» 18 καλλιτέχνες στέλνουν αντιπολεμικό μήνυμα μέσα από το podcast των “Χ.ν.”
Η αξία της ειρήνης έρχεται να ενώσει τις φωνές 18 καλλιτεχνών, οι οποίοι μέσα από το podcast των “Χ.ν.” βάζουν την ποίηση στην… πρώτη γραμμή της “μάχης” ενάντια στον πόλεμο.
Με αφορμή την αιματηρή εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, απευθυνθήκαμε σε ανθρώπους με διαφορετικές αφετηρίες και διαδρομές, καθένας με το δικό του καλλιτεχνικό “μετερίζι”. Όλοι τους ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στο κάλεσμα αυτό, δείχνοντας ότι το δράμα του πολέμου, όπου κι αν συντελείται, δεν αφήνει αδιάφορους τους ανθρώπους των τεχνών.
Ένα ποίημα για την Ειρήνη: Η αξία της ειρήνης έρχεται να ενώσει τις φωνές 18 καλλιτεχνών, οι οποίοι μέσα από το podcast των “Χ.ν.” βάζουν την ποίηση στην πρώτη γραμμή της “μάχης” ενάντια στον πόλεμο
Λεωνίδας Κακάρογλου, Ποιητής: “Ιππότης Λαλίνος”
« Η χώρα γέμισε επιδημίες και σκοτωμούς
Δεν υπάρχει νερό, δεν υπάρχει ψωμί,
Τα παιδιά ζητάνε τους πατεράδες τους
Κρύφτηκαν όλοι, δεν υπάρχει κανείς να με συνοδέψει.
Θα φορέσω την πράσινη πανοπλία
Και θα ζωστώ το βαρύ σπαθί
Νύχτα θα φύγω απ’ αυτή την αναθεματισμένη γη
Που παντού φυτρώνουν νεκροί
Κι οι ζωντανοί κοιμούνται και ξεχνούν
Ν’ αφουγκραστούν το θόρυβο της απουσίας
Νίβονται με το νερό της βροχής
Και προσεύχονται στους καμένους ασπαλάθους
Θα γίνω αέρας
Θα γίνω γυναίκα
Θα γίνω παιδί
Τον χρόνο θα φτιάξω από την αρχή
Θ΄αλλάξω το επικίνδυνο ρήμα “φοβάμαι”»
Σ.Σ.
Το ποίημα είναι του ίδιου του Λεωνίδα Κακάρογλου από την συλλογή “Η συνήθεια των ημερολογίων” (Εκδόσεις Πλεύθρον). Γράφτηκε με αφορμή τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, όταν η οικογένεια Κακάρογλου είχε φιλοξενήσει ένα κορίτσι από την εμπόλεμη περιοχή.
«Το ποίημα είναι αφιερωμένο στην B.R. που ονειρεύτηκε ένα πιο ειρηνικό κόσμο», αναφέρει ο ίδιος ο ποιητής.
Χρήστος Τσαντής, Συγγραφέας: “Το φόρεμα της μνήμης”
« Θάλασσα κόκκινη και λάσπη στο βυθό,
το πέλαγος ξεχείλισε από αίμα,
σωσίβια, ρούχα και μανάδες στον αφρό.
Ο ήλιος τώρα…
έφτασε στο γέρμα.
Δεν είναι Έλληνες που
χάθηκαν στα πλοία
-της Νέας Υόρκης
η γραμμή έχει αλλάξει-
ούτε σκιές λησμονημένες στα ορυχεία.
Του Κάτω Κόσμου η εποχή έχει χαράξει.
Κι αποξεχάστηκε στα σύνορα η μνήμη,
το φόρεμά της χάθηκε στο κύμα, στη Χίο, στη Λαμπεντούζα και στη Σύμη,
κάποιος την είδε να κοιμάται σ’ ένα μνήμα».
