Πριν από λίγους μήνες, τον Δεκέμβριο του 2014, το Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου έδωσε το «πράσινο φως» για την κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στον κόσμο με το όνομα «European Extremely Large Telescope» (E-ELT). Το πολυσυζητημένο έργο, η κατασκευή του οποίου έχει ήδη ξεκινήσει στη Βόρεια Χιλή, εμφανίζει ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί θα αποτελέσει «το μεγαλύτερο μάτι της ανθρωπότητας στο σύμπαν», όπως συχνά χαρακτηρίζεται, αλλά και γιατί πίσω από αυτό βρίσκεται ο Έλληνας αστροφυσικός, Ιάσων Σπυρομίλιος.
Ο διεθνούς φήμης αστροφυσικός μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το κολοσσιαίο εγχείρημα και για τη μαγεία του σύμπαντος, λίγες ημέρες πριν βρεθεί στην Αθήνα για να μιλήσει στη διοργάνωση «TEDxAUEB».
Ο Ιάσων Σπυρομίλιος εργάζεται από το 1994 ως αστροφυσικός στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο (European Southern Observatory), στο Μόναχο, οργανισμό που βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία του πρωτοποριακού εγχειρήματος E-ELT. Ο Ιάσων Σπυρομίλιος διετέλεσε από το 2006 ως το 2010 διευθυντής του προγράμματος για το σχεδιασμό του τηλεσκοπίου E-ELT και από το 2012 ως το 2014 μέλος της επιστημονικής ομάδας για τη λειτουργία του τηλεσκοπίου. «Έχουμε αρχίσει τα έργα στο Σέρο Αρμασόνες, στη Βόρεια Χιλή και την αγορά των κατόπτρων και των μηχανισμών στην Ευρώπη», εξηγεί ο Ιάσων Σπυρομίλιος, και συμπληρώνει: «Το κόστος του τηλεσκοπίου είναι το μεγάλο στοίχημα όταν έχεις να κάνεις με μεγάλα έργα. Πώς μπορούμε να ισορροπήσουμε τις επιθυμίες μας στην αστροφυσική με το τι είναι εφικτό τεχνολογικά και πόσο κοστίζει να αναπτυχθεί η τεχνολογία για να είναι έτοιμη όταν τη χρειαζόμαστε».
Δεν είναι όμως μόνο το κόστος κατασκευής του τηλεσκοπίου που απασχολεί τους επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου, αλλά και η ακρίβεια στην κατασκευή των οργάνων του, απαραίτητη για τη σωστή μέτρηση επιστημονικών δεδομένων. «Οι μηχανισμοί που μετράνε την απόσταση ενός κατόπτρου από το άλλο είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα. Η ακρίβεια που χρειάζεται είναι σαν να μετράς πόσο γρήγορα μεγαλώνει μια λεπίδα γρασιδιού σε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου», υπογραμμίζει.
ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ
Το τηλεσκόπιο, η έναρξη λειτουργίας του οποίου προγραμματίζεται για το 2024, θα έχει διάμετρο κύριου κατόπτρου 39 μέτρα, δηλαδή σχεδόν όσο το μισό μήκος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου και αναμένεται να συμβάλει όσο κανένα άλλο οπτικό τηλεσκόπιο στην εξέλιξη της αστροφυσικής γνώσης. «Το E-ELT και τα άλλα μεγάλα τηλεσκόπια που κατασκευάζονται αυτή τη δεκαετία θα μας επιτρέψουν να κάνουμε μετρήσεις των πρώτων γαλαξιών, να “δούμε” τις ατμόσφαιρες σε εξωπλανήτες, δηλαδή πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από άλλα αστέρια, να μετρήσουμε τις παραμέτρους της σκοτεινής μάζας και της σκοτεινής ενέργειας. Και, ίσως το πιο σημαντικό, οι παρατηρήσεις θα μας δημιουργήσουν καινούρια προβλήματα και καινούριες ερωτήσεις», λέει ο κ. Σπυρομίλιος.
Ποιες είναι, όμως, οι ανεξερεύνητες περιοχές του σύμπαντος, που προκαλούν τους επιστήμονες να τις εξερευνήσουν με τη βοήθεια αυτών των νέας γενιάς τηλεσκοπίων; «Το σύμπαν δεν έχει περιοχές», μας διορθώνει ο κ. Σπυρομίλιος. «Μέσα στον Γαλαξία μας υπάρχουν αστερισμοί και νεφελώματα, που με μεγαλύτερα και καλύτερα τηλεσκόπια μπορούμε να κάνουμε πιο ακριβείς μετρήσεις. Για παράδειγμα, στο κέντρο του Γαλαξία μας περιστρέφονται γύρω από τη μαύρη τρύπα αστέρια. Με τα τηλεσκόπια που έχουμε τώρα μπορούμε να υπολογίσουμε τη μάζα της μαύρης τρύπας. Με τα καινούρια τηλεσκόπια και πειράματα ελπίζουμε να δούμε τον Ορίζοντα των Γεγονότων, δηλαδή το σημείο στο χωροχρόνο, στο οποίο η βαρυτική έλξη γίνεται τόσο δυνατή, ώστε κάθε διαφυγή να είναι αδύνατη».
