Στους μυθικούς χρόνους εδώ στην Κρήτη, και πολύ κοντά μας μάλιστα στην Απτέρα, συνέβη ένα τραγικό γεγονός: Ενας μουσικός διαγωνισμός μεταξύ θεού και θνητού.
O θεός ήταν ο Απόλλων, ο οποίος θύμωσε όταν έμαθε ότι ένας θνητός καυχιόταν ότι έκανε καλύτερη μουσική από εκείνον. Στην αρχαία θρησκεία υπήρχε πάντα ένα όριο στις δυνατότητες ενός ανθρώπου. Οταν κάποιος υπερηφανευόταν ότι το υπερνικούσε του καταλογιζόταν το αμάρτημα της ύβρεως. Μεγάλη αμαρτία! Ο θνητός έπρεπε να τιμωρηθεί απαραιτήτως. Αμέσως λοιπόν ο Απόλλων προκάλεσε τον Μαρσύα. Αυτός ήταν ένας φτωχός βοσκός που έπαιζε φλογέρα για τα πρόβατά του και κόμπαζε ότι ήταν καλύτερος από ακόμα και αυτόν τον Απόλλωνα. Τον προκάλεσε λοιπόν να διαγωνιστούν για το ποιος θα ήταν ο καλύτερος μουσικός. Ο Μαρσύας όπως είπα έπαιζε φλογέρα – ο Απόλλων λύρα (όχι βέβαια κρητική!). Ο διαγωνισμός διεξήχθη στην αρχαία Απτέρα και όπως ήταν φυσικό ο Απόλλων με τα μέσα που διέθετε νίκησε!
Η τιμωρία που επεβλήθη στον άμοιρο Μαρσύα ήταν φρικιαστική: Να γδαρεί ζωντανός! Μαρτύριο (κάπως ποιητικά υπερβολικό βεβαίως) που υφίσταται αλληγορικά ο κάθε καλλιτέχνης προσπαθώντας να κατακτήσει την τέχνη του. Τέλος πάντων αυτά λέει ο μύθος του Μαρσύα και έχουμε την απόδειξη του γεγονότος καθότι οι αδελφές του αλλόφρονες από την τύχη του αδελφού τους έτρεξαν και γκρεμίστηκαν στη θάλασσα από κάτω. Ο Δίας απεδείχθη εύσπλαχνος για άλλη μία φορά και μετέτρεψε τα άψυχα κορμιά τους σε βράχια μέσα στη θάλασσα, που ακόμα και σήμερα τα βλέπουμε εκεί πριν από την παραλία της Αλμυρίδας! Ο μύθος έχει και άλλη αλληγορική ερμηνεία: Είναι η αισθητική διαφορά των δύο βασικών μουσικών οργάνων: πνευστών και εγχόρδων. Τα έγχορδα είναι θεϊκά – τα πνευστά ανθρώπινα. Επίσης καταγράφει με γλαφυρότητα την σπουδαιότητα που είχε η φλογέρα στην αρχαία Ελλάδα.
Ηταν το δημοφιλές όργανο που έπαιζε ο λαός. Στα γλέντια, στα συμπόσια, στους χορούς, στους παιάνες η φλογέρα ήταν, που με τον οξύ της ήχο ακουγόταν έντονα και όχι η λύρα που με την ευαισθησία της χρησιμοποιείτο περισσότερο στην απαγγελία ποιημάτων και τη μάθηση της μουσικής στους νέους. Η φλογέρα στα χείλη του Πανός έδωσε αναρίθμητες εικόνες βουκολικής ευδαιμονίας αλλά και ηδονής με ερεθιστικούς σεξουαλικούς υπαινιγμούς. Η φλογέρα επέζησε, ενώ η λύρα έμεινε στα χέρια του Απόλλωνα στη θεϊκή μοναξιά του, σαν σύμβολο της υπέρτατης μουσικής Τέχνης. Μετά ήρθαν από την ανατολή άλλα έγχορδα, με τόξο αυτή τη φορά. Κατέκτησαν τον μουσικό κόσμο και ξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη σαν το κύριο μουσικό όργανο. Και αυτό μόνο και μόνο για τον δυνατότερο και πιο εκφραστικό ήχο που διέθεταν. Η φλογέρα όμως δεν υπέκυψε.
