» Της Γεωργίας Χαϊδεμενοπούλου
ΦΩΤΗΣ ΠΟΝΤΙΚΑΚΗΣ*
Το βιβλίο «Ένας κύβος παραμύθια» της Γεωργίας Χαϊδεμενοπούλου είναι μια αφορμή για να προβληματιστούμε και να εξετάσουμε μαζί με τα παιδιά ορισμένα σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα που θίγει.
Το πρώτο μεγάλο θέμα που θίγει είναι το λιώσιμο των πάγων εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, της κλιματικής κρίσης που προκαλείται από την χρήση ορυκτών καυσίμων και την καταστροφή των δασών. Η καύση ορυκτών καυσίμων όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας, ο λιγνίτης, το ορυκτό («φυσικό) αέριο που έχει γενικευτεί και πολλαπλασιαστεί στη βιομηχανική περίοδο, δηλαδή από το 1880 ως τις μέρες μας. Αυτό, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη καταστροφή των δασών, απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου (όπως το μεθάνιο) στην ατμόσφαιρα. Περισσότερες ακτίνες του ήλιο παγιδεύονται έτσι μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η μέση θερμοκρασία του πλανήτη.
Στις συνέπειες αυτής της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη περιλαμβάνονται:
• Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως τυφώνες
• Απότομες καταρρακτώδεις βροχές
• Πλημμύρες
• Αύξηση καυσώνων
• Ξηρασία
• Έλλειψη νερού σε αρκετές περιοχές του πλανήτη
• Καταστροφές στις σοδειές των αγροτών
• Επέκταση ασθενειών
• Λιώσιμο των πάγων.
Το τελευταίο αυτό, το λιώσιμο των πάγων, δεν είναι απειλή μόνο για τα ζώα (πολικές αρκούδες στο Βόρειο Πόλο, πιγκουίνοι στην Ανταρκτική κοκ). Θα έχει ως συνέπεια την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και αρκετές παραλιακές περιοχές θα πλημμυρίσουν. Κάποιες περιοχές, νησιά ολόκληρα όπως το Τουβαλού στον Ειρηνικό Ωκεανό, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν κάτω από το νερό! Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, καθώς σε παραλιακές περιοχές κατοικεί το 40% των ανθρώπων (2,4 δισεκατομμύρια) του πλανήτη, ενώ 600 εκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν σε παραλιακές περιοχές που είναι μόλις 10 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Προβλέπεται ότι στην Ευρώπη θα σημειωθεί άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά μέσο όρο 60 έως 80 cm μέχρι το τέλος του αιώνα. Το ένα τρίτο του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε απόσταση 50 χλμ. από τις ακτές, Θα πληγούν επίσης σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες όπως ο τουρισμός.
Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα που θέτει το βιβλίο είναι ότι οι συνέπειες της Κλιματικής Κρίσης, της καταστροφής του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο, φτάνουν πλέον σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Δεν μπορεί κανείς να θεωρεί ότι δεν τον αφορά, εάν κατοικεί σε ένα απομακρυσμένο τόπο. Ήδη από τη δεκαετία του 1940, μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά στον κίνδυνο πλανητικών καταστροφών. Η ραδιενέργεια ταξιδεύει από χώρα σε χώρα όπως είδαμε και με τα πυρηνικά ατυχήματα του Τσέρνομπιλ στην Ουκρανία και της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία. Είχαμε βέβαια και πιο πριν ενδείξεις με την ατμοσφαιρική ρύπανση, κυρίως από τα εργοστάσια αλλά και τα οχήματα που καίνε πετρέλαιο κι ορυκτά καύσιμα. Το νέφος της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων και βιομηχανιών ταξιδεύει και φτάνει σε άλλες περιοχές και χώρες, σε τόπους όπου μπορεί να μη χρησιμοποιούν καν πετρέλαιο.
Κι εδώ αναδεικνύεται άλλο ένα μεγάλο θέμα, αυτό της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης: Τις συνέπειες της καταστροφής του περιβάλλοντος τις πληρώνουν και άνθρωποι και περιοχές που δεν έχουν συμβάλει καθόλου στην καταστροφή, πχ φτωχές περιοχές που χρησιμοποιούν ελάχιστα ή καθόλου ορυκτά καύσιμα. Η μεγάλη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων γίνεται από λίγες αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες, οι μεγαλύτεροι ρυπαντές είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα, όχι φτωχά κράτη και περιοχές που έχουν ελάχιστη ή καθόλου βιομηχανική παραγωγή. Αυτό δείχνει και το μεγάλο περιβαλλοντικό και ηθικό χρέος που έχουν οι πλουσιότεροι άνθρωποι και χώρες που καταναλώνουν περισσότερο και ευθύνονται περισσότερο από όλους για την Κλιματική Κρίση και την περιβαλλοντική καταστροφή.
Όμως η ιστορία της Τρύπας του Όζοντος μας κάνει να αισιοδοξούμε. Η τρύπα του Όζοντος ως πρόβλημα που οδηγεί στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και στο λιώσιμο των πάγων αναδείχθηκε στη δεκαετία του 1980. Οδηγηθήκαμε έτσι σε μια Διεθνή Συμφωνία για κατάργηση της χρήσης των CFC , των προωθητικών αερίων που χρησιμοποιούνταν σε σπρέι. Η τήρηση αυτής της Συμφωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο, είχε ως αποτέλεσμα, να αναστραφεί η καταστροφή, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες. Αυτή η ιστορία επιτυχίας, μαζί με τη διεθνή κινητοποίηση των νέων για το Κλίμα, τις «Παρασκευές για το Μέλλον», μας κάνουν να αισιοδοξούμε, η καταστροφή μπορεί να αποτραπεί, μπορούμε να αφήσουμε έναν καλύτερο πλανήτη στις επόμενες γενιές. Και γι’ αυτό χρειαζόμαστε βιβλία όπως αυτό, για να ευαισθητοποιούν και να κινητοποιούν τους νέους για την προστασία του περιβάλλοντος.
*Ο Φώτης Ποντικάκης
είναι υπεύθυνος του Κέντρου
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου
