Ενας αιώνας από τη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση του Ελευθερίου Βενιζέλου

Φιλοξενήθηκε τον Νοέμβριο στο Σπίτι του Πολιτισμού, στο Ρέθυμνο, επετειακή εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Oργανώθηκε από τον Δήμο Ρεθύμνου και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος». Ομιλητές ήταν ο Δημήτρης Παναγιωτόπουλος, Δρ Ιστορίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με θέμα: “Αγροτική μεταρρύθμιση: 100 χρόνια από την πιο επιτυχημένη μεταρρύθμιση του ελληνικού κράτους” και Ανδρέας Ι. Καραμάνος, Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα: “Ο Μεσοπόλεμος ως ορόσημο στην εξέλιξη του ελληνικού αγροτικού χώρου”.
Και οι δύο ομιλητές συμμετείχαν στο Επιστημονικό Συνέδριο: Η Ελληνική αγροτική κοινωνία και οικονομία κατά τη βενιζελική περίοδο, το οποίο οργάνωσαν και πραγματοποίησαν το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, το 2004 στην Αθήνα. Τα Πρακτικά εκδόθηκαν το 2007 από τα “Ελληνικά Γράμματα”, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων… Για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η σύγκληση αυτού του Συνεδρίου υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για το λόγο ότι εν μέρει προσέγγιζε επιστημονικά και την ίδια την ιστορία του. Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αποτελεί μετεξέλιξη της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής που ιδρύθηκε το 1920, επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου, με σκοπό τη διδασκαλία, την έρευνα και την εφαρμογή της γεωπονικής επιστήμης στον ελληνικό χώρο…
Αλλά, ας μείνουμε στην επετειακή εκδήλωση, που φιλοξενήθηκε στο Σπίτι του Πολιτισμού, στην οποία παρευρεθήκαμε ελάχιστοι τυχεροί!
Χαιρέτισαν οι διοργανωτές, οι οποίοι αναφέρθηκαν και στη σημαντικότητα του θέματος. Ο αντιδήμαρχος Ρεθύμνου Νίκος Αγριμάκης καλωσόρισε θερμά τους εισηγητές, έγκριτους επιστήμονες, με ενεργή δράση και αποφασιστική παρέμβαση στον κρίσιμο τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, έναν τομέα που παραμένει διαχρονικά επίκαιρος και στον τόπο μας, αφού ένας από τους πυλώνες ανάπτυξης του Ρεθύμνου, αλλά και του νησιού μας, είναι ή θα έπρεπε να είναι ο πρωτογενής τομέας. Καλοτύχισε τη χώρα μας, που ευτύχησε, σε μια πολυτάραχη και πολυκύμαντη περίοδό της, να έχει ηγέτη έναν σπουδαίο άνδρα, με όνειρο και όραμα να τη δει μεγάλη και αυτάρκη, τον εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο, έναν άνθρωπο με θαυμαστή πνευματική συγκρότηση, ευρυμάθεια, ηθική ακεραιότητα και διορατικότητα, που είχε τη δύναμη, τη γνώση, τη σύνεση και την ψυχραιμία να οδηγήσει την Ελλάδα στο Μέλλον, το δικό μας σήμερα Παρόν.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε ικανός πολιτικός, άξιος μεταρρυθμιστής και εκσυγχρονιστής, γενναίος νομοθέτης, εξαίρετος διπλωμάτης, κι έκανε υπερβάσεις που ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέτρα, γι’ αυτό και στην εποχή του, όλα αυτά, δεν εκτιμήθηκαν όπως του άξιζε!
Με το έργο του, το οποίο παρέδωσε ανόθευτο και αμόλυντο, για να το αποτιμήσει η ίδια η ιστορία και οι πρωταγωνιστές της, διεύρυνε όλα τα σύνορα της χώρας και των ανθρώπων της, χωρικά και πνευματικά.
