Πρόσφατα µου δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθώ τη χώρα της Αρµενίας, µε την οποία µας συνδέουν δεσµοί ιστορίας και δεσµοί αίµατος. Ανατολικά της αιµοσταγούς Τουρκίας, έχουν υποστεί και οι Αρµένιοι µέσα στους αιώνες πλήθος εγκληµάτων και βιαιοπραγιών των Οθωµανών και των Τούρκων.
Με το µεγαλύτερο από αυτά, το ολοκαύτωµα, τη γενοκτονία όπως αλλιώς αποκαλείται διεθνώς, του λαού των Αρµενίων και το οποίο συντελέστηκε µεταξύ των ετών 1913-1917 και είχε ως αποτέλεσµα την εξόντωση και τον αφανισµό περί του 1,3 εκατοµµυρίου Αρµενίων. Ήταν η ίδια περίοδος που ο ελληνισµός του Πόντου θα δεχτεί ανάλογη επίθεση και παρά την υπόσχεση των Μεγάλων ∆υνάµεων για δηµιουργία ελληνικού Ποντιακού Κράτους αυτό δεν θα υλοποιηθεί τελικά. Ο µεγάλος εχθρός του ελληνισµού ως εκ τούτου, η Τουρκία και το σύστηµα εξουσίας που την κυβερνά, είναι εχθρός και των Αρµενίων, των Ποντίων, των Κούρδων, των Σύριων κοκ. Άραγε πόση διπλωµατική σοφία χρειάζεται να έχει ένα κράτος για να καταλάβει ότι πρέπει να είναι στην αιχµή του δόρατος της διπλωµατικής του φαρέτρας συνεργασίες σε ανώτατο επίπεδο µε όλους αυτούς τους λαούς;
Η Αρµενία σιγά-σιγά αναπτύσσεται. Μένει να κάνει πολλά βήµατα, σε αρκετούς τοµείς. Στην προστασία του περιβάλλοντος, στην παραγωγική ανασυγκρότηση, στην ανάδειξη του τουριστικού προϊόντος, στην ανάπτυξη συµµαχιών για την αντιµετώπιση του µεγάλου εχθρού της που είναι η Τουρκία και η οποία κατέχει το σύµβολο του αρµενικού εθνοσήµου, την κοιτίδα του Αρµενικού λαού, που είναι το βιβλικό όρος Αραράτ, όπου προσάραξε η Κιβωτός του Νώε. Αναρωτιέται συχνά κανείς πώς θα ήταν η περιοχή µας αν δεν υπήρχε αυτός ο µογγολικός τουρκικός λαός. Αλλά επειδή στη ζωή δεν γίνεται να προχωράς µε υποθέσεις, το µόνο που µας µένει είναι να δηµιουργήσουµε µε όσες χώρες υφιστάµεθα κοινές, παράλογες και έξω από το διεθνές δίκαιο πιέσεις από την πολιτική των Τούρκων, συµµαχίες και διπλωµατικές, εµπορικές και στρατιωτικές συνεργασίες ώστε να αντιµετωπίσουµε από κοινού το τούρκικο κράτος, ένα κράτος που αν είναι ακριβείς οι πληροφορίες που ολοένα και διαρρέουν στηρίζεται σε πήλινα πόδια.
