■ Ατοµα µε αυτισµό σε ρόλο δηµοσιογράφων αναδεικνύουν τον τοπικό πολιτισµό
■ 4 χωριά, 11 συνεντεύξεις, 33 άνθρωποι αφηγούνται!
Ενα ξεχωριστό ντοκιµαντέρ για ανθρώπους της υπαίθρου που κρατούν ζωντανή την παράδοση και αποκαλύπτουν τα… µυστικά της, γυρίστηκε σε χωριά των Χανίων, µε πρωτοβουλία δύο γυναικών και µε τη συνεργασία ατόµων µε αυτισµό/νοητική υστέρηση, οι οποίοι σε ρόλο δηµοσιογράφων παίρνουν τις συνεντεύξεις!
Παραγωγοί του ντοκιµαντέρ: “Πες µου το µυστικό”, είναι δέκα Χανιώτισσες, µητέρες των ατόµων µε αυτισµό / νοητική υστέρηση, που συµπρωταγωνιστούν στην ταινία.
Είναι η πρώτη φορά που ντοκιµαντέρ γυρίζεται κάτω από αυτή τη συνθήκη η οποία συνδυάζει από τη µια την ανάδειξη των παραδόσεων, ηθών και εθίµων της Κρήτης µε στόχο τη διάσωσή τους και από την άλλη το µήνυµα της συµπερίληψης µέσα από τη συνεργασία των ατόµων µε αυτισµό / νοητική υστέρηση: γεγονός το οποίο συνιστά µια πολιτιστική επανάσταση απέναντι στο στιγµατισµό και τις διακρίσεις.
Η ιδέα ξεκίνησε µε αφορµή µία παράσταση, στη Σπλάντζια, της οµάδας: “Το Στέκι µας” µια πρωτοβουλία γονέων και φίλων ατόµων µε αυτισµό / νοητική υστέρηση.
Την παράσταση παρακολούθησε η σκηνοθέτης Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου η οποία γνώριζε από την οµάδα, τη Μαρία Πεντάρη και της πρότεινε συνεργασία µε τη συγκεκριµένη οµάδα. Με τη σειρά της η Μαρία Πεντάρη, πρότεινε στην Ελπινίκη να κάνουν ντοκιµαντέρ µε θέµα τις παραδόσεις και τις οµορφιές των Χανίων µε συνεργάτες άτοµα µε αυτισµό/νοητική υστέρηση που αποτέλεσαν τη δηµοσιογραφική τους οµάδα.
Κάπως έτσι έγινε η αρχή.
Και γρήγορα ήρθε η συνέχεια:
Σε µια διαδροµή που περνά τα χωριά Θέρισο, Μεσκλά, Φουρνές, Παλαιά Ρούµατα, οι άνθρωποι που κατοικούν και δραστηριοποιούνται εκεί, λένε διάφορα µυστικά, προσωπικές τους ιστορίες, αφηγούνται τη δική τους διαδροµή.
«Το ντοκιµαντέρ “Πες µου το µυστικό” ∆ΕΝ είναι ένα ντοκιµαντέρ για τα ΑµεΑ, αλλά ένα ντοκιµαντέρ για τους ανθρώπους αυτού του τόπου που κρατούν ζωντανή την παράδοση µας και µας αποκαλύπτουν τα µυστικά της και έγινε µε συνεργάτες άτοµα µε αυτισµό/νοητική υστέρηση», τονίζουν η Μαρία και η Ελπινίκη.
Εν τέλει, αυτή η παρέα ατόµων µε νοητική στέρηση, ως «δηµοσιογράφοι», ξετρυπώνουν ιστορίες συγχωριανών τους, βοηθώντας τη Μαρία να κρατήσει ζωντανή τη µνήµη της γυναίκας που τη µεγάλωσε. Συνολικά, το ντοκιµαντέρ περιλαµβάνει 4 χωριά, 11 συνεντεύξεις και αφηγήσεις από 33 ανθρώπους!
ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ
Μιλώντας στις “∆ιαδροµές”, η Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου εξηγεί:
«Ενιωσα ότι έχω καιρό να κάνω κάτι δηµιουργικό. Με αφορµή συνεργασία µου, παλαιότερα, µε την “Ατλαντίδα”, σε ταινίες µικρού µήκους, όταν παρακολούθησα στην Σπλάντζια µία παράσταση από την οµάδα: “Το Στέκι µας” και σκέφτηκα τη συνεργασία µε αυτή την οµάδα. Το πρότεινα στη Μαρία γιατί είναι το µόνο άτοµο που ήξερα καλά από αυτή την οµάδα. Εκείνη έπρεπε να συζητήσει µε την αντίστοιχη συνέλευση των µαµάδων από την οµάδα για να πάρουν οποιαδήποτε απόφαση.
Και κάπως έτσι, ενώ δεν ξέραµε ακόµα τι θα είναι και πώς, συµφωνούµε και οι δύο να γίνει κάτι στο οποίο να είναι από την πλευρά του δηµιουργού, τα άτοµα µε αυτισµό και σύνδροµο down. Ετσι ξεκίνησε µια ροή συναντήσεων. Και βγήκε αυτό το αποτέλεσµα».
Για τη συνεργασία στο πλαίσιο του ντοκιµαντέρ, η Ελπινίκη µας λέει: «Η συνεργασία στα γυρίσµατα ήταν εξαιρετική. Οι συνάδελφοί µας, παίρναν το ρόλο του δηµοσιογράφου και του αφηγητή και συντονίζονταν άριστα και µε τη Μαρία και µε εµένα. Η δυσκολία ήταν ο ελάχιστος χρόνος που είχαµε στη διάθεσή µας για γύρισµα κάθε φορά, αλλά νοµίζω αντεπεξήλθαµε».
Για το µήνυµα της συµπερίληψης, τονίζει:
«Σηµασία έχει να υπάρχει στην ουσία η συµπερίληψη και από εκεί και πέρα θα περάσει το µήνυµα στον κόσµο. Για εµένα ακόµα πιο ιδανικό θα ήταν, άµα είχαµε τον χρόνο και τα χρήµατα πίσω από αυτό το ντοκιµαντέρ, να µπορούσαµε ακόµα και στο επίπεδο κινηµατογράφησης να ενταχθούν κάποιοι που θα ενδιαφερόντουσαν από τα άτοµα της οµάδας και να µπορέσουµε να κάνουµε ακόµα και το κινηµατογραφικό κοµµάτι µαζί».
«ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ»
Από τη µεριά της, η Μαρία Πεντάρη, εξηγεί:
«Οπως είπε η Ελπινίκη, είχε κάνει ήδη κάποια βιντεάκια µικρού µήκους µε την Ατλαντίδα και ήταν αµιγώς µε άτοµα ΑΜΕΑ, όπως ήταν και η θεατρική παράσταση Commedia del’arte που είχα σκηνοθετήσει και γράψει το σενάριο µε την οµάδα «Το Στέκι µας» και έγινε η αφορµή να µου κάνει την πρόταση. Μου είπε να γράψω ένα σενάριο ταινίας µε ηθοποιούς άτοµα µε αυτισµό / νοητική υστέρηση, όπως εκείνα της Ατλαντίδας. Το συζήτησα µε τις µητέρες τους και µου είπαν την ιδέα να κάνουµε διάφορες δράσεις και όχι ταινία, γιατί δεν θα είχαν όλοι τη δυνατότητα να έχουν το ρόλο του ηθοποιού κι έτσι όλα τα άτοµα να µπορούν να συµµετέχουν στο έργο µε βάση τις ικανότητές τους. Επειδή όπως σας έχω ξαναπεί, δεν νιώθω πια εθελόντρια και µετά από τόσα χρόνια που τους γνωρίζω έχουµε αναπτύξει πλέον µια ισότιµη σχέση