Ποίημα του Χρήστου Τσαντή,
από το βιβλίο migozarad
(Εκδόσεις Ραδάμανθυς, 2016)
Νεκταρία Γιαννουδάκη, Ηθοποιός: “Ειρήνη”
Τ’ όνειρο του παιδιού είναι η ειρήνη
Τ’ όνειρο της μάνας είναι η ειρήνη
Τα λόγια της αγάπης κάτω απ’ τα δέντρα
είναι η ειρήνη.
Ο πατέρας που γυρνάει τ’ απόβραδο
μ’ ένα φαρδύ χαμόγελο στα μάτια
μ’ ένα ζεμπίλι στα χέρια του γεμάτο φρούτα
και οι σταγόνες του ιδρώτα στο μέτωπό του
είναι όπως οι σταγόνες του σταμνιού
που παγώνει το νερό στο παράθυρο,
είναι η ειρήνη.
Όταν οι ουλές απ’ τις λαβωματιές
κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου
και μες στους λάκκους που σκάψαν οι οβίδες
φυτεύουμε δέντρα
και στις καρδιές που ‘ καψε η πυρκαγιά
δένει τα πρώτα της μπουμπούκια η ελπίδα
κι οι νεκροί μπορούν να γείρουν στον πλευρό τους
και να κοιμηθούν δίχως παράπονο
ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου,
είναι η ειρήνη.
[…]
Ειρήνη είναι η μυρουδιά του φαγητού το βράδυ,
τότε που το σταμάτημα του αυτοκινήτου στο δρόμο
δεν είναι φόβος,
τότε που το χτύπημα στην πόρτα
σημαίνει φίλος,
Από τη συλλογή Αγρύπνια του Γιάννη Ρίτσου
Ανδριάνα Μπάμπαλη, Μουσικός: “Το δώρο του στρατιώτη στη γυναίκα του”
…. Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του
Απ’ το Παρίσι «πόλη του Φωτός»;
Απ΄το Παρίσι της έστειλε μεταξωτό φουστάνι
Να σκάσει από τη ζήλια η γειτόνισσα.
Αυτό της έστειλε δώρο από το Παρίσι.
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του
Από την Τρίπολη κει κάτω της Λιβύης;
Από την Τρίπολη της έστειλε δώρο μια καδενίτσα
Με φυλακτό στη χάλκινη αλυσιδίτσα.
Αυτό της έστειλε δώρο από την Τρίπολη.
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του
Απ’ την απέραντη γη της Ρωσίας;
Απ’ τη Ρωσία της έστειλε ένα μαύρο κρέπι
Για το μνημόσυνό του, κρέπι χήρας
Αυτό της έστειλε δώρο από την Ρωσία.
Ποίημα του Μπέρτολντ Μπρεχτ
Ελένη Μαρινάκη, Ποιήτρια: Πόλεμος
« Πόλεμος είναι η οσμή του θανάτου μέσα στις λέξεις
η αγωνία στα μάτια των παιδιών
το άδειο στόμα του πεθαμένου
Πόλεμος είναι να μην έχεις τόπο να γυρίσεις
να σου ακρωτηριάζουν τα όνειρα
να σε κυνηγούν επειδή υπάρχεις
Πόλεμος είναι η κόκκινη κηλίδα μέσα στην ψυχή
η αξημέρωτη νύχτα
Είναι η λέξη που δεν πρόφτασε να γίνει ήχος,
το χάος που καταπίνει τα όνειρα,
είναι ο σταυρός σε ανοιχτό τάφο,
μαχαίρι τυφλό που θερίζει»
Σ.Σ.
Το ποίημα είναι της ίδιας της Ελένης Μαρινάκη και το έγραψε ειδικά για το αντιπολεμικό αφιέρωμα των “Χ.ν.”
Αγγελική Καραθανάση – Μανουσάκη, Συγγραφέας: “Το Σπίτι”
Τὸ σπίτι ἐκεῖνο ἤτανε τ’ ὄστρακό μου.
