιδιών ρίχνουν τις βάρκες και τα κανό στη θάλασσα, έτοιμες να ξανοιχτούν στο όνειρο, να οργώσουν τα κύματα, να κατακτήσουν τη ζωή με τα κουπιά ανά χείρας στα στιβαρά τους χέρια!
Αφετηρία για τούτες τις εικόνες χαράς και ελπίδας, σε τούτο το αισιόδοξο άνοιγμα ζωής για τα παιδιά και τους εφήβους της περιοχής, τούτο το κτίριο, πλάι στη θάλασσα, με τις μεγάλες χρηστικές δυνατότητες που προσφέρει για άθληση και ψυχαγωγία και την ιστορία του να χάνεται στο βάθος του χρόνου.
ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΚΑΠΟΤΕ…
Μια ιστορία που άφησε αποτυπώματα ανθρώπινου πόνου, πίσω από τις κλειστές πόρτες του τότε κτιρίου που φιλοξένησε με την ασυλιακή λειτουργία του ως«Δημόσιο ψυχιατρείο Σούδας» για μεγάλο χρονικό διάστημα τους δυστυχισμένους ψυχικά πάσχοντες, τους ξεχασμένους από το Θεό και τον κόσμο, λόγω των ιδιαίτερων ψυχιατρικών και κοινωνικών συνθηκών της εποχής.
Οι συνθήκες ευτυχώς άλλαξαν από τότε με τη σπουδαία για την προσφορά της στην κοινωνία ψυχιατρική μεταρρύθμιση, ωστόσο οι προφορικές μαρτυρίες αλλά και οι γραπτές μένουν για να μας τις θυμίζουν.
Χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του αείμνηστου νευρολόγου– ψυχιάτρου, Δημητρίου Ν. Καρτάκι «Ψυχιατρείο Χανίων, Η ίδρυση και η εξέλιξή του, Πώς το έζησα από το 1964 έως το 1985 »:
«Τις απομονώσεις, όταν τις θυμάμαι, πάντα ανατριχιάζω αλλά και ντρέπομαι σαν άνθρωπος. Ήταν μια σειρά μικρά δωμάτια που μόλις χωρούσε το καθένα τους ένα άτομο. Το δάπεδό τους είχε πάντα υγρασία, γιατί βρισκόταν περίπου στο ίδιο επίπεδο με τη θάλασσα, που απείχε ίσως 15 μόνο μέτρα από το Ψυχιατρείο. Το φρικτότερο όμως όλων ήτανε οι εντοιχισμένοι κρίκοι στους τοίχους των απομονώσεων, στους οποίους δένανε τους ανήσυχους αρρώστους»
Πρόκειται λοιπόν για ένα κτίριο ιδιαίτερο που πολλά θα είχε να μας πει, αν μιλούσε, με το στίγμα της δραματικής ιδρυματικής καθημερινότητας να το βαραίνει στο παρελθόν, χωρίς ελπίδα διαφυγής από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και της βάναυσης και εξευτελιστικής συχνά μεταχείρισης των ασθενών.
Αυτή η ιστορία του κτιρίου, ευτυχώς λησμονήθηκε με τον καιρό, αφήνοντας πίσω της τις ζοφερές μνήμες, με την ανακατασκευή και αναμόρφωση του σχεδόν στο σύνολο του κατά τα έτη 1986 έως 1989 και τη στέγαση σε αυτό του Δημοτικού Ναυταθλητικού κέντρου Σούδας, με πρωτοβουλία της τότε Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και της τότε Κοινότητας Σούδας.
Είναι λοιπόν εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτός ο χώρος στο διάβα του χρόνου μετατράπηκε από αποθήκη ψυχών σε κύτταρο ζωής και από τόπος που χάθηκαν όνειρα και άνθρωποι σε τόπο ελπίδας και νεανικής ζωντάνιας.
Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι από τα παλιά κτίρια παρέμεινε μόνο η σημερινή αίθουσα πολλαπλών χρήσεων που στο ανατολικό της τμήμα φιλοξενεί από τότε το εκκλησάκι του Χριστού, αλλά και λίγοι ευκάλυπτοι που χάριζαν δροσιά στους ασθενείς τις καυτές μέρες του καλοκαιριού.
