Στο “Μικρό Θυμωμένο Ημερολόγιο” της περασμένης Τετάρτης, έγραφα για τον ανθρωποφαγικό τζόγο των πανελληνίων εξετάσεων. Για το βασανιστήριο στο οποίο υποβάλλουμε τους εφήβους, εδώ και γενιές, θέλοντας να έχουμε ένα “αδιάβλητο” σύστημα. Είχα αναφέρει το παράδειγμα της Παπαγαλίας -συγνώμη, της Ιστορίας- όπου τα παιδιά πρέπει να λειτουργούν ως ρομπότ, μαθαίνοντας απέξω το βιβλίο ακριβώς όπως είναι γραμμένο.
Αντίστοιχο πρόβλημα όμως υπάρχει και στις θετικές επιστήμες. Θα έπρεπε να μπαίνουν ασκήσεις που μπορούν να λυθούν με περισσότερους από έναν τρόπους. Δεν μπορούμε να περιμένουμε φρέσκιες ιδέες στο μέλλον από παιδιά που έμαθαν να σκέφτονται μέσα σε κουτάκια. Βάζοντας ασκήσεις με μία μόνο δυνατή λύση είναι σαν να ζητάμε και πάλι από τα παιδιά να παπαγαλίσουν, απλώς αυτή τη φορά το κάνουμε λίγο πιο προσεκτικά, μπας και δεν μας πάρουν χαμπάρι.
Και ας μη μιλήσουμε για την τυχαιότητα (να και πάλι ο τζόγος) που αφορά στο πού θα μπουν οι υποψήφιοι των πανελληνίων. Οσοι δεν γράψουν άριστα, περιμένουν να δουν πώς θα διαμορφωθούν οι βάσεις σε σχέση με το πώς αποφάσισαν να βάλουν τις Σχολές στο μηχανογραφικό, για να ανακαλύψουν πού τους έλαχε να περάσουν μερικά από τα καλύτερα χρόνια της ζωής τους.
“Αδιάβλητο” λοιπόν το σύστημα των πανελληνίων εξετάσεων. Για να το λένε οι βουλευτές μας, έτσι θα είναι. “Αδιάβλητο” επειδή δεν μπορεί κανείς να “κλέψει”. Μόνο αυτό μας ενδιαφέρει. Αν ρωτούσαμε τα παιδιά στις πανελλήνιες πόσο κάνει ένα κι ένα και μετά ρίχναμε νόμισμα για τη Σχολή εισαγωγής τους, πάλι “αδιάβλητο” θα το λέγαμε το σύστημα. Μόνο που οι πανελλήνιες δεν είναι αυτοσκοπός – πήγαμε, εξεταστήκαμε, δεν έκλεψε κανείς, άρα όλα καλά. Είναι μέσον για να δούμε ποιοι μαθητές είναι έτοιμοι για το Πανεπιστήμιο, και να αντιστοιχήσουμε σωστά τις ικανότητες/γνώσεις του μαθητή με το τμήμα στο οποίο θα εισαχθεί. Αν κάνει κάποιος τον κόπο να ανοίξει το λεξικό στην λέξη “αδιάβλητος” θα βρει ως συνώνυμα: “άμεμπτος, αξιόπιστος”. Είναι οι παπαγαλοπανελλήνιες άμεμπτο σύστημα για να ελέγξουμε ποιος μαθητής θα μπει σε ποιο Πανεπιστήμιο;
Φυσικά, υπάρχει και ο αντίλογος στην πρότασή μου για τον τρόπο εξέτασης, π.χ., της Ιστορίας, με ερωτήσεις που θα ελέγχουν την κριτική ικανότητα του μαθητή. Ο αντίλογος είναι πως οι θεωρητικές ερωτήσεις που απαιτούν κριτική ικανότητα (π.χ., «τι θα έκανε ο Βενιζέλος αν δεν είχε συμβεί το τάδε ιστορικό γεγονός») επιδέχονται πολλές διαφορετικές απαντήσεις και κατά συνέπεια είναι πολύ δύσκολο να βαθμολογηθούν, άρα δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως η βαθμολόγηση έχει γίνει με τον ίδιο τρόπο για όλους. Αρα καταργείται το “αδιάβλητο” των εξετάσεων, αφού κάθε απάντηση θα εξαρτάται από την κρίση του βαθμολογητή.
Οταν άκουσα για πρώτη φορά αυτόν τον αντίλογο, σε μια τηλεοπτική εκπομπή, το μυαλό μου ταξίδεψε αμέσως στην αγροτική σεζόν – είχε πάει καλά; Υπήρχαν διαθέσιμες αρκετές ζουμερές ντομάτες για να πετάξω στην οθόνη μου; Δεν θέλουμε λοιπόν (λένε οι οπαδοί του αντιλόγου) μόνο μαθητές – ρομπότ. Θέλουμε και καθηγητές – βαθμολογητές ρομπότ. Οχι μόνο φροντίζουμε να μην ελέγχουμε την κριτική ικανότητα ενός υποψηφίου για να μπει στο Πανεπιστήμιο, αλλά επειδή ξέρουμε πόσο άχρηστο είναι το σύστημα που έχουμε φτιάξει, δεν εμπιστευόμαστε ούτε καν την κριτική ικανότητα των καθηγητών που έχουν αποφοιτήσει από τα Πανεπιστήμια και διδάσκουν τα παιδιά μας. Οπότε, ας δώσουμε σ’ όλους έναν τυφλοσούρτη και για να μαθαίνουν και για να βαθμολογούν, για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο.
Και μετά ας καθόμαστε όλοι να κλαιγόμαστε, γιατί η χώρα αυτή πάσχει τόσο στην καινοτομία, γιατί δεν παράγει και μόνο καταναλώνει.
Οι πανελλήνιες, με την σημερινή τους μορφή, πρέπει να καταργηθούν αύριο το πρωί, αν σεβόμαστε τους εαυτούς μας και αγαπάμε τα παιδιά μας αρκετά, ώστε να θέλουμε να τους προσφέρουμε ανέμελα (και εννοώ ανέμελα, όχι τεμπέλικα) παιδικά χρόνια. Οταν οι υποψήφιοι βουλευτές έρθουν να χτυπήσουν τις πόρτες μας, στις επόμενες εκλογές, ας σκεφτούμε το μέλλον της χώρας, αντί για το προσωπικό μας παρόν. Ας κάνουμε τον κόπο να μην τους ζητήσουμε μια θέση συμβασιούχου (οι μόνιμες τελείωσαν) κάπου, αλλά να δεσμευτούν ότι θα καταργήσουν τις πανελλήνιες και θα φτιάξουν άμεσα ένα νέο, ανθρώπινο και δίκαιο σύστημα εισαγωγής στα Πανεπιστήμια. Που να είναι αδιάβλητο, όχι “αδιάβλητο”. Που δεν θα στερεί από τα παιδιά τα παιδικά τους χρόνια.
* O Πολυχρόνης Κουτσάκης είναι συγγραφέας και
Επίκουρος Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Το τελευταίο μυθιστόρημά του είναι το “Καιρός
για Ήρωες”.