Η πρώτη Κυριακή στο Γιερεβάν ήταν άκρως ενδιαφέρουσα καθώς οι Αρµένιοι γιόρταζαν το έθιµο του Βαρνταβάρ. Το έθιµο γιορτάζεται για αιώνες, µια Κυριακή του Ιουλίου, 14 εβδοµάδες µετά το Πάσχα. Το έθιµο έχει παγανιστικά και χριστιανικά στοιχεία. Συµµετέχει σύσσωµη η κοινωνία, όπως µπορεί ο καθένας. Με νεροπίστολα, κουβάδες, λάστιχα… ∆εν υπάρχει «ασφαλής» περιοχή. Σε οποιονδήποτε δρόµο κι αν περπατάς µπορεί να σου έρθει ένας κουβάς νερό στο κεφάλι, από την είσοδο ενός καταστήµατος ή από κάποιο µπαλκόνι. Ακόµα και ο δήµος συµµετέχει µε τις υδροφόρες του στο µπουγέλωµα. Το να σε βρει πάντως το νερό σηµαίνει ότι θα έχεις για τον επόµενο χρόνο καλή τύχη…
Η ταπητουργία, η παραγωγή χειροποίητων χαλιών, στην Αρµενία είναι παράδοση µέσα στους αιώνες. Όµως αυτό που είδαµε µε τα µάτια µας ήταν κάτι το εντυπωσιακό στο «εργοστάσιο» της οικογένειας των Megerian στο Γιερεβάν, πράγµα που κάνει µε επιτυχία από το 1917, µε εργοστάσια που έχει σε πολλές χώρες. Τα εισαγωγικά στη λέξη εργοστάσιο είναι γιατί τα χαλιά φτιάχνονται από τα χέρια γυναικών εργατριών και όχι µε τη βοήθεια οποιασδήποτε µηχανής! H παρασκευή, η ύφανση χειροποίητων χαλιών και το τελικό καθάρισµα και λείανση, διαρκεί συνολικά περί τις 50-60 ηµέρες. Όλες επίσης οι βαφές για τον χρωµατισµό των νηµάτων, προέρχονται από φυσικά υλικά της Αρµενίας.
Η Αρµενία είναι µια χώρα που τιµά ιδιαίτερα τη γαστρονοµία και την τέχνη. ∆ύσκολα θα βρεις σηµείο εστίασης που να χρησιµοποιεί χαµηλής ποιότητας υλικά για την παρασκευή των πιάτων που προσφέρει. Τα λαχανικά είναι νοστιµότατα, το ψάρι και το κρέας το ίδιο. Θα βρεις γεύσεις όχι µόνο τοπικές, αλλά και συνταγές συριακές, περσικές, γεωργιανές κτλ. Επίσης σε οποιοδήποτε σηµείο κι αν σταθείς είτε σε αστικό ιστό, είτε στην περιφέρεια, θα υπάρχει κάποιο µνηµείο ή κάποιο έργο τέχνης ή µια εικαστική παρέµβαση. Είναι διάχυτη η αγάπη των Αρµενίων στην καλλιτεχνική δηµιουργία.
Η πρωτεύουσα Γιερεβάν έχει χτιστεί αµφιθεατρικά, έχει 1 εκ. κατοίκους και βρίσκεται σε ένα µέσο υψόµετρο 1000 µέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Ωστόσο το κλίµα είναι ήπιο. Το οδικό δίκτυο είναι σε σχετικά καλή κατάσταση, µε µεγάλες ευθείες. Ο στόλος ωστόσο των αυτοκινήτων είναι ποικίλος, µε αρκετά αυτοκίνητα να έρχονται από τη σοβιετική εποχή και η κάρτα των καυσαερίων να µην έχει καµία σηµασία εδώ. Μια εύκολη διαδροµή από την πρωτεύουσα είναι να επισκεφθεί κανείς τη µεγάλη αλπική λίµνη του Σεβάν η οποία βρίσκεται σε υψόµετρο 1900 µέτρων. Βρίσκεται στην κεντρική Αρµενία και είναι µία από τις µεγαλύτερες αλπικές λίµνες της Ευρασίας, η οποία αποτελεί το µεγαλύτερο υδάτινο σώµα στην Αρµενία και στον Καύκασο. Κλασικές παραλίµνιες ταβέρνες είναι κι εδώ παρούσες και θα βρει κανείς πολλές επιλογές µε ψάρι να γευµατίσει. Μπορεί επίσης να ανέβει στον λοφίσκο πάνω από τη λίµνη όπου φιλοξενείται ένα από τα παλαιότερα µοναστήρια της χώρας, το Σεβαναβάνκ. Το οδικό δίκτυο είναι εξαιρετικό, τουλάχιστον σε αυτό το κοµµάτι της ενδοχώρας της Αρµενίας και το περιβάλλον ενδιαφέρον σε αρκετά σηµεία του. Μια επίσκεψη επίσης στον κλασικό ελληνιστικό ναό του Γκαρνί, ο οποίος διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και βρίσκεται σε υψόµετρο 1400 µέτρων, νοµίζουµε αξίζει τον κόπο.