Ο Ιάσων Σπυρομίλιος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, σπούδασε Φυσική στο Imperial College του Λονδίνου και μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού του ξεκίνησε την καριέρα του ως ερευνητής στο «Anglo-Australian Observatory» στο Σίδνεϊ. Το βιογραφικό του δεν εντυπωσιάζει μόνο λόγω της ενασχόλησής του με το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο, αλλά περιλαμβάνει και πλήθος βραβείων και διακρίσεων. Ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας «High-Z team», που ανακάλυψε την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος. Για την ανακάλυψη αυτή η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τους Μπράιαν Σμιντ και Άνταμ Ρις, απέσπασε εξ ημισείας μαζί με την ερευνητική ομάδα του Σολ Περλμιούτερ το Νόμπελ Φυσικής το 2011.
Επίσης, η ίδια ομάδα τιμήθηκε για το θέμα αυτό με τα βραβεία «Gruber» (2007) και «Breakthrough Prize for Fundamental Physics» (2015). Ποια είναι, όμως, η σπουδαιότητα της συγκεκριμένης ανακάλυψης; Ο Ιάσων Σπυρομίλιος απαντά: «Η ανακάλυψη της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος είχε σημαντικές επιπτώσεις για τη σύνθεση του σύμπαντος. Με το έργο που αναλάβαμε καθορίσαμε μέσα από την παρατήρηση μακρινών σουπερνόβα ότι το 70% της πυκνότητας του σύμπαντος είναι κάτι που ονομάζουμε σκοτεινή ενέργεια, που λειτουργεί ενάντια στη βαρύτητα και που δεν καταλαβαίνουμε. Πολλοί φυσικοί το θεωρούν αυτό ως ένα πολύ ενδιαφέρον πρόβλημα. Ποιος δεν θα ήθελε να ξέρει τι είναι το 70% του σύμπαντος. Την βρήκαμε, αλλά δεν ξέρουμε τι είναι. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ζούμε σε μια μαγική εποχή για τη Φυσική, αλλά πιστεύω ότι κάθε εποχή με πολλές ερωτήσεις και ιδέες είναι μαγική».
Ο Ιάσων Σπυρομίλιος θα βρεθεί αυτό το Σάββατο στην Αθήνα για να συμμετάσχει στο φετινό «TEDxAUEB», που θα φιλοξενηθεί στο «Art Factory», στον Ταύρο. Το θέμα του «TEDxAUEB» είναι η «Αδράνεια», μια έννοια με προεκτάσεις τόσο στη Φυσική, όσο και στην καθημερινότητα. Τη σχέση της έννοιας με τη Φυσική θα επιχειρήσει να αναδείξει ο Ιάσων Σπυρομίλιος. «Στη Φυσική η αδράνεια έχει μια πολύ συγκεκριμένη έννοια. Για παράδειγμα αδρανειακά συστήματα μας επιτρέπουν να καθορίζουμε τους νόμους της Φυσικής. Ωστόσο, αυτό που θα ήθελα να συζητήσουμε το Σάββατο είναι η αδράνεια των ιδεών, η ανάπτυξη των ιδεών και η επιστημονική μέθοδος. Η αδράνεια των ιδεών μετράει το πόσο πιο δύσκολο είναι να τις αλλάξουμε», τονίζει.
Η διοργάνωση αποτελεί μια πρωτοβουλία φοιτητών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ χορηγός επικοινωνίας στο φετινό «TEDxAUEB» είναι το Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Και καθώς ο Ιάσων Σπυρομίλιος θα συμμετάσχει σε ένα φοιτητικό TEDx τον ρωτάμε ποια είναι η συμβουλή που θα έδινε στους φοιτητές για τη χάραξη της επαγγελματικής τους πορείας. «Κάθε μέρα να κάνουν κάτι που θέλουν. Όταν κάνεις κάτι που θέλεις, περνάς καλά και το κάνεις καλά. Ό,τι και να είναι αυτό, από την πιο απλή δουλειά έως και την πιο περίπλοκη, κάντε το καλά», καταλήγει.