φιλίας και έχω συνειδητοποιήσει ότι ο εχθρός της συµπερίληψης είναι η κατηγοριοποίηση, οι ταµπέλες και οι ορολογίες, πρότεινα στην Ελπινίκη να ανεβάσουµε τον πήχη και να µην κάνουµε ταινία, αλλά ένα ντοκιµαντέρ µε θέµα τις παραδόσεις και τις οµορφιές του τόπου µας ΜΕ συνεργάτες άτοµα µε αυτισµό/νοητική υστέρηση… τους φίλους µου που αποτέλεσαν τη δηµοσιογραφική µας οµάδα. Με χαρά το δέχτηκε, µε εµπιστεύτηκε σε αυτό το πρωτότυπο εγχείρηµα και χωρίς την Ελπινίκη δεν θα υλοποιούταν αυτό το έργο. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν στην υλοποίηση του έργου, φυσικά και οι δέκα µητέρες/παραγωγοί των δηµοσιογράφων µας που µας εµπιστεύτηκαν και χρηµατοδότησαν τα πάγια έξοδά µας και χάριν σε αυτές έγινε το ντοκιµαντέρ και όχι τελικά από την οµάδα «Το Στέκι µας». Στην πορεία βρέθηκαν και οι υπόλοιποι συντελεστές που πίστεψαν σε αυτήν την ιδέα και όλοι εργαστήκαµε εθελοντικά µε µεράκι για αυτό το έργο και τους ευχαριστούµε.
Παράλληλα στην ιδέα και στο σενάριό µου, συνδύασα την αγωνία µου για την ερήµωση των χωριών µας, που αντιµετωπίζονται ως γεωγραφικά ΑΜΕΑ και επέλεξα χωριά που είναι τόποι καταγωγής κάποιων εκ των δηµοσιογράφων µας, ώστε να έρθουν σε άµεση σύνδεση µε τον τόπο τους αλλά και για να διαδώσουµε το µήνυµα ότι η επικοινωνία και η οµαλή συνύπαρξη µε τους ανθρώπους λειτουργεί ως κινητήρια δύναµη προσωπικής αλλαγής και να τονίσουµε το ίσο δικαίωµά τους στην εργασία και στην παραγωγή πολιτισµού και κατ’ επέκταση στη ζωή. Στο ντοκιµαντέρ έχουµε καταγραφές µουσικές, ιστορικές και λαογραφικές. Καταγράφουµε την κρητική ντοπιολαλιά, συνταγές, τέχνες και επαγγέλµατα που λίγοι κάνουν, αλλά και προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που έχουν αισιοδοξία και µεράκι και αγαπούν τις ρίζες και τις παραδόσεις µας και τις αναδεικνύουν.
Τέλος, σε µια προσπάθειά µας το ντοκιµαντέρ να έχει και στοιχεία µυθοπλασίας άδραξα την ευκαιρία να κρατήσω ζωντανή την µνήµη της γυναίκας που µε µεγάλωσε. Πριν από κάθε χωριό αφηγούµαι στο κοινό κάποιες αναµνήσεις µου µε αυτήν, αφηγήσεις που µας προετοιµάζουν για αυτό που θα ακολουθήσει και αποτελούν και αυτές λαογραφικές καταγραφές. Η γυναίκα αυτή έκανε 9 παιδιά, 24 εγγόνια και πρόλαβε να γνωρίσει 27 δισέγγονα και λίγες µέρες πριν φύγει από τη ζωή µας έβλεπε στεναχωρηµένους και µας έλεγε για να µας φτιάξει το κέφι «θα πείτε στην εφηµερίδα (δηλαδή εσάς τα “Χανιώτικα Νέα” εννοούσε) ότι η γρα Σταµάταινα αφήνει κληρονοµιά ένα ολόκληρο χωριό»… και να’ µαι εδώ µαζί σας να σας δίνω συνέντευξη και να σας το λέω γιατί το είπα σε ταινία τελικά.
