» Τα δραµατικά στατιστικά στην Ελλάδα
Τον πρώτο καιρό ακουγόταν ξένο, ανορθόδοξο, ίσως υποτιµητικό. Πώς γίνεται να διαχωρίζονται τα φονικά σε φύλα; Άλλο είναι να δολοφονείται άνδρας και άλλο γυναίκα; ΚΑΙ εδώ διάκριση; Ανθρωποκτονίες είναι και τα δύο και µε τον ίδιο νόµο περί αφαίρεσης της ζωής τιµωρούνται!
Κι όµως. Ο όρος «γυναικοκτονία», εκτός από την ετυµολογική προέλευσή του, προσδιορίζει και κάτι άλλο, πολύ συγκεκριµένο. Προσδιορίζει τον λόγο για τον οποίο διαπράχθηκε ένα φονικό. Σε αυτήν την περίπτωση, το φύλο δεν είναι απλώς ένα στατιστικό στοιχείο. Είναι το κίνητρο του κακού. Το φονικό διαπράχθηκε σε βάρος µίας γυναίκας, ακριβώς επειδή αυτή ήταν γυναίκα!
Κατά την ερµηνεία, που έδωσε πριν από περίπου 50 χρόνια (1976), όταν πρωτοπαρουσίασε τον όρο (Femicide) σε οµιλία της στο 1ο ∆ιεθνές ∆ικαστήριο για τα Εγκλήµατα κατά των Γυναικών στην έδρα του ΟΗΕ, η εγκληµατολόγος Νταϊάνα Ράσελ (Diana E.H. Russel), µία γυναίκα, που παρασύρεται από κάποιον µεθυσµένο οδηγό στον δρόµο ή µία άλλη, που πέφτει νεκρή σε κάποια ληστεία τράπεζας, δεν λογίζεται ως θύµα γυναικοκτονίας. Επιπλέον, ο θύτης µίας γυναικοκτονίας δεν είναι απαραίτητο να είναι άνδρας. Η γυναικοκτονία είναι ένα έγκληµα που διαπράττεται από εκ περιστάσεως ή εκ πεποιθήσεως µισογυνισµό. Πρόκειται για τη ριζοσπαστικότερη έκφραση του µίσους ενάντια στις γυναίκες. Εδράζεται στις πατριαρχικές αντιλήψεις της κοινωνίας, όπου η γυναίκα είναι «κτήµα» του άνδρα. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, όπου τα ήθη και τα έθιµα καθορίζουν τη χαµηλή στάση της γυναίκας, οι γυναικοκτονίες δεν θορυβούν (πρώτες σε γυναικοκτονίες είναι η αφρικανική ήπειρος και οι ασιατικές χώρες µε χαµηλό βιοτικό επίπεδο). Στις ανεπτυγµένες χώρες, όπου η ισοτιµία των δύο φύλων είναι κοινωνικό κεκτηµένο, το κίνητρο του µισογυνισµού κρύβεται πίσω από ψυχοπαθογένεια. [ΣΣ. Το 1989, ο Μαρκ Λεπίν όρµησε σε αίθουσα της Πολυτεχνικής Σχολής του Μόντρεαλ στον Καναδά και σκότωσε 14 γυναίκες φωνάζοντας «µισώ τις φεµινίστριες! Είστε συµµορία! Παίρνετε τις θέσεις των ανδρών!»].
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α
Στην Ελλάδα, τον Νοέµβριο του 2018, ο όρος γυναικοκτονία εµφανίζεται για πρώτη φορά στα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων. Τον εισάγει το αποτρόπαιο έγκληµα µε θύµα την 21χρονη φοιτήτρια Ελένη Τοπαλούδη στη Ρόδο. Οι νεαροί θύτες Μανόλης Κούκουρας 21 χρόνων και Αλέξανδρος Λουτσάι 19, αφού εισπράττουν την άρνηση της κοπέλας να συνευρεθούν ερωτικά µαζί της, τη βιάζουν, την τραυµατίζουν σοβαρά στο κεφάλι και την πετούν ζωντανή από ύψος σε βράχια, όπου βρίσκει τραγικό θάνατο.
O εγκλεισµός την περίοδο της έξαρσης του Covid πυροδοτεί το φαινόµενο της γυναικοκτονίας, που οι ειδικοί επιστήµονες προσπαθούν να ερµηνεύσουν ως αποτέλεσµα της συνεχούς τριβής των ζευγαριών µέσα στον περιορισµένο χώρο του σπιτιού. Ο φόβος, το αυξηµένο στρες, η εστιασµένη σκέψη σε ένα αβέβαιο «αύριο», η απερίσπαστη µονότονη καθηµερινότητα ξεθάβουν τα ταπεινότερα ένστικτα οδηγώντας ουκ ολίγες φορές σε ολέθρια αποτελέσµατα, κυρίως σε βάρος των γυναικών. Οι αριθµοί είναι αµείλικτοι. Μέσα σε διάστηµα µόλις ενός χρόνου, οι γυναικοκτονίες στην Ελλάδα υπερ-τριπλασιάζονται!
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ειδικότερα, σύµφωνα µε τα στοιχεία που παραχώρησε η Ελληνική Αστυνοµία στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, από το 2020 (4 περιπτώσεις) έως και το 2024 στην ελληνική επικράτεια καταγράφηκαν συνολικά 53 γυναικοκτονίες (τα 40 θύµατα ήταν Ελληνίδες, οκτώ Αλβανές, µία Νορβηγίδα, µία Πακιστανή, µία Γεωργιανή, µία Ρουµάνα και µία γυναίκα θύµα προερχόµενη από τη Συρία). ∆εκαπέντε από αυτά τα φονικά διαπράχθηκαν το έτος 2021 και 13 το 2022. Το 2023 ο δραµατικός αριθµός έπεσε στο 6 για να σκαρφαλώσει και πάλι στο 15 το 2024.
Όλα, ανεξαιρέτως, τα εγκλήµατα έγιναν από συζύγους νυν ή τέως, συντρόφους νυν ή τέως. Για την ακρίβεια:
Το 2020 τρεις σύζυγοι και ένας σύντροφος σκότωσαν τις συµβίες τους.
Το 2021 οι θύτες ήταν σύζυγοι σε 11 περιπτώσεις, τέως σύζυγος σε µία και σύντροφοι σε τρεις περιπτώσεις.
Το 2022 θύτες ήταν οκτώ σύζυγοι, τρεις σύντροφοι και δύο τέως σύντροφοι.
Το 2023 οι θύτες ήταν σύζυγοι σε τρεις περιπτώσεις, τέως σύζυγος σε µία και σύντροφοι σε δύο.
Το 2024 οι θύτες ήταν επτά σύζυγοι, πέντε σύντροφοι, δύο τέως σύντροφοι και ένας τέως σύζυγος του θύµατος.
Οι ηλικίες των θυµάτων σε 46 περιπτώσεις ήταν κάτω των 60 χρόνων, µε τα περισσότερα εξ αυτών (συνολικά 19) να κυµαίνονται µεταξύ 35 και 45 χρόνων.
∆ιευκρινίζεται, ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εγκλήµατος, που κατά την ΕΛΑΣ συνιστά γυναικοκτονία, είναι συγκεκριµένα: Θύµα γυναίκα, θύτης πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος, κίνητρο έµφυλο. Κατά άλλους φορείς, ωστόσο, ως γυναικοκτονίες εκλαµβάνονται και εγκλήµατα µε επιπρόσθετα ποιοτικά χαρακτηριστικά ή µε το ένα και µόνο: Θύµα γυναίκα. Ως εκ τούτου, τα στατιστικά στοιχεία, που κατά καιρούς παρουσιάζονται, διαφέρουν.