Αλλά, ας τα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, στην προσπάθειά μας να γνωρίσουμε την ιστορία αυτού του κτιρίου που γράφτηκε με μελανά γράμματα, πριν από χρόνια, στο ίδιο ακριβώς σημείο που σήμερα βρίσκεται το Δημοτικό Ναυταθλητικό Κέντρο Σούδας. Σε κάθε περίπτωση αξίζει τον κόπο, γιατί η ιστορία αυτού του κτιρίου μας στέλνει το αισιόδοξο διαχρονικό της μήνυμα ότι οι κοινωνίες και οι ανθρώπινες πρωτοβουλίες με μπροστάρη την εξέλιξη της επιστήμης μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο, να μετριάσουν τον ανθρώπινο πόνο, να μετατρέψουν έστω και κάτω από δύσκολες συνθήκες τον εγκλεισμό σε ελευθερία, την απομόνωση σε ζωή.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ
Το Άσυλο Φρενοβλαβών Σούδας ιδρύθηκε με το υπ’ αρ. 63/9-4-10 της Κρητικής πολιτείας και στεγάστηκε στο χώρο του Ναυστάθμου Σούδας. Ήταν η διάδοχη κατάσταση του Φρενοκομείου Χανίων, το οποίο λειτουργούσε από το 1900 στην περιοχή της Νέας Χώρας. Το 1925 μετονομάστηκε σε «Δημόσιο Ψυχιατρείο Σούδας», ενώ το 1930 έγινε μετεγκατάσταση αυτού στα ακίνητα των κληρονόμων Λυγκούνη που αγοράστηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο, στην περιοχή της Κάτω Σούδας αφού αποξηράνθηκαν τα έλη που υπήρχαν εδώ και έγιναν οι ανάλογες κτιριακές αναμορφώσεις και συμπληρώσεις με βάση το σχέδιο του Νομοαρχιτέκτονα Γ. Σταυρίδη.
Τον Ιούλιο του 1971 το Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων, όπως στο μεταξύ μετονομάστηκε, στεγάζεται σε νέα υπερσύγχρονα κτίρια διάσπαρτα σε μια έκταση 130.000τ.μ στην περιοχή του Μελισσόκηπου Σούδας
Οι ασθενείς εδώ θα ζήσουν σε καλύτερες συνθήκες με βάση τα νέα ψυχιατρικά και κοινωνικά δεδομένα έως το 2006 που το ψυχιατρείο κλείνει οριστικά στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης.
Έκτοτε ένα σύμπλεγμα κτιρίων σε μια προνομιακή τοποθεσία παραμένει αναξιοποίητο, το οποίο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει σημαντικές στεγαστικές ανάγκες των δημοσίων υπηρεσιών της πόλης που ασφυκτιούν σε αυτή, αλλά και εκείνων των υπηρεσιών που λειτουργούν σε νοικιασμένα κτίρια προκειμένου να απαλλαγούν από το τίμημα της ενοικίασης που βαρύνει την τσέπη του Έλληνα φορολογούμενου.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στο παρελθόν έχουν διατυπωθεί αξιόλογες προτάσεις από φορείς της πόλης μας για τη δημιουργία νέων δομών που απουσιάζουν από αυτήν στους χώρους αυτούς με εκπαιδευτικό και κοινωνικό προσανατολισμό που θα καλύψουν σημαντικές υπάρχουσες ανάγκες των κατοίκων της.
ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η μετατροπή του παλιού Ψυχιατρείου Σούδας σε Δημοτικό Ναυταθλητικό κέντρο με βάση νεώτερες κοινωνικές ανάγκες της περιοχής σε μια προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων της ήταν αναμφισβήτητα μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία που μπορεί να αποτελέσει σήμερα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα προς μίμηση για τις δυνατότητες αλλαγής χρήσης και αξιοποίησης δεκάδων δημοσιών κτιριακών υποδομών που καταρρέουν στην πόλη μας και στο νομό μας αφημένες στη φθορά του χρόνου.
Ωστόσο η παραχώρηση των κτιρίων από τη μια δημόσια υπηρεσία στην άλλη αλλά ακόμα και η αλλαγή χρήσης για ανάγκες της ίδιας υπηρεσίας προσκρούει συχνά στη χώρα μας στα χαλαρά αντανακλαστικά της Δημόσιας Διοίκησης, στην απουσία πολιτικής βούλησης, στη δαιδαλώδη γραφειοκρατία και στην ακαμψία του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου.
Καιρός να αλλάξουν τα πράγματα με ένα ισχυρό διεκδικητικό πλαίσιο από την πλευρά των πολιτών και της αυτοδιοίκησης που δεν θα απαξιώνει το δημόσιο πλούτο, θα αφουγκράζεται τις ανάγκες των πολιτών και θα αξιοποιεί κάθε υπάρχουσα δυνατότητα σε μια νοικοκυρεμένη πόλη που σέβεται το σπουδαίο πολιτισμό της και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος
