Eνα σχόλιο για την εορτή των Τριών Ιεραρχών στα σχολεία

Η συζήτηση για τον τρόπο «πλεύσης του Υπουργείου Παιδείας στο ζήτημα της εορτής των Τριών Ιεραρχών» μου δίδει την αφορμή για τη δημοσίευση του ακόλουθου κειμένου, με την ελπίδα, ότι κάτι θα διδάξει στους αρμόδιους.
Πανεπιστήμιο Ιωάννου Γουτεμβέργιου, Μαγεντία (ΜΑΙΝΖ) της Γερμανίας. Υπάρχουν λίγοι Έλληνες φοιτητές και μερικοί για ανώτερες σπουδές (Αντώνιος Αλεβιζόπουλος, Φάνης Κακριδής, Δημήτρης Μαρωνίτης, Γεώργιος Συκιανάκης).
Αρχές του χειμερινού ακαδημαϊκού εξαμήνου 1961-1962. Με τον τότε Πρύτανη Horst Falke, Καθηγητή Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, έχω υπηρεσιακή συζήτηση στο γραφείο του για θέματα του Ινστιτούτου Συγκριτικής Επιστήμης των Πολιτισμών, στο οποίον υπηρετώ ως Επιστημονικός Βοηθός και ομιλώ με πλήρη εξουσιοδότηση του αρμόδιου Καθηγητή Anton Hilckman, που, όπως συχνά, έτσι και τότε ήταν ασθενής (είχε περάσει τη διάρκεια του πολέμου σε γερμανικές φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς ήταν ένας από τους πρώτους σφοδρούς επικριτές του Χίτλερ). Προς το τέλος της συζήτησής μας ο Πρύτανης ζήτησε μια σύντομη ενημέρωση για το πώς πάνε τα εκπαιδευτικά στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τα πανεπιστημιακά. Δεν θυμούμαι πώς έκαμα μια νύξη και για τους Τρεις Ιεράρχες. Ξαφνιασμένος ο Πρύτανης με διακόπτει και ακολουθεί η εξής περίπου στιχομυθία:
– Κύριε Π., σοβαρολογείτε λέγοντας πως έχετε στην Ελλάδα αγίους- προστάτες της Παιδείας και γενικά των Γραμμάτων και ιδιαίτερη προς τιμήν τους εορτή στις 30 Ιανουαρίου κάθε χρόνο, που τελείται σε όλο το φάσμα από τα Νηπιαγωγεία μέχρι και την Ακαδημία Αθηνών;
– Π.: Ναι κ. Πρύτανη, αυτή είναι μια σπουδαία ημέρα τιμής και ευγνωμοσύνης για τους μεγάλους εκείνους Πατέρες της Εκκλησίας, που είχαν και τη θύραθεν παιδεία και σε περίοδο αποφασιστικών ανακατατάξεων, έθεσαν τις βάσεις για μια σύγκλιση, κατά την οποίαν ο ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ υπηρέτησε δημιουργικά τον σαρκωθέντα ΛΟΓΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ και προέκυψε η πολιτισμική σύνθεση, εντός της οποίας αναπνέουμε και μεις και σείς!
* Και πώς εορτάζεται αυτή η ημέρα π.χ. στα Πανεπιστήμια;
– Π.:…. (δίδω τις σχετικές πληροφορίες)
Ακολούθησε μια κάπως μακρά σιωπή, από εκείνες που τσακίζουν κόκαλα.
* Δεν μου λέτε, κ. Π., γιατί να μην καθιερώσουμε αυτή την τελετή και στο δικό μας Πανεπιστήμιο;
– Π.: Φοβούμαι πως είναι η σειρά μου να ρωτήσω: Σοβαρολογείτε, κ. Πρύτανη;

Κοντολογίς:
30 Ιανουαρίου 1962, ημέρα Τρίτη, αργά το απόγευμα. Το AUDITORIUM MAXIMUM, η μεγάλη αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου, είναι ασφυκτικά γεμάτη από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και επίσημα πρόσωπα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Σε μια πολυθρόνα λίγο πριν από το βήμα κάθεται τιμώμενο πρόσωπο.
