Ενας αξιοθαύμαστος λαογράφος του τόπου μας

1 από 3

Μελετώντας το έργο του κ. Σήφη Ιωάν. Πετράκη -γνωστού και βραβευμένου συγγραφέα της πόλης μας- πόσα και πόσα δεν μπορεί ν’ ανακαλύψει κανείς μέσα στις σελίδες των βιβλίων του, με τις πολύτιμες μικρές ιστορίες για την Αση – Γωνιά και τους συντοπίτες του, που μαζί με άλλες ανάλογες φτιάχνουν τη μεγάλη Ιστορία του τόπου μας!

Εδώ και δεκαετίες τακτικός συνεργάτης των “Χανιώτικων νέων” ο κ. Σήφης έχει προσφέρει στον πολιτισμό ένα πολύτιμο, πολύπλευρο πνευματικό έργο. Τα τέσσερα λαογραφικά βιβλία του που έχουμε στα χέρια μας, αποτελούν μία ανεκτίμητη καταγραφή για τον ερευνητή του μέλλοντος, περιέχουν πλούτο πληροφοριών, αληθινές ιστορίες και μια πολύτιμη μαρτυρία και κατάθεση ψυχής τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα.
Ολα μαζί συνθέτουν κι αναβιώνουν μια κοινωνία παλιά -που ακόμα αντιστέκεται διατηρώντας μερικά από τα παλιά της έθιμα- σφιχτά δεμένη, αυτάρκη, με τους δικούς της κανόνες και κώδικες τιμής και με «…μία βαθιά φιλοσοφημένη αντίληψη της ζωής» που τους βοηθά να ξεπερνούν τις καθημερινές δυσκολίες.
Σελίδα τη σελίδα, ιστορία την ιστορία, δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε την υπομονή, την πίστη του ακάματου συγγραφέα, καθώς τόποι και τοποθεσίες, σπήλαια, χαράκια, μαδάρες, περιγράφονται λεπτομερώς, άνθρωποι λογιών-λογιών μας αυτοπαρουσιάζονται με χιούμορ, με λυρισμό, με συναίσθημα και με μια γραφή ώριμη κι ολοκληρωμένη!
Οι αρχές, τα πιστεύω και οι δεσμεύσεις, οι ανθρώπινες αδυναμίες και τα συναισθήματα, αλλά κι η σύμπνοια κι αλληλοενίσχυση μεταξύ χωριανών, η φιλοτιμία, η μπέσα, μαζί με την επιθυμία τους για ελευθερία διαφαίνονται σε κάθε γραμμή, σε κάθε παράγραφο και άριστα ψυχογραφούν τον αδάμαστο Κρητικό των χωριών της Ρίζας!
Καθώς προχωρούμε, γιορτές και πανηγύρια, συνήθειες, ήθη κι έθιμα ζωντανεύουν μπρος στα μάτια μας, με τη σοφία του λαού να πρυτανεύει, να επιλύει με πρακτικό τρόπο κάθε θέμα που θα προκύψει.
Η κρητική ντοπιολαλιά, ζωντανή και ρέουσα παντού -σε τραγούδια χαράς και λύπης, στα ριζίτικα, σε τοπικά κάλαντα, στ’ απαραίτητα μοιρολόγια, στις λυρικές περιγραφές του τόπου, στους διαλόγους- σε φέρνει πιο κοντά στους ανθρώπους του τότε, εκεί στο χωριό της Ρίζας, το πολυαγαπημένο του συγγραφέα, το οποίο αβίαστα καταφέρνει να μας κάνει ν’ αγαπήσουμε…
Απάτητα τα μέρη των Αση-Γωνιωτών, περιορισμένοι οι ελαιώνες, λίγες οι τοποθεσίες που μπορούσαν να σπείρουν τ’ απαραίτητα για τη διατροφή της οικογένειας, ακόμα πιο δυσεύρετο το νερό για το πότισμα των ζώων, που το μάζευαν σε στέρνες και μετρούσαν το ποσοστό ιδιοκτησίας του καθενός με τα εκατοστά!
Η κτηνοτροφία η βασική τους απασχόληση.