Απτή επιβεβαίωση της διαχρονικότητας αυτού του έργου αποτελεί η διαπίστωση ότι μεγάλο μέρος του, ειδικά του νομοθετικού του έργου, ισχύει απαράλλαχτο ακόμη και σήμερα! Hταν εκείνος που παρέδωσε το πρώτο ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο εγγυήθηκε την ασφάλεια δικαίων και την απρόσκοπτη προστασία των συναλλαγών. Πρώτος εκείνος προανήγγειλε την ανάγκη δημιουργίας ενός σύγχρονου Αστικού Κώδικα, μιας νέας Πολιτικής Δικονομίας και νέες ρυθμίσεις στο Εμπορικό Δίκαιο και το Δίκαιο των Ανώνυμων Εταιρειών, και προέβη σε γενναίες μεταρρυθμίσεις στις ιδιωτικές σχέσεις μεταξύ των προσώπων σε επίπεδο ισότητας, ενώ τη σφραγίδα του φέρει και ο Αστικός Κώδικας, που ισχύει μέχρι σήμερα στη χώρα μας επίσης, τα νομοθετήματα του Εμπορικού Δικαίου και οι ρυθμίσεις του στο πεδίο του Εργατικού Δικαίου, με τις οποίες έθεσε τις βάσεις του Κοινωνικού Κράτους στην Ελλάδα. Εξαιρετική είναι και η συμβολή του και στη σημερινή Εκκλησιαστική πραγματικότητα και τη διατήρηση του Πατριαρχείου μας στην Κωνσταντινούπολη.
Δεν υπάρχει, λοιπόν, τομέας της ελληνικής ζωής και δράσης, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, που να έμεινε ανεπηρέαστος από την καταλυτική παρέμβαση του Ελευθερίου Βενιζέλου, στα χρόνια της ενεργούς πολιτικής του δράσης. Ειδικά, στον αγροτικό τομέα, όπως αναλύθηκε στην επετειακή εκδήλωση και αποτέλεσε το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στη συνάντηση εκείνης της εσπερίδας. Εκεί έγινε μια συνοπτική μνεία στους ειδικούς νόμους, που θέσπισε ο μεγάλος ηγέτης, με τους οποίους εισήγαγε τον θεσμό των πλασματικών ενεχύρων, κυρίως, στα αγροτικά προϊόντα και τα μηχανήματα, εξασφαλίζοντας δάνεια στους αγρότες, χωρίς να στερούνται τα μέσα και το προϊόν της παραγωγής τους. Eνας θεσμός, ο οποίος, τελικά, ρυθμίστηκε νομοθετικά μόλις το 2000. Με άλλους ειδικούς νόμους ρυθμίστηκαν θέματα υγιεινής και ασφάλειας των εργατών, θέματα εργασίας γυναικών και ανήλικων.
Το αίτημα της αγροτικής μεταρρύθμισης ήταν επιτακτικό από τα τέλη του 19ου αιώνα και συνοψιζόταν στη διαχείριση των αγροτικών γαιών, τη διανομή τους στους ακτήμονες, τον έλεγχο των δασμών στις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων και της επιχειρούμενης από μεγαλογαιοκτήμονες κερδοσκοπίας.
Ο σχεδιασμός της αγροτικής μεταρρύθμισης ολοκληρώθηκε και δρομολογήθηκε την ταραγμένη περίοδο του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού, που ακολούθησε. Η εδαφική επέκταση της χώρας μας, από τους Βαλκανικούς Πολέμους, και η άφιξη των προσφύγων επέβαλλαν, ως τρέχουσες συνθήκες, την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης, ώστε να επιτευχθεί ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις περιοχές που προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα, να αποκατασταθούν οι 1,5 και πλέον εκατομμύρια πρόσφυγες και να ελεγχθούν πιθανές κοινωνικές εντάσεις στον αγροτικό χώρο.
Το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου, όπως το παρουσίασε και το ανέλυσε ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Νικόλαος Παπαδάκης, μας βοήθησε να παρακολουθήσουμε και να κατανοήσουμε τους έγκριτους ομιλητές, οι οποίοι μας ανέλυσαν, σε βάθος, όλες τις παραμέτρους της τολμηρής και αποτελεσματικής αγροτικής μεταρρύθμισης του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο γόνιμος προβληματισμός και ο διάλογος που προκάλεσαν οι εισηγήσεις τους κατέδειξαν το έντονο ενδιαφέρον, έστω των ελάχιστων τυχερών, που παρευρεθήκαμε στην εκδήλωση. Τα ερωτήματα και οι απαντήσεις συνέβαλαν στην εξέλιξη ενός πολύ ευχάριστου και εξαιρετικά ωφέλιμου απογεύματος.
Ό,τι ειπώθηκε και ακούστηκε αποτελεί ακόμη και απόδειξη και κατάδειξη του συμβολισμού της διαχρονικής αξίας του Ελευθερίου Βενιζέλου… και στον τομέα της ελληνικής αγροτικής πολιτικής.