Εμείς στην Ελλάδα δεν ευτυχήσαμε να ζήσουμε την αναγέννηση και την εποχή μπαρόκ, αλλά σε όλη αυτή τη μεγάλη και σημαντική μουσική περίοδο στην Ευρώπη το όργανο του δύστυχου Μαρσύα τροποποιήθηκε κάπως, ονομάστηκε “recorder” στην Αγγλία, “Βlocκflote” στη Γερμανία, “Flute-a- bec” στη Γαλλία αι δεν ξέρω πώς στην Ιταλία και έγινε το δεσπόζον όργανο από τον μεσαίωνα ως την κλασική περίοδο! Μπορούμε να πούμε πως ο Μότσαρτ ήταν ο πρώτος που το αγνόησε! Δεν έγραψε τίποτα γι’ αυτό. Και ακολουθούν όλοι οι μετέπειτα συνθέτες φυσικά. Ο αυλός με ράμφος τότε έπεσε σε αφάνεια έως ότου στις αρχές του 1900 η οικογένεια Dolmetsch στην Αγγλία τον ανέσυρε από την αφάνεια μαζί με το αρπσίχορδο. Με τη μόδα να παίζονται όλα τα προκλασικά έργα με τα αυθεντικά τους όργανα, ο αυλός με ράμφος επανήλθε με όλη την ευαισθησία και λεπτότητα του ήχου και βέβαια το πλούσιο ρεπερτόριο. Λόγω του ασθενούς ήχου συνασπίστηκε, συγκέντρωσε πολλά όργανα μαζί με διαφορετική έκταση το καθένα και δημιούργησε μία ολόκληρη οικογένεια. «Consort of recorders» είναι η Αγγλική ονομασία του συγκροτήματος αυτού που ήκμασε στην Ευρώπη και στην Αγγλία ιδιαίτερα. Τώρα η αιτία γιατί τα λέω όλα αυτά είναι η υπέροχη συναυλία που μας χάρισε μια χαρισματική γυναίκα, η Άννα Μαλεκάκη, με το «σύνολο αυλών με ράμφος» (ακριβώς όπως παλιά) που έχει δημιουργήσει εδώ στα Χανιά, και μπορώ να πω με πλήρη ασφάλεια ότι είναι και το δεύτερο, αν όχι το μοναδικό, στην Ελλάδα!
Αυτό συμβαίνει γιατί με τον σκοταδισμό που διέπει στο Υπουργείο Πολιτισμού μας, δεν έχει εγκριθεί το όργανο αυτό σαν επίσημο μουσικό όργανο και θεωρείται σαν ερασιτεχνικό(!) ενώ σε όλο τον κόσμο κατέχει την αρμόζουσα θέση στα Ωδεία και Πανεπιστήμια. Παρεμπίπτοντος πρέπει να προσθέσω ότι εγώ ήμουν ο πρώτος που έφερα τον αυλό στο Ωδείο, όταν γυρίζοντας από την Αγγλία διαπίστωσα ότι ήταν άγνωστο. Την σκυτάλη μετά πήρε ο Σπύρος Θυμιανός ο οποίος και δίδαξε αρχικά την Μαλεκάκη. Η Άννα έχει μία ιδιαίτερη κλήση στο πνευστό αυτό. Σαν μαθήτριά μου συνεχώς έλεγα στους γονείς της «η Αννα δεν είναι για πιάνο. Είναι για πνευστό όργανο» – Και είχα δίκιο. Μετά από μετεκπαίδευση στην Αγγλία, η αγάπη της (ή καλύτερα το πάθος της) η μουσικότητά της, η αφοσίωση και πειθαρχία, η έρευνα και αναζήτηση ρεπερτορίου, η άριστη διδασκαλία των μαθητών της, όλα συνέτειναν στη δημιουργία ενός συνόλου με το όνομα “con brio” και της προχθεσινής εξαιρετικής συναυλίας του.
Μίας συναυλίας που πρέπει να είμαστε υπερήφανοι που έγινε εδώ, στα Χανιά, από Χανιώτες που θα μπορούσε ανερυθριάστως να παρουσιαστεί οπουδήποτε στην Ευρώπη. Δεν νομίζω ότι υπερεκτιμώ το αποτέλεσμα. Ολοι οι παρευρισκόμενοι στην Καθολική Εκκλησία (και ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Πατέρα Πέτρο για την παραχώρηση του χώρου με την ωραία ακουστική και περιβάλλον) μπορούν να το διαπιστώσουν. Στη συναυλία έλαβαν μέρος οι Σάρα Γούργουρα – Τσουρουνάκη, Ελευθερία Λιοδάκη, Μάργκο Μπέιλι, Αννα Νίνου, Ανδριάνα Ροσμαράκη, Φραγκίσκος Κοκοβλής (που μας εξέπληξε με το κόντρα μπάσο του) Ρέα Μπατσάκη, Αργυρώ Νικάκη, Νατάσα Παπαδογιωργάκη, Μαντλέν Τζανουδάκη και Χρήστος Κοκόρης. Πρέπει να αναφέρω και τις ευρηματικές με πολύ χιούμορ διασκευές του Νίκου Περάκη ειδικά για το σύνολο. Διευθύντρια/ δασκάλα η άξια Άννα Μαλεκάκη! Συγχαρητήρια στα παιδιά, εύγε τους, μπράβο τους. Άριστη δουλειά! Να και κάτι σπάνιο και σπουδαίο στις δύσκολες μέρες μας!!!