Οι άνθρωποι που χάσαµε συνεχίζουν και ζουν µέσα από εµάς και φεύγουν πραγµατικά µόνο αν τους ξεχάσουµε».
Στην ερώτηση, τι της “έχει µείνει” από τα γυρίσµατα, απαντά:
«Η οµορφιά της φύσης και η γαλήνη που ένιωθα επειδή είχα αποµακρυνθεί από την πόλη, παρόλη την πίεση που έχει ένα γύρισµα. Πηγαίναµε στα χωριά µε ένα πράσινο µατίζ 800σαράκι, δυο κοπέλες µε δύο κάµερες και δύο χαµόγελα και όλοι µας ρωτούσαν αν είµαστε αδερφές. Οι ιστορίες που µου είπαν για τον παππού µου Σταµάτη Πεντάρη! Μου έχει µείνει αξέχαστη η απλότητα και η φιλοξενία των ανθρώπων που ζουν εκεί, αλλά και οι δυνατότητες των δηµοσιογράφων µας που µε εξέπληξαν ευχάριστα παρόλο που τους γνωρίζω τόσα χρόνια!! Η επικοινωνία µας ήταν απίστευτη και γι’ αυτό µου ήταν εύκολο να τους σκηνοθετήσω και όλο το έργο το οποίο διαρκεί µιάµιση ώρα έγινε σε 11 τρίωρα γυρίσµατα µόνο και ολοκληρώθηκε από όλη την οµάδα µόλις µέσα σε ένα χρόνο! Επίσης, όλοι όσοι µας έδωσαν συνέντευξη δέχτηκαν αµέσως να το κάνουν µε µεγάλη χαρά και τους ευχαριστούµε από καρδιάς. Ολοι µας είπαν διάφορα «µυστικά» που κοινός τους παρονοµαστής είναι η ΑΓΑΠΗ και αυτό σίγουρα δεν θέλουµε να σας το κρατήσουµε µυστικό!».
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Στο Θέρισο, η Μαρία και η Ελπινίκη, ακολουθούν την παραγωγή τυριού που ξεκινά από το άρµεγµα στις µαδάρες και φτιάχνουµε σπιτικά καλιτσούνια, τα οποία ποτέ δεν λείπουν από τις γιορτές και τις χαρές µας. «Γνωρίζατε ότι στα αρχαία κείµενα η πόλη Χανιά αναφέρεται ως “Τυρόπολις”; Ποια είδη τυριών παράγουµε στα Χανιά και τι σηµαίνει η φράση (που πάει να χαθεί από το λεξιλόγιό µας) “κάνει κόρδες η µαλάκα”; Μας τα αποκαλύπτουν όλα οι κτηνοτρόφοι Νίκος Μπαλαντινάκης, Λευτέρης Μπαλαντινάκης, η τυροκόµος Ευτυχία Ρηκουνάκη και η γιαγιά Ασπασία Μπαλαντινάκη», σηµειώνουν.
Επόµενος σταθµός στα Μεσκλά. «Ποιο είναι το “ερωντοβότανο” και πότε γίνεται η συλλογή του; Γνωρίζατε ότι τα παλικάρια ρίσκαραν τη ζωή τους για να το µαζέψουν και να το δώσουν στο κορίτσι που αγαπούσαν; Μας απαντά σε όλα ο ∆ράκος ∆ρακάκης.
Επίσης, το ντοκιµαντέρ κάνει “στάση” στον Φουρνέ στο Βοτανικό Κήπο Κρήτης όπου µιλά ο Πέτρος Μαρινάκης και µας εξηγεί πως δηµιουργήθηκε πάνω στις στάχτες µια καταστροφικής πυρκαγιάς!