Το πνευµατικό κέντρο του Γιερεβάν, µα και των απανταχού Αρµενίων της υφηλίου, θεωρείται το µοναδικό στο είδος του Μουσείο Αρχαίων Χειρόγραφων «Matenadaran», στην λεωφόρο Mashtots. Ένα µουσείο που κάνει υπερήφανους τους Αρµενίους και πιο πλούσια την ανθρωπότητα. Πρώτος που συνέλαβε την ιδέα κι άρχισε να υλοποιεί το όραµα της συγκέντρωσης αρχαίων χειρογράφων ήταν ο Mesrop Mashtots. Ο Μεσρώπιος Μαστότς (αρµενικά: ) (362 – 440 µ.Χ.), που έχει ανακηρυχθεί Άγιος από την Αρµένικη Εκκλησία, ήταν Αρµένιος γλωσσολόγος, θεολόγος, πολιτικός και υµνολόγος. Αποτελεί µία από τις πλέον εµβληµατικές προσωπικότητες στην ιστορία του αρµενικού έθνους. Επιπλέον είναι ο δηµιουργός του αρµενικού αλφάβητου, το οποίο αποτέλεσε βασικό διαφοροποιητικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας των Αρµενίων, όπως µπορεί εύκολα να παρατηρήσει κανείς, ενώ ο ίδιος συνέγραψε πολλά ποιήµατα και στην ελληνική γλώσσα που τη µιλούσε ως µητρική, καθώς είχε λάβει ελληνιστική παιδεία στην Αντιόχεια. Το Μουσείο φιλοξενεί πάνω από 23.000 γραπτά, τα παλαιότερα εκ των οποίων χρονολογούνται ήδη από τον 4ο και 5ο µ.Χ. αιώνα. Μεταξύ των χειρογράφων θα βρει κανείς επιστηµονικές και φιλοσοφικές εργασίες Ελλήνων, Ρωµαίων και άλλων συγγραφέων, αλλά και αµέτρητα Ευαγγέλια σε διάφορα µεγέθη, µε ή χωρίς εικονογράφηση και σχέδια. Πέραν των αιθουσών των εκθεµάτων, είχαµε την ευκαιρία, χάρις στον σπουδαίο φίλο και Καθηγητή Istvan Perczel του Central European University της Βιέννης, που έχει φίλους αρµενίους στο τµήµα συντήρησης των χειρογράφων, να ξεναγηθούµε στον τρόπο που πραγµατοποιούν τη διαδικασία της αποκατάστασης του αρχαίου αυτού πλούτου.
Εύχοµαι οι κυβερνήσεις της Ελλάδας να αντιληφθούν την αξία ενδυνάµωσης των κάθε είδους σχέσεων µε φίλιες χώρες όπως η Αρµενία, και ειδικά µε χώρες που κείνται ανατολικά της πατρίδας µας και οι οποίες σχέσεις θα καταστήσουν περιοριστική την πολιτική επεκτατισµού του παράλογου και πολυφυλετικού µορφώµατος που λέγεται Τουρκία. Είναι καλό που στις 5 Ιουλίου του τρέχοντος έτους υπογράφηκε κοινό σχέδιο δράσης Ελλάδας – Κύπρου – Αρµενίας. Ελπίζουµε αυτό να αποτελέσει αντιστάθµισµα στο µπλοκ που πάνε να δηµιουργήσουν στα ανατολικά οι Τούρκοι µε τους Αζέριους, τους Πακιστανούς κτλ. Όποιος ή όποια έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει στην Αρµενία νοµίζουµε ότι θα αποζηµιωθεί µε το ταξίδι αυτό, την επαφή µε τους φιλήσυχους κατοίκους της χώρας αυτής και τις εµπειρίες που θα αποκτήσει εκεί.
