Δεν ξέρω αν σας αρέσει ο τζόγος. Οφείλω να παραδεχτώ την αμαρτία μου ότι κάποια είδη τζόγου μου αρέσουν αρκετά, τα απολαμβάνω ιδιαίτερα όμως μόνο όταν βρίσκομαι με φίλους και ο κερδισμένος στο τέλος κερνά τους υπόλοιπους που έχασαν. Με άλλα λόγια, ο τζόγος είναι η δικαιολογία μας για να βρεθούμε να φάμε και να πιούμε μαζί.
Ενα είδος τζόγου που ποτέ δεν με τράβηξε, όμως, ήταν ο ιππόδρομος, καθώς και η πιο μοντέρνα εκδοχή του, οι κυνοδρομίες. Το να βάζεις άλογα ή άλλα ζώα να τρέχουν, με τον κίνδυνο μάλιστα να χτυπήσουν και να θανατωθούν, για να βγάλεις λεφτά, πάντα μου προξενούσε απέχθεια, ένιωθα πως απευθύνεται στα κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα.
Κι όμως, υπάρχει ένα είδος τζόγου που μοιάζει με ιππόδρομο, αλλά είναι πολύ χειρότερο. Ενα είδος τζόγου ανθρωποφαγικού. Ισως να το έχετε ακούσει. Λέγεται “πανελλήνιες εξετάσεις”. Αυτό το είδος τζόγου παίρνει εφήβους, που έχουν ανάγκη να απολαύσουν τα τελευταία χρόνια της παιδικής τους ηλικίας, και τους μετατρέπει σε άλογα κούρσας, με έναν μόνο στόχο, τον τερματισμό που λέγεται «είσοδος στο Πανεπιστήμιο». Οι γονείς ποντάρουν πάνω στα παιδιά – άλογα και περιμένουν τα αποτελέσματα της ιπποδρομίας για να δουν πώς τα πήγε το στοίχημά τους, αν μπορούν δηλαδή να ελπίζουν πως τα παιδιά τους θα έχουν ένα καλό μέλλον, ανάλογα με τη σχολή που θα μπουν.
Οι πανελλήνιες έχουν ένα επιπλέον απίθανο χαρακτηριστικό: επειδή κανείς σ’ αυτή τη χώρα δεν εμπιστεύεται κανέναν, επειδή συνηθίζεται να κοιτάζει ο Ελληνας τον επιτυχημένο διπλανό του με την σκέψη: «τι βύσμα είχε ο… (βάλτε χαρακτηρισμό) και τα κατάφερε», έχουμε πλασάρει ο ένας στον άλλο το παραμύθι πως οι πανελλήνιες είναι «το μοναδικό αδιάβλητο σύστημα στην Ελλάδα» άκουγα πρόσφατα και βουλευτές μας, όλων των παρατάξεων, στην τηλεόραση να το λένε, με την επιτηδευμένη σοβαρότητα που μόνο βουλευτές μπορεί να έχουν. Μόνο που έχουμε παραχαράξει τον όρο “αδιάβλητο” στο μυαλό μας.
Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ιστορίας. Ξέρετε: είναι εκείνο το μάθημα που πρέπει να μάθεις έναν ολόκληρο τόμο λέξη προς λέξη. Οχι στο περίπου. Ακριβώς. Με κάθε κόμμα. Με κάθε τελεία. Να μην λες «μετά», αν το βιβλίο γράφει «ύστερα». Είναι ένα καταπληκτικό μάθημα για να εξετάζονται ρομπότ. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην τεχνητή νοημοσύνη. Στην τεχνητή. Οχι στην κανονική. Αντί για ρομπότ, εμείς βάζουμε να εξετάζονται τα παιδιά μας. Σε μία εποχή που με δύο κλικ στον υπολογιστή μπορείς να βρεις οποιαδήποτε πληροφορία για οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός, εμείς απαιτούμε ακόμα οι 18άρηδες να αποστηθίζουν, σαν να μην έχουμε ιδέα σε ποιον κόσμο ζούμε και να μην θέλουμε να αποκτήσουμε. Κι επειδή, όταν επισημαίνουμε ένα πρόβλημα πρέπει να προτείνουμε και μια λύση, να μία: όταν διδάσκεται, π.χ., στην Ιστορία η πολιτική δράση του Ελευθέριου Βενιζέλου, να μην υπάρχει καμία σχετική ερώτηση παπαγαλίας στις πανελλήνιες. Καμία. Να μην χρειάζεται οι υποψήφιοι να εξετασθούν ούτε σε μία γραμμή από αυτές που γράφει το βιβλίο. Να μπει θέμα: «τι θα έκανε ο Βενιζέλος, αν δεν είχε συμβεί το τάδε;». Ή, αν θέλουμε να κάνουμε τις εξετάσεις ακόμα πιο ενδιαφέρουσες, «τι θα έκανε ο Βενιζέλος σήμερα για να αντιμετωπίσει το Χ πρόβλημα;». Για να απαντήσει σ’ αυτές τις ερωτήσεις, ο υποψήφιος πρέπει να ξέρει τέλεια την ουσία της ιστορικής δράσης του Βενιζέλου ΚΑΙ να έχει οξυμένη αναλυτική ικανότητα. Με τέτοιες ερωτήσεις καταφέρνουμε και να μην βασανίζουμε τα παιδιά και να δούμε πόσα απίδια βάζει ο σάκος, για κάθε υποψήφιο. Γιατί, όταν κάποιος μπαίνει στο Πανεπιστήμιο σημαίνει πως έχει τα φόντα να γίνει επιστήμονας. Ενα ρομπότ δεν τα έχει.
(H συνέχεια την επόμενη Δευτέρα).
* Ο Πολυχρόνης Κουτσάκης είναι συγγραφέας και Επίκουρος Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