Τέλος, στα Παλαιά Ρούµατα, ο Γυναικείος Συνεταιρισµός “Η Αρχόντισσα” ανοίγει τις πόρτες του, ενώ το οδοιπορικό εκεί, κλείνει µε µουσική: Συµµετέχουν όλοι οι εξαιρετικοί µουσικοί των Παλαιών Ρουµάτων: Λευτέρης Παναγιωτάκης, Σπύρος Παναγιωτάκης, ∆ηµήτρης Βακάκης, Μιχάλης Λουφαρδάκης και Μάρκος Ρενιέρης, οι οποίοι σε χωριστές συνεντεύξεις τους λένε µια προσωπική τους ιστορία.
Επίσης ακούγονται κατά τη διάρκεια του ντοκιµαντέρ, αποσπάσµατα από µουσικές συνθέσεις των: ∆ηµήτρη Βακάκη, Μιχάλη Λουφαρδάκη και Μάρκου Ρενιέρη.
ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
• Η δηµοσιογραφική οµάδα του ντοκιµαντέρ απαρτίζεται από µέλη της πρωτοβουλίας γονέων και φίλων ατόµων µε αυτισµό και νοητική υστέρηση «Το Στέκι µας»: Νίκος Καραδάκης, Παναγιώτης Βαρβαντάκης, Μαρία Κουτσογιαννάκη, Νίκος Πιπεράκης, Βαγγελιώ Φαραντάκη, Μαρία Παντελάκη, Εµµανουέλα ∆ρακάκη, Βαγγέλης Παντελάκης, Θοδωρής Καλαντζάκης, Ίριδα Παπαδοπούλου. Πίσω από αυτήν την σπουδαία οµάδα αφηγητών / δηµοσιογράφων είναι οι παραγωγοί του ντοκιµαντέρ, οι γονείς τους: Χαρίκλεια Γαλανακη, Έφη Καλογεράκη, ∆έσποινα Καραδάκη, Στέλλα Κουτσογιαννάκη, Άννα Μπαλαντινάκη
Ευτυχία Μπαλωµενάκη, Αριάδνη Παντίδου, Ελένη Πυροβολάκη, Φωτεινή Φαραντάκη, Κουλα Φραγκουλίδου.
«Μας παραδίδουν µαθήµατα αξιοπρέπειας, ανθρωπιάς, δύναµης και µητρότητας», τονίζει η Μαρία.
ΟΙ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ:
• Μαρία Πεντάρη: Σκηνοθεσία, Πρωτότυπο Σενάριο, Έρευνα – Αρχισυνταξία, ∆ιανοµή ρόλων, Σκριπτ, ∆ιεύθυνση Παραγωγής, Υπεύθυνη επικοινωνίας
• Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου: Σκηνοθεσία, ∆ιεύθυνση Φωτογραφίας, Εικονολήπτρια – ηχοληψία, Μονταζ.
• Τελική επιµέλεια: Κώστας Γαβριλάκης.
• Μίξαζ – Sound Design – Mastering: Παναγιώτης Γερόλυµος.
• Σχεδιασµός τίτλου – Virsual Effects: Ανδρέας Λαµπρόπουλος.
• Μετάφραση: Οζλέµ Πελαγία Τσέγκα.
• Εναέριες λήψεις – drone: Νίκος Ζακυνθινάκης – Zak Inventions.
• Επεξεργασία φωτογραφιών: Μιχάλης Καλαιτζάκης.
• Απόδοση του τίτλου «Πες µου το µυστικό»: Κατερίνα Αδαµάρα.
• Γραφιστικός σχεδιασµός: Βασίλης Πιτσώνης.
• Τεχνική επεξεργασία: Κώστας Μαρινάκης.
• Εκτυπώσεις: Βασίλης Χαζηράκης.
Πρώτη προβολή στα Χανιά
Η πρώτη προβολή του ντοκιµαντέρ: “Πες µου το µυστικό” θα πραγµατοποιηθεί στο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Χανίων, τη ∆ευτέρα 21 Οκτωβρίου, στις 6 το απόγευµα, στο Πνευµατικό Κέντρο Χανίων.