Πολύτιμο το γάλα για την παραγωγή τυριού, ακόμα πιο πολύτιμο το μαλλί των ζώων που κουρευόταν τελετουργικά με την βοήθεια φίλων και γνωστών σε μεγάλες συνάξεις που κατέληγαν σε φαγοπότι, με μπόλικο βραστό και τσικουδιές, αστεία, χορούς και μουσική.
Και το ταξίδι συνεχίζεται, με πολλές ακόμα εύθυμες ή σοβαρές ιστορίες…
Η καθεμία ξεχωριστή!
Αλλες περιγράφουν το κλέψιμο της διαλεχτής κόρης ή το αμοιβαίο κλέψιμο ζώων, την πληρωμή σε είδος και τις απαράβατες σχετικές συμφωνίες, το κυνήγι -απαραίτητο συμπλήρωμα διατροφής τα χρόνια εκείνα που η τροφή δεν ήταν ξενική κι εισαγόμενη- ή το ντόπιο λαγωνικό που ενίοτε μόνο του έφερνε στο σπίτι τον λαγό! Μερικές εκθειάζουν τα θεραπευτικά φυτά του τόπου, όπως η μαλλοτύρα. Αλλες θα μιλήσουν για τόπους θυσίας ή θα περιγράψουν τις φυσικές ομορφιές της περιοχής. Δεν λείπουν οι απαραίτητοι πρακτικοί γιατροί κι οι σχετικές προλήψεις και δοξασίες, όπως τα «ημερομήνια» που κάποιοι μελετούσαν τον Αύγουστο πάνω σε φύλλα -κάθε μέρα κι από ένα- και βάσει των παρατηρήσεών τους μπορούσαν να προβλέψουν τον καιρό όλο τον χρόνο! Καταγεγραμμένες κι οι “γητειές”, μικρά ποιηματάκια που λεγόταν τελετουργικά για να ξεματιάσουν, να διώξουν αρρώστιες και κάθε είδους κακοτυχία. Και φυσικά υπάρχει κι η σχετική αναφορά στο «διάβασμα της κουτάλας» προνόμιο του ιδιοκτήτη του ζώου που μέσα απ’ τις αμυχές, τις τυχόν αλλοιώσεις και τις τρυπούλες στο κόκκαλο μπορούσαν να μαντέψουν τα μελλούμενα, καλά ή κακά!
Ψηλά στην εκτίμηση των κατοίκων οι Αγιοι προστάτες -μεταξύ αυτών ο Αη-Γιάννης κι ο Αη-Γιώργης- που συντρέχουν τους πολεμιστές, λύνουν διαφωνίες, ευλογούν τα σπαρτά και τα ζώα στις ετήσιες γιορτές τους, αλλά και τιμωρούν όταν κάποιος τους παίρνει κάτι, όταν τάζει και δεν δίνει, όταν απερίσκεπτα σταθεί στο κατώφλι του οίκου τους και αμφισβητήσει την ευεργετική προσφορά τους…
Εμείς συνεχίζουμε το διάβασμα, ανακαλύπτουμε το ιδιότυπο χιούμορ των ντόπιων, τις λιχουδιές για μικρούς και μεγάλους που έφτιαχναν οι μανάδες με λίγο λάδι, αλεύρι, νερό κι αλάτι, μαθαίνουμε τι περιείχε το απαραίτητο σακουλάκι με τα σύνεργα επισκευής των στιβανιών, πως ο αρραβωνιασμένος έχτιζε το σπίτι της μελλοντικής του οικογένειας με ντόπια υλικά όσο η αρραβωνιαστικιά ετοίμαζε τα προικιά της, γνωρίζουμε παλαιού τύπου ελαιοτριβεία, κούμους και μητάτα, παίρνουμε μια καλή ιδέα για την αξία της αρμονικής μελωδίας των κουδουνιών του κοπαδιού, για τις συνθήκες ζωής των βοσκών και για την επιβίωση των ζώων στα ψηλά χειμαδιά, ενώ οι οικογένειες αναμένουν στο χωριό κι όλοι μαζί παλεύουν για την επιβίωση, αλλά και για την ελευθερία του τόπου!
Αγραφοι κώδικες τιμής ισχύουν και προκαθορίζουν συμπεριφορές, εκεί στη ρίζα των Λευκών Ορών, δύο βήματα απ’ τα Σφακιά, που οι ντόπιοι -σκληραγωγημένοι πολεμιστές της ζωής- ανέκαθεν προσέφεραν προστασία στον κάθε κυνηγημένο. Γη παλληκαριών η Αση – Γωνιά -γεννημένων στον ίδιο τόπο όπου άνθισε η αρχαία Λάππα των Δωριέων- θ’ αναστήσει μπόλικους αρχηγούς κι αγωνιστές των Κρητικών επαναστάσεων, θα στείλει τα περισσότερα παιδιά της απανταχού της Ελλάδος, στη Μακεδονία, στη Βόρειο Ηπειρο, στη Μικρά Ασία, στα βουνά της Πίνδου και ξανά αντάρτες στην Κατοχή στις δικές τους τις μαδάρες, για να πολεμήσουν για τα ιερά και όσια του λαού μας!
Πλήθος οι σχετικές αναφορές θα μας θυμίσουν και θα τιμήσουν τους ήρωες εκείνους που έπεσαν στο καθήκον κι έμειναν στα δοξασμένα χώματα των μαχών. Παντού θα τους νιώθεις γύρω σου, και σαν να τους βλέπεις, όχι μόνο στις κεκλιμένες, θαμπές απ’ τον χρόνο φωτογραφίες στους τοίχους των πετρόχτιστων σπιτιών, αλλά ολοζώντανους εμπρός σου, αρματωμένους όπως τότε, πανέτοιμους να δώσουν τα πάντα για την πατρίδα.
Με τα μάτια της ψυχής θα τους φέρνεις ξανά και ξανά πίσω κι όπως ο συγγραφέας, θα συγκινείσαι βαθιά…
Οσοι αγωνιστές επέζησαν -γέροντες πια- θ’ ανιστορούν, θα περιγράφουν, θα ενδυναμώνουν το ηθικό και θα προετοιμάζουν τους νεότερους να δώσουν κι εκείνοι το δικό τους αγώνα…
Κι ο αγαπητός μας συγγραφέας ν’ ακούει, να ρωτά, να καταγραφεί και να διασώζει…
Πολλά ακόμα θα μπορούσαν να ειπωθούν σχετικά με το αξιόλογο λαογραφικό έργο του κ. Σήφη, αδύνατον ωστόσο να χωρέσει στο περιορισμένο χώρο του παρόντος σημειώματος το έργο… 40 χρόνων! Μια μικρή ιδέα μόνο δώσαμε! Εξάλλου τα βιβλία όλα βρίσκονται στη διάθεση του καθενός μας, αξίζει να τα διαβάσουμε, για να διδαχτούμε απ’ την πείρα των παλιών, αλλά και για να συνειδητοποιήσουμε πόσο λίγα τελικά χρειάζεται κανείς για να ζει μια φυσιολογική ζωή και να’ ναι ευτυχισμένος!
Μερικές μέρες παρέα με μέρος του συνολικού έργου του, τα λαογραφικά βιβλία «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΣ’ ΑΣΙΓΩΝΙΩΤΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ», «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΜΑΔΑΡΙΤΙΚΗΣ ΓΗΣ», «ΟΡΕΙΝΕΣ ΜΑΔΑΡΙΤΙΚΕΣ ΑΘΙΒΟΛΕΣ ΤΣ’ ΑΣΗ-ΓΩΝΙΩΤΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ», και το «ΜΑΔΑΡΙΤΙΚΑ ΑΝΑΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΤΣ’ ΑΣΗΓΩΝΙΩΤΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ» -τα οποία συμπληρώνουν και πλουτίζουν τα εξαιρετικά σκίτσα του αδελφού του κ. Χρήστου Ι. Πετράκη- πολλά αποκομίσαμε, πολύ ωφεληθήκαμε!
Να συγχαρούμε και τους δυο, και να ευχηθούμε στον εκλεκτό συγγραφέα Υγεία, Ευτυχία και Καλή Συνέχεια…