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσηµος φορέας, υπεύθυνος για τη συλλογή στοιχείων, την καταγραφή και ανάλυση των κοινωνικών χαρακτηριστικών των γυναικοκτονιών. Η δυσκολία κατανόησης των διαστάσεων του φαινοµένου εντείνεται από την έλλειψη δηµοσιευµένων δεδοµένων και ερευνών, αλλά και τις πολιτικές των ΜΜΕ, που επιλέγουν να προβάλλουν µόνον τις «θεαµατικές» δολοφονίες γυναικών ή κάποιες όψεις τους, αποσιωπώντας άλλες, µε αποτέλεσµα η αποτύπωση των γυναικοκτονιών από τα εγχώρια µέσα να είναι συγκεχυµένη» αναφέρεται εκ µέρους της ελληνικής οµάδας του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις Γυναικοκτονίες (European Observatory on Femicide), σύµφωνα µε τα στοιχεία της οποίας, µόνο σε διάστηµα τεσσάρων ετών (2020-2023), σηµειώθηκαν στην Ελλάδα 90 γυναικοκτονίες.
Σε κάθε περίπτωση, κατά την κοινωνική ανθρωπολόγο, µέλος του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου του Παρατηρητηρίου, Αθηνά Πεγκλίδου, «το κυρίαρχο πρότυπο της γυναικοκτονίας στην Ελλάδα είναι η δολοφονία από στενό/ερωτικό σύντροφο, ενώ η αντιπροσωπευτική µελέτη περίπτωσης είναι νέος άνδρας που έχει δολοφονήσει τη σύντροφο ή τη σύζυγό του λόγω υπερβολικής ζήλειας και ίσως µετά από δική της απόπειρα να διαλύσει τη σχέση».
Εν τω µεταξύ, όσο το φαινόµενο διευρύνεται τόσο φουντώνει µία ταραχώδης ζύµωση µεταξύ των νοµικών κύκλων για το αν η δολοφονία µίας γυναίκας από τον σύζυγο ή σύντροφό της µε έµφυλα κίνητρα είναι φαινόµενο που θα πρέπει να τυποποιηθεί στον νόµο, στο πλαίσιο µίας προσπάθειας να προσδιοριστούν επακριβώς τα εγκλήµατα που αποτελούν γυναικοκτονίες και να αντιµετωπισθούν.
Η ποινικολόγος Φιόνα Σφουντούρη εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Η νοµική κοινότητα διερευνά αν η γυναικοκτονία συνιστά ιδιώνυµο έγκληµα κακουργηµατικής υφής ή κοινή ανθρωποκτονία. Οι υποστηρικτές της πρώτης άποψης εκτιµούν ότι το συγκεκριµένο αδίκηµα, που έχει λάβει εκρηκτικές κοινωνικές διαστάσεις, φέρει συγκεκριµένα χαρακτηριστικά τυποποίησης: Θύµα γυναίκα, δράστης σύζυγος ή σύντροφος, κίνητρο έµφυλο. Οι υποστηρικτές της δεύτερης άποψης θεωρούν ότι η γυναικοκτονία δεν αποτελεί ιδιώνυµο έγκληµα, είναι µια ακόµη ανθρωποκτονία και δεν χρήζει διάκρισης φύλου, διότι αντιβαίνει, λένε, στην αρχή της ισότητας απέναντι στον νόµο και στην αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω φύλου· ούτως ή άλλως ο δράστης µιας ανθρωποκτονίας απειλείται µε τη βαρύτερη των ποινών, την ισόβια κάθειρξη».
Η Ελλάδα, πάντως, προσχωρεί -τουλάχιστον για την ώρα- στη δεύτερη άποψη, αφού µε τον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα η γυναικοκτονία δεν αποτελεί αυτοτελές και αυθύπαρκτο αδίκηµα.
Η θέση του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, διά στόµατος του υπουργού Γιώργου Φλωρίδη, είναι ότι η τυποποίηση του συγκεκριµένου κακουργήµατος δεν θα έχει καµία πρακτική νοµική συνέπεια, επειδή έτσι κι αλλιώς η ποινική αντιµετώπιση της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως επισύρει ισόβια κάθειρξη, τη βαρύτερη των ποινών, οπότε δεν προκύπτει ανάγκη περαιτέρω αυστηροποίησης.