Μαζὶ γερνούσαμε. Εἴχαμε τὶς ἴδιες ρυτίδες
μὲ τοὺς τοίχους, τὸ ἴδιο σκέβρωμα
μὲ τὰ παραθυρόφυλλα. Στὸ ξύλινο ταβάνι
τὴ νύχτα τρίζαν οἱ ἀναστεναγμοί μου
καὶ στὰ τενεκεδένια λούκια ἠχούσανε
στὸ σκοπὸ τῆς βροχῆς τὰ νεανικά μου γέλια.
Τοῦ ὑπνοδωμάτιου ἡ ταπετσαρία
διατηροῦσε τὸ ξεθωριασμένο τριανταφυλλὶ
τῶν κοριτσίστικων ὀνείρων μου.
Τώρα νιώθω ἀπογυμνωμένη.
Δὲν ἔφερα στῆς προσφυγιᾶς τὸν τόπο
ἄλλο ἀπὸ ἕν’ ἄρρωστο κορμί, ἀδειασμένο
ἀπὸ τὴν περασμένη μου ζωή.
Τὸ κρύο ἢ τὸ ἡλιόκαμα μὲ φθείρουν
μὲ ρυθμὸ ἐπιταχυνόμενο.
Νιώθω νὰ λιγοστεύω κάθε μέρα
Μέσα σὲ τούτη τὴ σκηνὴ
ποὺ τὸ πανί της κόλλησε στὸ δέρμα μου
σὰν τὸ ποκάμισο τοῦ Νέσσου
καὶ μὲ καίει.
Τρίγλυφο, 1976
Σ.Σ.
Ποίημα του Γιώργη Μανουσάκη για την Κύπρο από την ποιητική Συλλογή
Τα ποιήματα 1967-2007. Τόμος Α΄ Οι Δημοσιευμένες Συλλογές ( ΚΙΧΛΗ 2001)
Γιάννης Μαρκαντωνάκης, Εικαστικός: “Το φως που καίει”
Ἐγώ μαι ἢ Τέχνη, ποὺ χωρίζω, ἀντὶς νὰ ἐνώνω τοὺς ἀνθρώπους,
καὶ ποὺ ἀνασταίνω μέσα ἀπὸ τοὺς τάφους παλιές ιδέες που χουν πεθάνει,
χτυπώντας τα φτερά του πνεύματος, οπίσω, οπίσω, οπίσω
σκοτώντας τη ζωή και τη λαχτάρα της
για Φως, για Λευτεριά, γι΄Ανέβασμα!»
Από την συλλογή του Κώστα Βάρναλη “Το φως που καίει”
Ζαχαρούλα Κληματσάκη, Μουσικός: “Ειρήνη”
Κάντε τόπο να περάσει.
Ξυπόλυτη χορεύοντας
στις ματωμένες πέτρες.
Γυμνή να κολυμπήσει
στις στοιχειωμένες θάλασσες.
Κι ανάσκελα να ξαπλώσει
στα χαλίκια με τα κουφάρια.
Κάντε τόπο να περάσει.
Ατάραχη
Θρασύτατη
Πανέμορφη
Να φιλήσει τους νεκρούς
έναν – έναν στο στόμα
Κι ύστερα σ’ εμάς να γυρίσει
και ν’ αρχίσει το τραγούδι.
Πιο δυνατό απ’ τις κραυγές των αιώνων
Κι απ’ τη φωτιά.