Η χορωδία του Πανεπιστημίου ανοίγει την τελετή. Ανέρχεται στο βήμα ο Πρύτανης, που φανερά συγκινημένος από την απροσδόκητη συμμετοχή και όχι μόνο, εξιστορεί συνοπτικά πώς μετέφερε στη Σύγκλητο τα της συζήτησής μας και πόσον ένθερμα εκείνη αποδέχθηκε ομόφωνα την πρότασή του για τη διοργάνωση της τελετής. Στη συνέχεια έλυσε την απορία που είχε προκληθεί με την ασυνήθιστη εικόνα της πολυθρόνας με τον άγνωστο τιμώμενο, καλώντας τον να απευθύνει χαιρετισμό. Εκείνος ανέρχεται στο βήμα με φανερή αυτοπεποίθηση και πριν καν ανοίξει το στόμα του, γοητεύει με το εντυπωσιακό παράστημά του. Ως Πρέσβης της Ελλάδος στη Βόννη, εξηγεί ο Θεμιστοκλής Τσάτσος, εκφράζει την ευχάριστη έκπληξη που αισθάνθηκε όταν έλαβε την πρόσκληση του Πανεπιστημίου να τιμήσει με την παρουσία του μια τέτοια τελετή. Με λόγια σοφά συγχαίρει για την πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου και επισημαίνει την τεράστια συμβολή των Τριών Ιεραρχών στην εμπέδωση ελληνοχριστιανικών αρχών, που αποτελούν θεμέλιο κάθε αληθινής παιδείας και επιστήμης. Ύστερα από τον δικό μου πανηγυρικό λόγο (Das liturgische Selbst – und Weltbewusstsein des byzantinischen Menschen, in: KYRIOS IV., No 3 (1964), 206-218 – Η λειτουργική αυτοσυνειδησία και κοσμοαντίληψη του Βυζαντινού ανθρώπου, βλπ. το κείμενο στην ιστοσελίδα alexandros.papaderos.org/ βιβλιογραφία αριθμ 64), το Πανεπιστήμιο παρέθεσε δείπνο σε όλους τους παρευρεθέντες.
Την εποχή εκείνη στην Ευαγγελική Θεολογική Σχολή του Μάιντς υπηρετούσε ως Υφηγητής ο Wolfhart Pannenberg, που από το 1967 δραστηριοποιήθηκε στην αντίστοιχη Σχολή του Μονάχου και αναδείχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους θεολόγους του 20ού αιώνα. Τα γραφεία μας γειτνίαζαν κάπως, οι σχέσεις μας όμως μέχρι την τελετή περιορίζονταν στο τυπικό «καλημέρα». Από την επόμενη της τελετής όμως άρχισε με δική του πρωτοβουλία μια διαλογική επικοινωνία μας με διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον του όχι μόνο για τους Τρεις Ιεράρχες, αλλά γενικώς για την ορθόδοξη θεολογία. Δεν αρκέσθηκε στα αφετηριακά εκείνα κεντρίσματα. Τα περισπούδαστα συγγράμματά του μαρτυρούν υψηλό βαθμό ενασχόλησής του με τη θεολογία των Πατέρων κατά τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα πορεύθηκε, στερεούμενη, και η φιλία μας. Συνόδευσε με ενδιαφέρον τις τότε προσπάθειές μας για την ίδρυση της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, την οποίαν ετίμησε αργότερα με επίσκεψή του και με βαθυστόχαστη ομιλία του.
Ο πρύτανης επέμεινε να επαναληφθεί η εκδήλωση τον επόμενο χρόνο. Υπηρετούσε τότε στη Σχολή Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου ο Dr. Nikolai Nikolaijewitsch Stuloff (1914-2006), ρωσικής καταγωγής Καθηγητής Μαθηματικών και Ιστορίας των Μαθηματικών, που ήταν και διάκονος στον πανέμορφο ρωσικό ναό του Wiesbaden, τον γνωστό ως Griechische Kirche-«Ελληνική Εκκλησία». Τον παρεκάλεσα να είναι ομιλητής. Αποδέχθηκε με δυσκολία. Τελείως αρνητικός ήταν όμως στην πρότασή μου, να αναφερθεί στη θέση των μαθηματικών στο Βυζάντιο. Πρόβαλε σοβαρές αντιρρήσεις με το αιτιολογικό, ότι δεν υπήρξε κάτι άξιον λόγου για το αντικείμενο αυτό στο Βυζάντιο. Υποχώρησε τελικά. Με την ομιλία του στις 30 Ιανουαρίου 1963 αποκάλυψε τον βυζαντινό πλούτο μαθηματικών θεωριών και εφαρμογών. Συνέχισε μάλιστα τη σχετική έρευνά του και δημοσίευσε αξιόλογες μελέτες, όπως: Μαθηματικά στο Βυζάντιο, Η μαθηματική παράδοση στο Βυζάντιο και η διαιώνισή της στον Νικόλαο Κουζάνο κ.ά. (N. N. Stuloff, Axiom, Exaktheit und Methodenreinheit. Historische Beiträge zum Wandel von Konzepten der Mathematik. Hrsg. Von F. Kraft.ERV Dr. Erwin Rauner Verlag, 211 Seiten, Ausburg 2008).
Δυστυχώς με την αποχώρησή μου από το Μάιντς (τέλος Σεπτ. 1963) η τελετή εκείνη δεν συνεχίσθηκε. Περισσότερα βλπ. στο βιβλίο Α. Κ. Παπαδερός, ΜΕ ΤΟΝ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΊΝΟΥ ΕΙΡΗΝΑΙΟΝ ΕΠΙ ΤΡΑΧΕΙΑΣ ΟΔΟΥ….Εκδ. ΜΕΘΕΞΙΣ, Θεσσαλονίκη 2014, σελ. 495 εξ.).