Στίχοι: Μαρίνα Αρμεύτη
Κώστας Λειβαδάς, Μουσικός: “Όλοι ξέρουν”
Όλοι ξέρουν να σου πουν, όλοι βλέπουν τι συμβαίνει
Όλοι ακούνε τη βοή που ανεβαίνει
Όλοι νιώθουν το νερό, να τρυπώνει μέσα από τα αυτιά τους
Σ΄ ό,τι έχουν ιερό και στα ίδια τα παιδιά τους
Καίνε οι ανάσες κι η σκηνή σε ένα έργο που τελειώνει
Πες μου μήπως το ‘χεις βρει το φιλί αυτό πως ράγισε;
Όλα τα έπνιξε η σκόνη και η μνήμη τσάκισε σε ένα έργο που τελειώνει
Όλοι τρέμουν την πλημμύρα μα ούτε βήμα να σωθούν
Και με παραμύθια στείρα την αλήθεια προσπερνούν
Μα θυμούνται κάπου κάπου πως κυλούσε το ποτάμι
Και το χώμα ήταν χρυσό στου καλοκαιριού το χάδι
Τα απογεύματα αιώνια, τα παιδιά είχαν φτερά
Μεθυσμένες πεταλούδες που αφήνονταν ξανά
Και ξανά μέχρι μια ζάλη να τα πάρει μακριά στου ονείρου την καρδιά
Όλοι ξέρουν και λυπούνται μα γεράσαν και φοβούνται
Στίχοι: Κώστας Λειβαδάς, από την δισκογραφική δουλειά “Περιοδεία εντός”
Γιάννης Μεγαλακάκης, Χοροδιδάσκαλος, ερευνητής κρητικών χωρών: “Οι πόνοι της Παναγιάς”
Που να σε κρύψω γιόκα μου
να μη σε φτάνουν οι κακοί
σε ποιο νησί του ωκεανού
σε πια κορφή ερημική.
Δε θα σε μάθω να μιλάς
και τ’ άδικο φωνάξεις
ξέρω πως θα ‘χεις την καρδιά
τόσο καλή τόσο γλυκή
που μες τα βρόχια της οργής
ταχειά, ταχειά θε να σπαράξεις.
Συ θα ‘χεις μάτια γαλανά
θα ‘χεις κορμάκι τρυφερό
θα σε φυλάω από ματιά κακή
και από κακό καιρό
Από το πρώτο ξάφνιασμα
της ξυπνημένης νιότης
δεν είσαι εσύ για μάχητες
δεν είσαι εσύ για το σταυρό
εσύ νοικοκερόπουλο
όχι σκλάβος, όχι σκλάβος ή προδότης
Κι αν κάποτε τα φρένα σου
το δίκιο φως της αστραπής
κι αν η αλήθεια σου ζητήσουνε
παιδάκι μου να μην τα πεις
Θεριά οι ανθρώποι δεν μπορούν
το φως να το σηκώσουν
δεν είναι η αλήθεια πιο χρυσή
απ’ την αλήθεια της σιωπής
χίλιες φορές να γεννηθείς
τόσες, τόσες θα σε σταυρώσουν
Ποίηση Κώστα Βάρναλη
Σταύρος Δάλκος, Μουσικός: “Ο μικρός Αστυάνακτας”
Εξελίσσεται ως φαίνεται ο πόλεμος,
με βαλίτσες τροχύλατες, φεύγουν τώρα διωγμένοι
από την γη τους οι πρόσφυγες
Είναι κι άλλες μικρές με χαρούμενα χρώματα
που τις σέρνουν παιδάκια
Στις λαβές τους, δεμένα διακρίνεις ενίοτε
μικρά αρκουδάκια
Πίσω αφήνουν τα σπίτια, που δείχνουν τα σπλάχνα τους
πολυθρόνες, κρεβάτια και καθρέφτες κομμάτια στο πάτωμα
Υποθέτω πως είναι στην οθόνη αυτό που κοιτώ τραγωδία
Όλα αλλάζουν μονάχα η ύβρις απέμεινε
μα και η τίσις που λέγαμε
πάντα έρχεται αργά,
τα κουρέλια ντυμένη των ερειπίων
[…]
Κάπου ανάμεσα βλέπω τον μικρό Αστυάνακτα
νεοσσός που κουρνιάζει στον κόρφο της μάνας του
να τον σώσουμε πρέπει,
να μην γρεμιστεί από τα τείχη
Ποίημα της Τασούλας Καραγεωργίου
Έλια Βεργανελάκη, Ηθοποιός: “Η φούγκα του Θανάτου”
[…]
Στο σπίτι κατοικεί ένας άντρας παίζει με τα φίδια, γράφει
γράφει όταν πέφτει σκοτάδι στη Γερμανία
τα χρυσά σου μαλλιά Μαργαρίτα
τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίθ
ανοίγουμε ένα μνήμα στους αιθέρες, εκεί δεν είναι κανείς στριμωχτά
Φωνάζει: σκάψτε βαθύτερα στο χώμα εσείς κι εσείς οι άλλοι τραγουδήστε και παίξτε,
αρπάζει από τη ζώνη το σιδερικό το κραδαίνει, τα μάτια του είναι γαλανά
καρφώσετε βαθύτερα το φτυάρι εσείς κι εσείς οι άλλοι παίζετε ακόμα για χορό
Μαύρο γάλα της αυγής σε πίνουμε νύχτα
σε πίνουμε μεσημέρι και πρωί σε πίνουμε βράδυ
πίνουμε και πίνουμε
Στο σπίτι κατοικεί ένας άντρας τα χρυσά σου μαλλιά Μαργαρίτα
τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίθ, παίζει με τα φίδια
Φωνάζει παίξτε το θάνατο ακόμα πιο γλυκά,
ο θάνατος είναι ένας μάστορας από τη Γερμανία
φωνάζει βαθύνετε τον ήχο των βιολιών και τότε θ΄ανεβείτε σαν καπνός στους αιθέρες
τότε θα βρείτε ένα μνήμα στα σύννεφα εκεί δεν είναι κανείς στριμωχτά
Μαύρο γάλα της αυγής σε πίνουμε νύχτα
σε πίνουμε μεσημέρι ο θάνατος είναι ένας μάστορας από τη Γερμανία
σε πίνουμε το βράδυ το πρωί
πίνουμε και πίνουμε
ο θάνατος είναι ένας μάστορας από τη Γερμανία τα μάτια του είναι γαλανά
σε πετυχαίνει με μολύβι καυτό σου ρίχνει δεν σφάλει
[…]
Του Paul Celan
(Ακούστε όλο το απόσπασμα στο podcast των Χ.ν. Συνοδεύει με το λαούτο του ο Δημήτρης Σιδερής)
Κατερίνα Δαμβόγλου, Ηθοποιός: “Το αλβανικό”
“Λένε κάποια τραγούδια και ιστορικά βιβλία
πως ο στρατός μας θαυματούργησε στην Αλβανία.
Αλλ’ ο πατέρας μου κανένα θαύμα δε θυμόταν
κι όταν τον ρώταγα τον πόλεμο τον καταριόταν.
– Ποιοι ήταν πατέρα οι νικηταί και ποιοι οι ηττημένοι;
– Στον πόλεμο, παιδί μου, υπάρχουν μόνο σκοτωμένοι…
Τα κρυοπαγήματα και τα κουρέλια του θυμόταν.
– Και τα ανδραγαθήματα; Ρωτούσα. Αποκρινόταν:
– Μπορεί οι νεκροί που τάφηκαν μέσα στο χιόνι
που πολεμήσαν μοναχοί και που πεθάναν μόνοι…
– Κ’ η Παναγία που σας προστάτευε πού ήτανε πατέρα
δεν ήταν δίπλα σας όταν φωνάζατε αέρα;
– Ίσως την έβλεπαν οι στρατηγοί την Παναγία
όταν μας ψάχνανε στους χάρτες μέσα στα γραφεία…”.
Ποίηση του Θωμά Γκόρπα
Γιώργος Στρατάκης, Καλλιτέχνης Κρητικής Μουσικής: “Ανατολή”
Πρέπει για να χορτάσει η Αυγή τσ’ Ανατολής τη λάμψη
απ’ την πληγή να πάψει το αίμα να κυλά
να ανθοφορήσει ο έρωτας στ’ αγάπης το πεζούλι
να ανοίξει το ζουμπούλι να να μοσχοβολά
Πρέπει για να μπορέσει η ευχή να βρει το πεφταστέρι
αντί σπαθί στο χέρι για όπλο να κρατεί
άδολο γέλιο ενός παιδιού που ο κύρης καμαρώνει
κι η μάνα του σταυρώνει στο δρόμο μη χαθεί.
Πρέπει για να μπορεί να βγει του ονείρου το κανάκι
να πάψει το φαρμάκι στα χείλη να κυλά
να ανθοφορήσει ο έρωτας στον κήπο της Ειρήνης
να δώσει ελπίδα εκείνης να αρχίσει να γελά
Πρέπει για να μερέψει η οργή από του πολέμου το άχτι
να γεννηθεί από την στάχτη καινούργια Ανατολή
να ζευγαρώσουν τα πουλιά της Άνοιξη τα αηδόνια
στα πέτρινα μπαλκόνια, στην χωματένια αυλή
Πρέπει για να χωρέσει η γη την ομορφιά που υπάρχει
να πάψει η κάθε μάχη, το δάκρυ που κυλά
να ανθοφορήσει ο έρωτας στα πέρατα του κόσμου
να ανθίσει η πνοή του δυόσμο και να μοσχοβολά
Πρέπει για να αβγατίσει η ευχή το άσπρο περιστέρι
χαρμόσυνο να φέρει μαντάτο και ευχή
τσ’ αγάπης λόγια τρυφερά, ανθούς χαράς να σπείρει
σ΄ειρηνικό γιοφύρι να λάμψει η Ανατολή.
Στίχοι: Κώστας Μιχαήλ Μαρής
Λευτέρης Λενταράκης, Μουσικός: “Η ανθρωπιά”
«Μετά απ’ αυτόν τον πόλεμο,
’πό τούτη την οδύνη,
πράμα άλλο δεν παρακαλώ
η ανθρωπιά να μείνει
Τα σπίθια ξαναχτίζουνται,
τα αμπέλια ξανανθιούνε,
μα δεν ξανα γιαγιέρνουνε
ανθρώποι σαν χαθούνε.
Μη κάμετε αυτό που θέλουνε
κάμετε αυτό που πρέπει
γιατί η ιστορία μας
λάθη δεν επιτρέπει
Λόγο όλοι θα δώσουμε
κάποτε στα παιδιά μας
φροντίστε να μην ντρέπονται
για τα καμώματά μας»
Στίχοι: Θεόφιλος Χριστουλάκης
Λεωνίδας Μαριδάκης, Μουσικός: Ο στρατιώτης ποιητής
«Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου
Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλην ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στο φόβο
πέρασε η ζωή μου
Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω»
Ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη από τη συλλογή Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο (1958)
Σύλβια Πετσούρα, Εικαστικός: “Τα λουλούδια προσεύχονται για τα παιδιά”
Αναδύθηκε δάσος ζοφερό
απ᾿ το πνεύμα μας
κι εκάλυψε τον ορίζοντα.
Μόνο ατραποί τρυπώνουν
και χάνονται μέσα στο φόβο.
Μέλλον δε φαίνεται.
Τρέχουν, χορεύουν ανύποπτα
για ό,τι γίνεται πάνω τους
τα παιδιά, ενώ γέρνοντας γύρω
και κάτω απ᾿ τα πόδια τους, (ως
ν᾿ ακούν τη βοή και να βλέπουν
το σύννεφο) σαν ένα απέραντο
υπαίθριο εκκλησίασμα
τα λουλούδια προσεύχονται.
Ποίηση, Νικηφόρος Βρεττάκος
Κώστας Δαφέρμος, λυραρης τραγουδοποιός και τραγουδιστής: “Τον πόλεμο τον Κάνουνε”
Τον πόλεμο τον κάνουνε
μόνα τους τα κανόνια
κανείς δεν τα σταμάτησε
εδώ και χίλια χρόνια
Τα κανόνια πολεμάνε
και οι άνθρωποι
πεθαίνουν
τα κανόνια τραγουδάνε
μα οι έμποροι σωπαίνουν
Και αν τα κανόνια
γέρασαν
καινούρια πολεμάνε
φωθιά τον κόσμο γέμισαν
και ακόμη τραγουδάνε
Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου
